"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 22. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/1327 Esas, 2023/1368 Karar
HÜKÜM : Asıl davanın reddi, birleşen davanın kısmen kabulü
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 9. Asliye Ticaret Mahkemesi
SAYISI : 2014/436 E., 2022/268 K.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı Yargıtayca asıl davada davacı ... Akaryakıt ve Petrol Ür. Nak.Oto. İnş. Tur. Teks. San. Tic. Ltd. Şti. duruşmalı, davalı ...Ş. duruşmasız olarak temyiz edilmekle; temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildi. Duruşma için belirlenen 11.02.2025 günü başkaca gelen olmadığı yoklama ile anlaşılıp hazır bulunan asıl davada davalı birleşen davada davacı vekili ... Petrol vekili Avukat ... dinlenildikten sonra duruşmalı işlerin yoğunluğu ve süre darlığından ötürü işin incelenerek karara bağlanması ileriye bırakıldı. Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip, gereği düşünüldü.
KARAR
I. DAVA
1. Davacı ... Akaryakıt Petrol...Tic Ltd. Şti. vekili asıl dava dilekçesinde; müvekkili ile davalı arasında bayilik sözleşmesi ve protokol imzalandığını, 14.08.2007 tarihli protokolde ... Petrol Dağıtım A.Ş.'nin yükümlülüklerinin düzenlendiği "... tarafından bayiye bayilik hizmet bedeli olarak 900.000,00 USD + KDV verilecektir." hükmünün yer aldığını, devamında "istasyona uygulanacak kurumsal kimlik yapım bedeli ile bayiye verilecek ariyet malzemelerinin bedelinin ... tarafından ödeneceği, söz konusu bayilik hizmet bedelinin 2 taksit halinde ödenmesi, ilk taksit ödenmesinin intifa tesis edilmesi ve banka teminat mektubu veya ipotek alınması, davalının müvekkilinden istenen belgeleri eksiksiz tamamlamasından sonra 500.000,00 USD, ikinci taksitin inşaat tamamlandıktan ve istasyonun faaliyete geçmesi sonrasında 400.000,00 USD'nin bayinin ...'ye keseceği hizmet bedeli faturası karşılığı bayiye ödeneceği" hükmünün yer aldığını, davalının bugüne kadar süresinde olmamakla birlikte 700.000,00 USD + KDV (826.000,00 USD)'yi ödediğini, müvekkilince 200.000,00 USD + KVD tutarı 236.000,00 USD'yi 28.01.2010 tarihli fatura tanzim edilmesine rağmen ödemediğini, alacağın tahsili amacıyla girişilen takibe davalının itiraz ettiğini ileri sürerek itirazın iptaline, takibin devamına ve icra inkar tazminatına karar verilmesini talep etmiştir.
2. Davacı ...Ş. vekili birleşen dava dilekçesinde; müvekkilince davalıya KDV dahil 826.000,00 USD bayilik hizmet bedelinin 18.04.2008 tarihli fatura karşılığında ödendiğini, davalı ...'in müşterek müteselsil kefil olduğunu, davalının uzunca bir süre müvekkilinden mal alımı yapmadığını, istasyonda müvekkiline ait ürün satışını gerçekleştirmediğini, İzmit 1. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2009/18 D.iş sayılı dosyası ile petrol istasyonunda 19.02.2009 tarihinde yapılan keşifte istasyonda kimsenin bulunmadığı, elektriğinin kesik ve istasyonun çalışır vaziyette olmadığının tespit edildiğini, bayi tarafından satışa başlama tarihinin 14.11.2007 olarak taahhüt edilmesine karşın ilk satışa başlama ve müvekkili şirketten mal alımının 30.04.2008 tarihinde 5 ay gecikme ile yapıldığını, sözleşme ve protokol gereği davalı tarafından müvekkiline 200.000,00 USD miktarlı teminat mektubu ya da 1.000.000,00 TL miktarlı ipotek tesis edilmesi gerekirken bunların yerine getirilmediğini, yapılan tespit sonrasında davalının uyarılara karşın mal alımını gerçekleştirmemesi nedeniyle müvekkilince 19.06.2009 tarihinde sözleşmenin haklı nedenlerle feshedilip bayilik hizmet bedeli, taahhüdü ihlal cezası, mal alımından kaynaklanan borç, kar mahrumiyeti cezası ve sözleşmenin feshinden kaynaklanan cezai şartın ödenmesinin ihtar edildiğini, feshin davalı tarafça 26.10.2009 tarihli ihtarname ile kabul edilerek müvekkilince davalı firmaya bayilik sözleşmesi çerçevesinde verilen kurumsal kimlik ve logolarının alınmasının talep edildiğini ancak ödeme yapılmadığını, alacağın tahsili amacıyla başlatılan icra takibine itiraz ettiğini ileri sürerek itirazın iptali ile takibin devamına ve icra inkar tazminatına karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ...Ş. vekili asıl davaya cevap dilekçesinde; davanın reddini istemiştir.
