"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Ağır Ceza Mahkemesi
SAYISI : 2022/744 değişik iş
İNCELEME KONUSU KARAR : İtirazın kabulüne
KANUN YARARINA BOZMA YOLUNA BAŞVURAN : Adalet Bakanlığının istemi üzerine Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı
TEBLİĞNAME GÖRÜŞÜ : İlgili kararın kanun yararına bozulması
Devletin egemenliği altında bulunan topraklardan bir kısmını devlet idaresinden ayırmaya çalışmak suçundan Diyarbakır (kapatılan) 6. Ağır Ceza Mahkemesinin (CMK 250. Madde ile yetkili) 16.11.2007 tarihli ve 2005/58 Esas, 2007/422 Karar sayılı kararı ile müebbet hapis cezasına hükümlü ...'ün, bu cezalarının infazı sırasında, hükümlünün iyi halli olmadığına, iyileştirme programlarına katılımının ve gösterdiği gelişiminin gözlemlenmesinin devam edilmesine ilişkin Gaziantep H Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu İdare ve Gözlem Kurulu Başkanlığının 24.05.2022 tarihli ve 2022/2112 sayılı kararına karşı yapılan şikâyetin reddine dair Gaziantep 1. İnfaz Hâkimliğinin 30.06.2022 tarihli ve 2022/3415 Esas, 2022/3853 Karar sayılı kararına yönelik itirazın kabulü ile anılan kararın kaldırılmasına ilişkin mercii Gaziantep 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 31.08.2022 tarihli ve 2022/744 değişik iş sayılı kararı ile ilgili olarak;
Adalet Bakanlığının, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309. maddesinin birinci fıkrası uyarınca, 27.10.2023 tarihli ve 94660652-105-27-7401-2023-Kyb sayılı evrakı ile kanun yararına bozma istemine istinaden düzenlenen, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının, 04.12.2023 tarihli ve 2023/116681 sayılı Tebliğnamesi ile dava dosyası Daireye gönderilmekle, gereği düşünüldü;
I. İSTEM
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının, 04.12.2023 tarihli ve 2023/116681 sayılı kanun yararına bozma isteminin;
"Dosya kapsamına göre, Gaziantep 1. Ağır Ceza Mahkemesinin tarihsiz ve 2022/745 değişik iş sayılı kararı ile dönem puanının eşik puan olan 45 puanın altında olması nedeni ile mücbir sebep olup olmadığı değerlendirilmesinin yapılmasının gerektiği, pandemi sürecinin bulunması nedeni ile puanlamaya esas bazı faaliyet ve değerlendirmelerin yapılamadığı, anılan Yönetmeliğin 33/4. maddesi uyarınca "mücbir sebep" kapsamında değerlendirme yapılarak hükümlü lehine yorumlanması ile mücbir ve makul sebepten dolayı iyi hâllilik bakımından diğer kriterlere göre genel değerlendirmenin yapılmasının gerektiği, kaldı ki puanlama sisteminde; iyi hâlin belirlenmesine esas teşkil eden eşik puanın değerlendirilmesinde Bakanlıkça belirlenen puanlar arasındaki değerlendirmede, niteliği gereği kapalı ceza infaz kurumunda gerçekleştirilemeyecek faaliyetlerden puan kırılması, kırılan puanlara ilişkin herhangi bir gerekçenin belirtilmediği, ayrıca pandemi nedeniyle kurs faaliyetlerinin kısıtlı olarak gerçekleştirildiği hâlde puan sisteminde bu hususlar dikkate alınmadan yapılan değerlendirmenin usul ve kanuna uygun olmadığı, diğer taraftan anılan Yönetmeliğin "Kurul kararları" başlıklı 17/1. maddesi uyarınca kurul kararları gerekçeli olarak yazılmasının gerektiği, ancak hükümlü hakkındaki değerlendirmenin hangi somut gerekçelere dayanılarak yapıldığının belirtilmediğinden bahisle itirazın bu yönüyle kabulüne karar verilmiş ise de,
Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin "Gelişim Puanlaması" başlıklı" 32. maddesinin 8. fıkrasının, "İdare ve gözlem kurulu, ara değerlendirme dönemleri sonunda gözlem ve değerlendirme dosyasındaki bilgi ve belgeler ile dönem puanını esas alarak değerlendirme yapar. Kurulların iyi hâl değerlendirmesi yapmasından sonra, işlemlerin sonuçlanmasına kadar geçen süre içindeki olumlu ya da olumsuz davranışları bir sonraki dönem değerlendirilir ... ",
Anılan Yönetmeliğin "Gelişimi puanlama esasları" başlıklı 33. maddesinin 4. fıkrasının, "İyi hâl kararı için gerekli olan ve Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanı aşamayan hükümlü hakkında idare ve gözlem kurulunca bir araştırma yapılarak; bu durumun mücbir sebeplerden kaynaklanıp kaynaklanmadığı ya da hastalık, yaşlılık, personel yetersizliği gibi makul bir nedeni olup olmadığı belirlenir. Makul bir nedenin bulunması durumunda, hükümlüye verilen gelişim puanının Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanı aşması şartı aranmaz. Bu hükümlü hakkında, mevzuatta aranan diğer iyi hâl kriterlerine göre değerlendirme yapılır." şeklindeki düzenlemeleri içerdiği,
