"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Antalya Bölge Adliye Mahkemesi Başkanlar Kurulu
BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ HUKUK DAİRELERİNİN
KESİN NİTELİKTEKİ KARARLARI ARASINDAKİ
UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ
I. BAŞVURU
Alanya Asliye Ticaret Mahkemesi 21.12.2023 tarih ve 2023/766 muhabere sayılı yazısında belirtmiş olduğu 25.12.2023 havale tarihli dilekçesinde özetle; Hakimler ve Savcılar Kurulu Genel Kurulunun 07.07.2021 tarih, 608 Karar sayılı kararı ile Asliye Ticaret Mahkemelerinin yargı çevrelerinin belirlenmesine; Hakimler ve Savcılar Kurulu Birinci Dairesinin 08.07.2021 tarihli ve 568 sayılı Kararı ile de Alanya Asliye Ticaret Mahkemesinin 01.09.2021 tarihi itibari ile faaliyete geçirilmesine karar verildiğini, buna göre Alanya Asliye Ticaret Mahkemesinin yargı çevresinin "Alanya ve Manavgat Ağır Ceza Mahkemeleri yargı çevresi" olarak belirlendiğini, 01.09.2021 tarihinden itibaren Alanya ve Manavgat Ağır Ceza Mahkemeleri yargı çevrelerinde açılacak tüm "ticari davalar" için Alanya Asliye Ticaret Mahkemesinin yetkili olduğunu, ticari dava olduğu düşüncesi ile Alanya Asliye Ticaret Mahkemesinde açılan davaların "ticari dava" olmadığı değerlendirildiğinde; davanın usulden reddine ve taraflardan herhangi birinin talebi halinde dava dosyasının mahkemenin yargı çevresinde görevli olduğu değerlendirilen mahkemeye gönderilmesine şeklinde karar verildiğini, istinaf kanun yolu incelemesi için dava dosyaları Bölge Adliye Mahkemesine gönderildiğinde, dairelerce kesin nitelikte ve farklı kararlar verildiğini, Alanya Asliye Ticaret Mahkemesinin yargı çevresinde yer alan ve Alanya dışında bulunan mahkemelere görevsizlik kararı verilmesinin mümkün olduğu şeklinde verilen kararlar ile yine Alanya Asliye Ticaret Mahkemesinin yargı çevresinde yer alan ve Alanya dışında bulunan mahkemelere görevsizlik kararı verilmesinin mümkün olmadığı şeklinde verilen kararlar arasında farklılık bulunduğu gerekçesiyle uyuşmazlığın giderilmesi için Antalya Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna başvurmuştur.
II. ANTALYA BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULUNUN KARARI
Talep üzerine Antalya Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunca 2024/2 uyuşmazlığın giderilmesi sayılı gündemle ilgili 07.02.2024 tarihinde yapılan toplantıda, başvuranın dilekçesi 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun'un (5235 sayılı Kanun) 35 inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmüne göre resen incelemeye değer görülerek gündeme alındığı, uyuşmazlığın ticari dava olduğu düşünülen Alanya veya İzmir Asliye Ticaret Mahkemesinde açılan bir davanın ticari dava olmadığı anlaşıldığında Alanya veya ilgisine göre İzmir Asliye Ticaret Mahkemesinin yargı çevresi içindeki bir mahkemeye görevsizlik kararı verilip verilemeyeceği noktasında toplandığı, Başkanlar Kurulunun Bölge Adliye Mahkemesi Kararları arasında uyuşmazlık bulunup bulunmadığı yönünde kendi görüşünü belirttikten sonra uyuşmazlığın giderilmesinin gerekip gerekmediği veya hangi daire kararı doğrultusunda giderilmesi gerektiği yönündeki kararın Yargıtay ilgili hukuk dairesince verileceği, Başkanlar Kurulu'nun uyuşmazlığın hangi Bölge Adliye Mahkemesinin kararı doğrultusunda giderilmesi gerektiği konusunda bir görüş ortaya koymasının ilgili yasal düzenlemeye aykırı olduğu gibi yargısal bir faaliyette bulunulması anlamına geleceği, bu nedenle bu konuda bir değerlendirme ve görüş ortaya konmayacağı belirtilerek kararlar arasındaki çelişkinin giderilmesi için dosyanın Yargıtay 11. Hukuk Dairesine gönderilmesine oyçokluğu ile karar verilmiştir.