2.Davalılar vekili birleşen davaya cevap dilekçesinde; müvekkili şirketin dava konusu istasyonda kiracı olup, taşınmazın maliki ...'un davacı ...Ş.'ye 15 yıllık intifa hakkını vermesi koşuluyla istasyonun inşasının davacı tarafından üstlenildiğini, sebepsiz zenginleşenin mülk sahibi olmasından dolayı kiracı olan müvekkilinden hizmet bedelinin istenemeyeceğini, sözleşme ve protokoldeki edimlerin sırasının önemli olduğunu, müvekkiline 236.000,00 USD eksik ödeme yapıldığını, ilk edimi davacının ifa etmediğini, bayilik hizmet bedeli olarak ödenecek meblağa ilaveten istasyona uygulanacak kurumsal kimlik bedelinin de davacı tarafından ödenmediğini, müvekkilinin davacıdan aldığı 826.000,00 USD bayilik hizmet bedelinin tamamının istasyonun inşasına harcandığını, kendi edimini yerine getirmeyen davacının haksız olarak sözleşmeyi fesih ederek müvekkilini zarara uğrattığını, müvekkili şirket yetkilisinin cenazesi olması sebebiyle istasyonun 1 gün kapalı olduğu esnada yapılan tespite dayalı olarak sözleşmenin fesih edilmesinin haksız olduğunu, talep edilmesine karşın davacı tarafından müvekkili şirkete yakıt verilmediğini, buna rağmen az yakıt satıldığı gerekçesiyle sözleşmenin feshinin de haksız olduğunu, Enerji Piyasa Düzenleme Kurumu'na süresinde başvuru yapılmasına karşın 5 ay sonra lisans verilmesi nedeniyle müvekkili şirketin elinde olmayan sebeple faaliyete geçmesindeki gecikmeden sorumlu tutulamayacağını, 5 yıl için verilen bayilik hizmet bedeli ödemesinde 2 yıla yakın bayilik yapılmasına karşın 2 yıla isabet eden tutar düşülmeden talepte bulunulmasının da haksız olduğunu, davacının cezai şart, kar mahrumiyeti, taahhüdü ihlal alacağının doğmadığını savunarak birleşen davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile İzmit 1. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2009/18 D.İş sayılı dosyası kapsamında yapılan tespitte keşif tarihinde istasyonda elektriğin kesik olduğu, akaryakıt ikmal istasyonunun faal halde bulunmadığı, akaryakıt tanklarında az miktarda maddi değeri bulunmayan suyla karışık akaryakıt tespit edildiği, Jandarma Kriminal Daire Başkanlığından alınan raporda kefaletnamedeki imzanın davalı ... ...'ün eli ürünü olduğunun anlaşıldığı, davalının istasyonda yeterli akaryakıt mal ve stok bulundurmadığı, satış yerinde 24 saat kesintisiz şekilde mal satışını sürdürmesi gerekirken fiilen bayilik faaliyetini durdurduğu, bu nedenle protokolün 10/a hükmüne dayanılarak sözleşme ve protokolün davalı-birleşen davada davacı ...Ş. tarafından haklı nedenlerle feshedildiği, davacı ... Akaryakıt Petrol... Tic. Ltd. Şti.'nin bakiye bayilik hizmet bedeli 236.000,00 USD'yi talep edemeyeceğinin anlaşıldığı, birleşen davada taraflar arasındaki sözleşmenin 14.08.2007-19.06.2009 tarihleri arasında 676 gün devam ettiği, sözleşme konusu arsada 15 yıl süre ile intifa hakkı tesis edildiği, bu süre için ... Petrol Dağıtım A.