Yönetmelik hükümlerinin özellikle 32. maddesinin 8. fıkrası ile 33. maddesinin 4. fıkrasının birlikte irdelenip değerlendirildiğine, idare ve gözlem kurulunun, ara değerlendirme dönemleri sonunda, gözlem ve değerlendirme dosyasındaki bilgi ve belgeler ile dönem puanını esas alarak bir değerlendirme yapacağı, diğer yandan, iyi hâl kararı için gerekli olan ve Ceza Tevkifevleri Genel Müdürlüğünce belirlenen eşik puanı aşamayan hükümlü hakkında, idare ve gözlem kurulunca bir araştırma yapılarak; bu durumun mücbir sebeplerden kaynaklanıp kaynaklanmadığı ya da hastalık, yaşlılık, personel yetersizliği gibi makul bir nedeni olup olmadığının belirleneceği, makul bir nedenin bulunması durumunda, hükümlüye verilen gelişim puanının Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanı aşması şartı aranmayacağına yönelik açık düzenlemeler karşısında,
İdare ve gözlem kurulunun, ara değerlendirme dönemleri sonunda gözlem ve değerlendirme dosyasındaki bilgi ve belgelere göre kararını vereceği, eşik puanı aşamayan hükümlü hakkında idare ve gözlem kurulunca bir araştırma yapılarak; bu durumun mücbir sebeplerden kaynaklanıp kaynaklanmadığı ya da hastalık, yaşlılık, personel yetersizliği gibi makul bir nedeni olup olmadığı belirleneceğine göre ve hükümlü hakkında düzenlenen ilgili servis değerlendirme raporlarına, dönem değerlendirme kararına ve incelenen dosyanın tüm kapsamına göre, hükümlü hakkındaki tüm değerlendirme aşamalarında mücbir bir sebebin varlığı ve özelinde değerlendirme tarihleri itibariyle salgın koşulları itibariyle puanlamaya esas bazı faaliyet ve değerlendirmelerin yapılamadığına, niteliği gereği kapalı ceza infaz kurumunda gerçekleştirilemeyecek faaliyetlerden puan kırılması ve kırılan bu puanlara ilişkin herhangi bir gerekçenin de belirtilmediği gibi bir hususun dosya münderecatına yansımadığı, kaldı ki bu hususun idare ve gözlem kurulunca yapılacak araştırma sonucuna göre şekilleneceği ve bahsi geçen Yönetmelik gereği, idare ve gözlem kurulunun, ara değerlendirme dönemleri sonunda gözlem ve değerlendirmesini dosyadaki bilgi ve belgelere göre yapacağına ilişkin amir hükmü gözetilerek yapılan inceleme de,
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun'un 107. maddesinde yer alan, "(1) Koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için mahkûmun kurumdaki infaz süresini iyi hâlli olarak geçirmesi gerekir.." şeklinde, 89. maddesinde yer alan, ''(1) Hükümlüler, ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda, ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı, haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı, yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı, tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığı hususlarında idare ve gözlem kurulu tarafından iyi hâlin belirlenmesine esas olmak üzere en geç altı ayda bir değerlendirmeye tabi tutulur.'' şeklinde,
Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri İle Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin 3/1-f maddesinde yer alan, "...Gelişim değerlendirme raporu: Hükümlünün tanınması, davranışlarının değerlendirilerek hakkında uygulanacak rejimin belirlenmesi, kişinin durumuna uygun ceza infaz kurumuna ayrılması, infazın bireyselleştirilmesi, iyileştirme programlarına katılması, hükümlülük süresi içerisinde davranışlarının izlenmesi ve hükümlü hakkındaki iyi hâl değerlendirmesine dayanak oluşturması amacıyla ceza infaz kurumunda kalma süresi altı aydan fazla olan hükümlüler hakkında düzenlenen ve gelişim puanlamasını içeren belgeyi,..'' şeklinde