III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KESİN NİTELİKTEKİ KARARLAR VE GEREKÇELERİ
1.Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesinin 06.02.2023 tarih, 2022/2840 E. ve 2023/205 K. sayılı kararı, İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesinin 29.12.2022 tarih, 2022/1866 E. ve 2022/1836 K. sayılı kararı, İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 17. Hukuk Dairesinin 14.06.2023 tarih, 2023/492 E. ve 2023/1173 K. sayılı kararı, İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 17. Hukuk Dairesinin 06.07.2023 tarih, 2023/572 E., 2023/1277 K. sayılı kararlarında aynı yargı çevresinde yer alan ve Alanya ilçesi dışında bulunan mahkemelere görevsizlik kararı verilmesinin mümkün olduğu şeklinde kararlar verilmiştir.
2.Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin 30.01.2023 tarih, 2022/2578 E. ve 2023/134 K. sayılı kararı, İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 22. Hukuk Dairesinin 03.02.2023 tarih, 2022/2342 E. ve 2023/249 K. sayılı kararlarında ise aynı yargı çevresinde yer alan ve Alanya ilçesi dışında bulunan mahkemelere görevsizlik kararı verilmesinin mümkün olmadığı, hem görevli hem yetkili mahkemeyi tayin edecek şekilde karar verilemeyeceğinden bahisle kaldırma kararı verilmiştir.
IV. UYUŞMAZLIK VE UYUŞMAZLIKLA İLGİLİ KAVRAM, KURUM VE YASAL DÜZENLEMELER
1.UYUŞMAZLIK
Ticari dava olduğu düşünülen Alanya, İzmir Asliye Ticaret Mahkemesi veya Muğla Asliye Ticaret Mahkemesinde açılan bir davanın ticari dava olmadığı anlaşıldığında Alanya veya ilgisine göre İzmir veya Muğla Asliye Ticaret Mahkemesinin yargı çevresindeki başka bir mahkemeye görevsizlik kararı verilip verilemeyeceği noktasında toplanmaktadır.
2. UYUŞMAZLIKLA İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELER
1.5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinde yer alan düzenlemedir.
2. Hakimler ve Savcılar Kurulu Genel Kurulu'nun 07.07.2023 tarihli ve 608 sayılı kararı kararı.
3. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun (6102 sayılı Kanun) 5 inci maddesi.
4. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 30, 114 ve 115 inci maddeleri.
3. GEREKÇE
1.Hâkimler ve Savcılar Kurulu Genel Kurulu'nun 07.07.2021 tarihli 608 numaralı kararı ile;
Antalya Asliye Ticaret Mahkemesi yargı çevresinin Antalya ilinin mülki sınırları (Alanya ve Manavgat Ağır Ceza Mahkemeleri yargı çevreleri hariç)
Alanya Asliye Ticaret Mahkemesi yargı çevresinin Alanya ve Manavgat Ağır Ceza Mahkemeleri yargı çevresi,
İzmir Asliye Ticaret Mahkemesi yargı çevresinin İzmir ilinin mülki sınırları (Karşıyaka Ağır Ceza Mahkemesi yargı çevresi hariç),
Karşıyaka Asliye Ticaret Mahkemesi yargı çevresinin Karşıyaka Ağır Ceza Mahkemesi yargı çevresi,
Muğla Asliye Ticaret Mahkemesi yargı çevresinin Muğla ilinin mülki sınırları, olarak belirlenmesine, işbu kararın 01.09.2021 tarihinden itibaren uygulanmasına, karar verilmiştir.
2. 6102 sayılı Kanun'un 5 inci maddesine göre; aksine hüküm bulunmadıkça, dava olunan şeyin değerine veya tutarına bakılmaksızın asliye ticaret mahkemesi tüm ticari davalar ile ticari nitelikteki çekişmesiz yargı işlerine bakmakla görevlidir. Bir yerde asliye ticaret mahkemesi varsa, asliye hukuk mahkemesinin görevi içinde bulunan ve 4 üncü madde hükmünce ticari sayılan davalarla özel hükümler uyarınca ticaret mahkemesinde görülecek diğer işlere asliye ticaret mahkemesinde bakılır. Asliye ticaret mahkemesi ile asliye hukuk mahkemesi ve diğer hukuk mahkemeleri arasındaki ilişki görev ilişkisi olup, bu durumda göreve ilişkin usul hükümleri uygulanır.