Ş. tarafından 900.000,00 USD + KDV olmak üzere toplam 1.062.000,00 USD ödenmesinin taahhüt edilmesine göre sözleşmenin ayakta kaldığı süre zarfında ... Akaryakıt... Ltd.Şti.'nin hizmet bedelinin süresine göre KDV dahil 131.029,75 USD'ye hak kazandığı, davalıya KDV dahil 826.000,00 USD ödenmiş olmasına göre bu tutardan 131.029,75 USD'nin mahsubu sonrasında davacının hizmet bedeli nedeniyle 694.974,24 USD talep edebileceği, bilirkişi raporunda 200.000,00 USD cezai şartın fahiş olmadığı belirtilmiş ise de şirketin öz kaynakları ve özellikle 2009 yılında zarar etmesi, 2010 yılında düşük oranda kar etmesi nedeniyle kararlaştırılan cezai şartın bilirkişi görüşüne bağlı kalınmayarak fahiş olduğu kanaatine varıldığından %75 oranında düşürülerek 50.000,00 USD olarak belirlendiği, davacı dava konusu protokolün 8.maddesinde fiilen başlama tarihinin 14.11.2007 olarak kararlaştırılmasına karşın, 30.04.2008 tarihi itibarıyla satışa başlanmasından dolayı protokolün 3. maddesi uyarınca istasyonun satışa başlamaması nedeniyle gecikilen her gün için kar mahrumiyeti ödeneceği düzenlemesine dayanarak kar mahrumiyeti talep etmiş ise de bu husus taahhüdü ihlal niteliğinde olup bayi tarafından işe süresinde başlansa dahi asgari alım taahhüdünde belirtilen miktar kadar alım yapılması zorunluluğu bulunduğundan davacının söz konusu talebinin taahhüdü ihlal alacağı talebi kapsamında olup mükerrer istek niteliğinde bulunduğundan reddi gerektiği, davalı şirkete bayilik hizmet bedeli olarak yapılan ödeme nedeniyle istirdadı talep edilebilecek tutar 694.856,00 USD olup takip tarihi itibarıyla (talepte bağlı kalınarak) 826.000,00 USD karşılığında toplam 1.059.728,60 TL istendiği, 694.856,00 USD karşılığı talep edilebilecek TL tutarı 891.475,51 TL olmakla bilirkişi raporundaki 1.059.728,60 TL tutara itibar edilmeyerek bu istek kalemi ile ilgili olarak 891.475,51 TL asıl alacak ve buna bağlı olarak 85.504,94 TL faiz talep edilebileceği kanaatine varıldığı, cari hesaptan kaynaklanan akaryakıt bedelinin 271.721,79 TL asıl alacak ve 25.809,84 TL faiz olacağı, taahhüdü ihlal cezası olarak 52.335,00 USD karşılığı 77.593,95 TL asıl alacak ve 1.382,33 TL işlemiş faiz talep edilebileceği, cezai şart olarak 50.000,00 USD karşılığı 73.500,00 TL'nin istenebileceği gerekçesiyle asıl davanın ve kötüniyet tazminatı talebinin reddine, birleşen davada 1.314.291,25 TL asıl alacak, 112.697,11 TL işlemiş faiz toplamı (davalılardan ... ... sadece 1.314.291,25 TL asıl alacaktan sorumlu olmak kaydıyla) 1.426.988,36 TL'ye yönelik itirazın iptali ile asıl alacağa takip tarihinden itibaren yıllık %18 ve değişen oranlarda avans faizi uygulanmak suretiyle takibin devamına, asıl alacak ve işlemiş faiz toplamı 1.426.988,36 TL'nin %20 tutarı 285.397,67 TL (Nergiz'in sorumluluğu asıl alacak 1.314.291,25 TL'nin %20 tutarı 262.858,25 TL ile sınırlı olmak kaydıyla) icra inkar tazminatının davalılardan tahsili ile davacıya verilmesine, kötüniyet tazminatı talebinin reddine karar verilmiş, hüküm taraf vekillerince istinaf edilmiştir.