Anılan Yönetmeliğin 3/1-i maddesinde yer alan, ''..İyi hâllilik: Hükümlü hakkında ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda, ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı, haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı, yükümlülükleri eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı, tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığına ilişkin olarak yapılacak işlemlerde; katıldığı eğitim-öğretim ve iyileştirme programları ile sosyal ve sportif faaliyetler, kültür ve sanat programları, aldığı sertifikalar, kitap okuma alışkanlığı, diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu görevlileri ve dışarıyla olan ilişkileri, işlediği suçtan dolayı duyduğu pişmanlığı, ceza infaz kurumu kuralları ile kurum bünyesindeki çalışma kurallarına uyumu, aldığı ödüller ve disiplin cezaları dikkate alınmak suretiyle idare ve gözlem kurulunca yapılan ve iyileşme düzeyini gösteren değerlendirmeyi..'' şeklinde,
Anılan Yönetmeliğin 16/1-2-5. maddesinde yer alan, ''..(1) Hükümlüler ceza infaz kurumlarında bulunduğu tüm aşamalarda; ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı, haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı, yükümlülükleri eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı, tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığı hususlarında; idare ve gözlem kurulu tarafından, iyi hâlin belirlenmesine esas olmak üzere bir değerlendirmeye tabi tutulur. (2) Yapılan değerlendirmede; infazın tüm aşamalarında hükümlülerin katıldığı eğitim-öğretim, psiko-sosyal yardım ve destek programları ile sosyal ve sportif faaliyetler, kültür ve sanat programları, aldığı sertifikalar, kitap okuma alışkanlığı, diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu görevlileri ve dışarıyla olan ilişkileri, işlediği suçtan dolayı duyduğu pişmanlığı, ceza infaz kurumu kuralları ile kurum bünyesindeki çalışma kurallarına uyumu, yükümlülüklerine riayeti, kurum güvenlik ve düzenine katkısı,aldığı disiplin cezaları ve ödüller dikkate alınır..(5) İdare ve gözlem kurulu; hükümlü hakkındaki değerlendirmesini yaparken, gözlem değerlendirme ve gelişim değerlendirme raporları, risk değerlendirme raporu ile infaz dosyalarındaki tüm bilgi ve belgelere göre karar verir.Kurullar bu değerlendirme sırasında talebi üzerine veya re’sen hükümlü ile mülakat yapabilir..'' şeklinde,
Anılan Yönetmeliğin 17/1-3. maddesinde yer alan, ''..(1) Kurul kararları gerekçeli olarak yazılır; karara karşı başvuru yolu, mercii, süresi ve şekli kararda açıkça belirtilir.
...
(3) İdare ve gözlem kurulunun, açık ceza infaz kuruma ayrılmaya, kalan cezanın denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak infazına ve ceza infaz kurumundan doğrudan koşullu salıvermeye esas olumlu iyi hal değerlendirmesini içeren gerekçeli kararı; 5275 sayılı Kanun'un 107 nci maddesinin onbirinci fıkrasında yazılı “gerekçeli rapor” ile ilgili yönetmeliklerde belirtilen “değerlendirme raporu” ve “iyi hal kararı” yerine geçer..'' şeklinde,
Anılan Yönetmeliğin 33/3. maddesinde yer alan, ''..gelişim puanı Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanın altında olan hükümlü hakkında; a) Açık ceza infaz kurumuna ayrılma, b) Kalan cezasını denetimliserbestlik tedbiri uygulanarak infazetme, c) Ceza infaz kurumlarından doğrudan koşullu salıverilme, işlemlerine yönelik iyi hâl kararı verilmez..'' şeklindeki düzenlemeler bir bütün olarak değerlendirildiğinde,
Hükümlünün kapalı ceza infaz kurumundan açık ceza infaz kurumuna ayrılma aşamasında, açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlünün denetimli serbestliğe ayrılma aşamasında veya kapalı ya da açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlünün denetimli serbestliğe ayrılmaksızın koşullu salıverilmesi sırasında iyi halli olmasının mutlak olduğu,
Hükümlüler hakkında ceza infaz kurumuna alındıktan sonra en geç altı ayda bir iyi halin belirlenmesine esas olmak üzere gelişim değerlendirme raporları düzenlendiği, hükümlülerin cezaevinde geçirdiği sürelerde alınan ve servislerce düzenlenen gelişim değerlendirme raporlarının ortalamasının eşik puanın altında kalması durumunda iyi hal kararı verilmediği, eşik puanı aşması durumunun da hükümlünün iyi halliliğinin belirlenmesine esas bir kriter olduğu, eşik puanı aşan hükümlü hakkında idare ve gözlem kurulunun gerekçesini yazmak suretiyle iyi halli olmadığına ilişkin karar verebileceği,