3. 6100 sayılı Kanun'un "Dava Şartları" başlığı taşıyan 114 üncü maddesinin (c) ve (ç) bendinden de mahkemenin görevli olması ve yetkinin kesin olduğu hallerde mahkemenin yetkili bulunması dava şartları arasında sayılmıştır. Aynı Kanun'un 116 ncı maddesinde ise kesin yetki kuralının bulunmadığı hallerde yetki itirazı ilk itirazlar arasında sayılmıştır.
4. Usul ve yasalara uygun şekilde dava açılıp dosya mahkeme hakiminin önüne geldiğinde, mahkemece öncelikle 6100 sayılı Kanun'da ifade edildiği üzere sırasıyla dava şartlarının varlığı/yokluğu tespit edilmelidir. Mahkemenin görevli ve kesin yetki hallerinde yetkili olup olmadığının tespiti için uyuşmazlığın da nitelenmesi ve açıklığa kavuşturulması gerekir. Asliye ticaret mahkemesinde açılmış bir davada, mahkemece uyuşmazlığın ticari nitelikte olmadığının tespit edildiği durumlarda, dosyanın görevli asliye hukuk mahkemesine yada ilgisine göre diğer hukuk mahkemelerine gönderilmek üzere görevsizlik kararı verilmesi gerekir.
5. Ayrı asliye ticaret mahkemesi bulunan yerlerdeki asliye ticaret mahkemeleri ile asliye hukuk mahkemesi ve diğer hukuk mahkemeleri arasındaki ilişki görev ilişkisidir ve bu durumda göreve ilişkin hükümler uygulanır. Hâkimler ve Savcılar Kurulu Genel Kurulu'nun 608 numaralı kararı ile asliye ticaret mahkemelerinin yargı çevresi belirlenmiş olmakla, artık Alanya Asliye Ticaret Mahkemesinde açılmış ama ticari dava olmadığı anlaşılan uyuşmazlıklarda mahkemece kendi yargı çevresinde bulunan ilçelerdeki (örneğin; Alanya, Manavgat, Serik, Akseki, Gazipaşa, Gündoğmuş) ilgili hukuk mahkemelerine görevsizlik kararı verilebilmelidir. Aynı şekilde İzmir Asliye Ticaret Mahkemesi, Muğla Asliye Ticaret Mahkemesi de ticari dava olmadığı anlaşılan uyuşmazlıklarda kendi yargı çevresinde bulunan diğer ilçelerde ilgili hukuk mahkemelerinin görevli olduğuna kanaat getirirse görevsizlik kararı verebilir. Asliye ticaret mahkemeleri, yargı çevresinde bulunan tüm ilçeleri kapsayan ihtisas mahkemesi olup, görevsizlik kararı ile yargı çevresinde bulunan asliye hukuk mahkemeleri yada diğer hukuk mahkemelerine dosyanın gönderilmesi, mahkemece aynı zamanda yetkisizlik kararı verildiği şeklinde yorumlanmamalıdır.
6. Bununla birlikte 6100 sayılı Kanun'un 30 uncu maddesinde ve T.C. Anayasası'nın 141 inci maddesinin dördüncü fıkrasında da ifade edildiği üzere, usul ekonomisi ilkesi gereği, hakim yargılamanın makul süre içinde ve düzenli bir biçimde yürütülmesini ve gereksiz gider yapılmamasını sağlamakla yükümlüdür. Bu durumda, aynı yargı çevresinde yer alan ve Alanya ilçesi/ İzmir/ Muğla ili dışında bulunan diğer ilçe mahkemelerine görevsizlik kararı verilmesinin mümkün olmadığı yönündeki görüş usul ekonomisiyle bağdaşmamaktadır.
4. SONUÇ
Yukarıda açıklanan nedenlerle;
Ticari dava olduğu düşünülen Alanya, İzmir Asliye Ticaret Mahkemesi veya Muğla Asliye Ticaret Mahkemesinde açılan bir davanın ticari dava olmadığı anlaşıldığında, usul ekonomisi de gözetilerek; mahkemece, ilgisine göre Alanya, İzmir veya Muğla Asliye Ticaret Mahkemesinin yargı çevresindeki başka bir bir mahkemeye görevsizlik kararı verilebileceğine;
Yukarıda belirtilen Bölge Adliye Mahkemeleri arasındaki uyuşmazlığın bu şekilde giderilmesine, 01.07.2024 tarihinde 5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinin dördüncü fıkrası gereğince oybirliği ile kesin olarak karar verilmiştir.