IV. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile Mahkemece birleşen davada davalı şirket adına eksik harç ve giderler için süre verildiği halde davalı şirket tarafından eksik harç ve giderlerin tamamlanmadığı anlaşılmakla birleşen dava yönünden davalı şirketin istinaf başvurusunun yapılmamış sayılmasına karar verilerek birleşen davaya yönelik istinaf itirazlarının incelenmediği, asıl ve birleşen dava bakımından ... Akaryakıt Petrol... Tic. Ltd. Şti.'nin sözleşmeyi ihlal ettiği, sözleşmenin haklı olarak feshedildiği kanıtlandığından davacının asıl davada bayilik hizmet bedeli talep edemeyeceği, davalı Nergis İpekyüz’ün kefaleten sözleşmeyi imzaladığı, birleşen davada akaryakıt bedeli, taahhüdü ihlal cezası ile cezai şart alacağının bulunduğunun anlaşılmasına göre asıl davada davacı ... Akaryakıt Petrol...Ltd. Şti. vekilinin ve birleşen davada davalı Nergis İpekyüz vekilinin tüm istinaf itirazlarının, birleşen davada davacı ...Ş. vekilinin aşağıdaki hususlar dışında kalan diğer istinaf itirazlarının yerinde olmadığının anlaşıldığı, birleşen davada takip tarihi itibarıyla icra inkar tazminatı oranının %40 olduğu halde %20 üzerinden hükmedilmesinin hatalı olduğu, davanın kabul oranına göre davacı yararına hükmedilen vekalet ücretinin de eksik hesaplandığı gerekçesiyle asıl davada davacı vekillinin istinaf başvurusunun reddine, birleşen davada davalı şirketin istinaf itirazlarının yapılamamış sayılmasına, davalı Nergis İpekyüz’ün istinaf başvurusunun reddine, birleşen davada davacı vekilinin istinaf başvurusunun kısmen kabulüne, İlk Derece Mahkemesi kararının düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmesine, asıl davanın ve davalının kötüniyet tazminatı isteğinin reddine, birleşen davada, takipte 1.314.291,25 TL asıl alacak, 112.697,11 TL işlemiş faiz toplamı (davalılardan ..., 1.314.291,25 TL asıl alacaktan sorumlu olmak kaydıyla) 1.426.988,36 TL'ye yönelik itirazın iptali ile asıl alacağa takip tarihinden itibaren avans faizi uygulanmak suretiyle takibin devamına, asıl alacak ve işlemiş faiz toplamı 1.426.988,36 TL'nin %40 tutarı 572.795,34 TL (Nergiz'in sorumluluğu asıl alacak 1.314.291,25 TL'nin %40 tutarı 525.716,50 TL ile sınırlı olmak kaydıyla) icra inkar tazminatının davalılardan tahsili ile davacıya verilmesine, kötüniyet tazminatı talebinin ve fazlaya ilişkin istemin reddine karar verilmiş, karar taraf vekillerince temyiz edilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Dava ve Hukuki Nitelendirme
Asıl ve birleşen dava, itirazın iptali istemine ilişkindir.
B.Değerlendirme ve Gerekçe
1.Asıl dava bakımından yapılan temyiz incelemesinde İlk Derece Mahkemesince verilen karara yönelik olarak davacı ... Akaryakıt ve Petrol...Tic. Ltd. Şti. vekilince yapılan istinaf başvurusu üzerine 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 355. vd. maddeleri kapsamında yöntemince yapılan inceleme sonucunda Bölge Adliye Mahkemesince esastan verilen nihai kararda, dosya kapsamına göre saptanan somut uyuşmazlık bakımından uygulanması gereken hukuk kurallarına aykırı bir yön olmadığı gibi aynı Kanun'un 369/1 hükmü ve 371. maddesinin uygulanmasını gerektirici nedenlerin de bulunmamasına göre asıl davada davacı ... Akaryakıt ve Petrol... Tic. Ltd. Şti. vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile usul ve yasaya uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının onanmasına karar vermek gerekmiştir.