Altı ayda bir düzenlenen gelişim değerlendirme raporlarında hükümlülerin hangi davranışlarına ne kadar artı veya eksi puanlar verileceğinin ilgili formlarda ayrıntılı bir şekilde düzenlendiği, hükümlülerin altı aylık süreçte servisler tarafından gözlemlendikten sonra formlardaki kriterler esas alınarak dönem puanın bulunduğu, dönem değerlendirme raporlarında servisler tarafından her bir soru açısından belirlenen puan aralığında hükümlü hakkında ne kadar puan verildiğinin idare ve gözlem kurulu tarafından gerekçelendirme gibi bir zorunluluğunun bulunmadığı, Anılan Yönetmeliğin 17. maddesinde düzenlenen kurul kararlarının gerekçeli olması gerektiğine dair düzenlemenin hükümlüler hakkında koşullu salıverilme, açık ceza infaz kurumuna ayrılma ve denetimli serbestliğe ayrılma esnasında idare ve gözlem kurulu tarafından düzenlenen iyi hal değerlendirmesine ilişkin olduğunun kabul edilmesi gerektiği cihetle, itirazın reddine karar verilmesi yerine, yazılı şekilde kabulüne karar verilmesinde, isabet görülmemiştir."
Şeklindeki gerekçeye dayandığı anlaşılmıştır.
II. GEREKÇE
1. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 309 uncu maddesinin, (1), (2) ve (3) üncü fıkraları;
(1) Hâkim veya mahkeme tarafından verilen ve istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümde hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı, o karar veya hükmün Yargıtayca bozulması istemini, yasal nedenlerini belirterek Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirir.
(2) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, bu nedenleri aynen yazarak karar veya hükmün bozulması istemini içeren yazısını Yargıtayın ilgili ceza dairesine verir.
(3) Yargıtayın ceza dairesi ileri sürülen nedenleri yerinde görürse, karar veya hükmü kanun yararına bozar.
2. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri İle Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin 25 inci maddesinin (1), (2) ve (5) inci fıkraları;
(1) İyileştirme ve bireyselleştirme, Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliğin onikinci bölümü ile ilgili diğer mevzuat ve protokollerde yer alan amaç, usul ve esaslar çerçevesinde eğitim ve öğretim servisi ile psiko-sosyal yardım servislerince yürütülür. Yönetim servisi ile güvenlik ve gözetim servisi başta olmak üzere diğer tüm servis ve birimler bu çalışmalara destek vermekle yükümlüdür.
(2) Hükümlünün ilk gözlem süresi sonunda gönderildiği ceza infaz kurumunda, psiko-sosyal değerlendirme ölçekleri de uygulanarak risk düzeyi ve bireysel ihtiyaçları belirlenir. 5275 sayılı Kanunun 73 üncü maddesi gereğince, eğitim ve öğretim ile psiko-sosyal yardım servisleri tarafından hükümlünün risk düzeyi ve bireysel ihtiyaçlarına göre bir iyileştirme planı hazırlanarak hükümlüye tebliğ edilir.
......
(5) Hükümlü, Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmeliğin 67 nci maddesi uyarınca iyileştirme programlarına tam bir uyum göstermekle yükümlüdür. Hükümlünün belirlenen programlara katılımı ve gelişimi takip edilerek altı ayda bir değerlendirilir. İlgili servislerce hazırlanan gözlem değerlendirme veya gelişim değerlendirme raporları, idare ve gözlem kurulu tarafından yapılan değerlendirmelere esas teşkil eder.
3. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri İle Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin 31 nci maddesi;
“(1) Hükmün infazına başlanması ile birlikte, ceza infaz kurumlarında bulunduğu süre içerisindeki tutum ve davranışları, kurum düzeni ve güvenliğine katkısı, yükümlülüklerini yerine getirmesi ile yürütülen iyileştirme ve topluma kazandırma programlarına katılımı sonucunda hükümlünün gösterdiği gelişim ölçülerek puanlanır. Bu amaçla hükümlülerin; a)Katıldıkları eğitim-öğretim faaliyetleri, psiko-sosyal yardım programları, destekleyici programlar ile infaz sürecindeki tutum ve davranışları“artı puan”,
b)Aldığı disiplin cezaları“eksi puan”,
şeklinde puanlanarak iyi hâl değerlendirmesine esas “gelişim puanı” belirlenir. (2) Puanlama; yönetim servisi, eğitim ve öğretim servisi, psiko-sosyal yardım servisi ile güvenlik ve gözetim servisi tarafından yapılır.