2.Birleşen dava bakımından yapılan temyiz incelemesinde İlk Derece Mahkemesince verilen karara yönelik olarak yapılan istinaf başvurusu üzerine HMK'nın 355 vd. maddeleri kapsamında yöntemince yapılan inceleme sonucunda Bölge Adliye Mahkemesince esastan verilen nihai kararda, dosya kapsamına göre saptanan somut uyuşmazlık bakımından uygulanması gereken hukuk kurallarına aykırı bir yön olmadığı gibi aynı Kanun'un 369/1 hükmü ve 371. maddelerinin uygulanmasını gerektirici nedenlerin de bulunmamasına göre birleşen davada davalılar ... Akaryakıt ve Petrol...Tic. Ltd. Şti. ve ... vekilinin tüm, birleşen davada davacı ...Ş. vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan diğer temyiz itirazlarının reddi gerekir.
3.Birleşen davada davacı ...Ş. vekilinin bayilik hizmet bedeli talebi yönünden yapılan incelemede, Anayasa'nın 141/3 hükmü ve HMK'nın 297. ve 298. maddeleri mahkeme kararlarının gerekçeli olması gerektiğini düzenlemektedir. Gerekçe, hâkimin (mahkemenin) tespit ettiği maddi vakıalar ile hüküm fıkrası arasında bir köprü görevi yapar. Gerekçe bölümünde hükmün dayandığı hukuki esaslar açıklanır. Mahkeme kararlarının açık, anlaşılır ve denetime elverişli olması gerekir. Taraflar, ancak kararlara konulması gereken gerekçeler sayesinde hükmün hangi maddi ve hukuki nedene dayandırıldığını anlayabilirler. Ayrıca karar aleyhine yasa yollarına başvurulduğunda da Yargıtay incelemesi sırasında gerekçe sayesinde kararın usul ve yasaya uygun olup olmadığı denetlenebilir.
Yukarıda yapılan özetten anlaşılacağı üzere İlk Derece Mahkemesince davalı şirkete bayilik hizmet bedeli olarak yapılan ödeme nedeniyle istirdadı talep edilebilecek tutarın 694.856,00 USD olup takip tarihi itibarıyla (talepte bağlı kalınarak) 826.000,00 USD karşılığında toplam 1.059.728,60 TL istendiği, 694.856,00 USD karşılığı talep edilebilecek TL tutarı 891.475,51 TL olmakla bilirkişi raporundaki 1.059.728,60 TL tutara itibar edilmeyerek bu istek kalemi ile ilgili olarak 891.475,51 TL asıl alacak ve buna bağlı olarak 85.504,94 TL faiz talep edilebileceği kanaatine varıldığı belirtilmiştir. Ancak 694.856,00 USD karşılığı talep edilebilecek TL tutarı 891.475,51 TL olarak kabul edilirken Mahkemece hangi tarihteki kurun esas alındığı denetlenememektedir. Bu itibarla birleşen davada davacı vekilinin bayilik hizmet bedeli talebine yönelik temyiz itirazının kabulü ile kararın bu yönden bozulması gerekmiştir.
VI. SONUÇ: Yukarıda (1) numaralı bentte açıklanan nedenlerle asıl davada davacı ... Akaryakıt ve Petrol....Tic. Ltd. Şti. vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile Bölge Adliye Mahkemesince asıl davaya yönelik verilen kararın HMK'nın 370/1 hükmü uyarınca ONANMASINA, (2) numaralı bentte açıklanan nedenlerle birleşen davada davalılar ... Akaryakıt ve Petrol...Tic. Ltd. Şti. ve ... vekilinin tüm, birleşen davada davacı ...Ş. vekilinin diğer temyiz itirazlarının REDDİNE, (3) numaralı bentte açıklanan nedenlerle birleşen davada davacı ...Ş. vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının birleşen dava yönünden BOZULMASINA, HMK'nın 373/2 hükmü uyarınca dava dosyasının Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, takdir olunan 28.000,00 TL duruşma vekalet ücretinin davacı ... Akaryakıt ve Petrol Ür. Nak. Oto. İnş. Tur. Teks. San. Tic. Ltd. Şti.'den alınarak davalı ...Ş.'ne verilmesine, aşağıda yazılı temyiz giderinin temyiz eden asıl davada davacı ... Akaryakıt ve Petrol...Tic. Ltd. Şti.'ne yükletilmesine, peşin alınan temyiz karar harcının istek halinde davalı ...Ş.'ne iadesine, 13.02.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.