(3)Hangi tutum ve davranışlara ne kadar puan verileceği, ölçme ve değerlendirme kriterleri, değerlendirmeye esas eşik puanlar, değerlendirme raporlarının şekli, kullanılacak program ve formlar ile puanlama sonucuna göre yapılacak değerlendirmenin başlayacağı tarih Genel Müdürlükçe belirlenir.”
4. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri İle Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin “ gelişim puanlaması” başlıklı 32 nci maddesi;
(1) Hükümlü her değerlendirme dönemi içerisinde gözlemlenir, iyileştirme planına göre gelişimi ve gözlemler UYAP’ın ilgili bölümlerine kaydedilir.
(2) Hükümlü hakkında idare ve gözlem kurulunca altı ayda bir yapılacak değerlendirme öncesinde, UYAP’a kaydedilen bilgiler ve dönem içerisinde yapılan gözlemler dikkate alınarak gelişim değerlendirme raporları hazırlanır.
(3) Gelişim değerlendirme raporlarında hükümlünün infaz sürecindeki tutum ve davranışları ile iyileştirme planına göre gösterdiği gelişim puanlanır ve servis puanı bulunur.
(4) İki suret olarak düzenlenen gelişim değerlendirme raporunun bir sureti serviste muhafaza edilir, bir sureti işlemin ikmali için idare ve gözlem kurulu sekretaryasına gönderilir.
(5) Yönetim, eğitim ve öğretim, psiko-sosyal, güvenlik ve gözetim servislerince verilen servis puanları toplamının değerlendirme raporu sayısına bölümü ile dönem puanı hesaplanır. İdare ve gözlem kurulu sekretaryası tarafından hazırlanan dönem puanı icmal tablosu ilgilinin gözlem ve değerlendirme dosyasında saklanır.
(6) Ceza infaz kurumundan ayrılmaya ilişkin iyi hâl değerlendirmesinin yapılacağı son idare ve gözlem kurulu toplantısı öncesinde, o güne kadar alınan dönem puanları toplamının, toplam değerlendirme dönemi sayısına bölümü ile hükümlünün gelişim puanı belirlenir.
(7) Gelişim puanı;
a) Kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılma aşamasında yapılan iyi hâl değerlendirmesinde,
b) Açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlünün denetimli serbestliğe ayrılma aşamasında yapılan iyi hâl değerlendirmesinde,
c) Kapalı ya da açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlünün denetimli serbestliğe ayrılmaksızın koşullu salıverilmesi amacıyla yapılan iyi hâl değerlendirmesinde,
iyi hâl kriteri olarak esas alınır.
(8) İdare ve gözlem kurulu, ara değerlendirme dönemleri sonunda gözlem ve değerlendirme dosyasındaki bilgi ve belgeler ile dönem puanını esas alarak değerlendirme yapar. Kurulların iyi hâl değerlendirmesi yapmasından sonra, işlemlerin sonuçlanmasına kadar geçen süre içindeki olumlu ya da olumsuz davranışları bir sonraki dönem değerlendirilir.
(9) Kapalı ceza infaz kurumunda bulunan ve gelişim puanı Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanı aşan ve erken iyileşme gösterdiği kanaatine varılan iyi halli hükümlü hakkında idare ve gözlem kurulu tarafından, kapalı ceza infaz kurumunda kalması gereken toplam sürenin onda birine kadar daha erken açık ceza infaz kurumuna ayrılma kararı verilebilir. Erken iyileşmeye bağlı olarak, erken açık ceza infaz kurumuna ayrılma ile ilgili esas ve usuller Genel Müdürlükçe gösterilir.
5. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri İle Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin “ gelişimi puanlama esasları” başlıklı 33 üncü maddesi;
(1) Ceza infaz kurumlarında kalacağı toplam süre altı aydan daha az olanlar ile artık dönem içinde olanlar hakkında gelişim puanlaması yapılmaz.
(2) Çocuk ve 70 yaş üzeri hükümlülere ceza puanı verilmez.
(3) 31 ve 32 nci maddelere göre yapılan hesaplama sonucunda, gelişim puanı Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanın altında olan hükümlü hakkında;
a) Açık ceza infaz kurumuna ayrılma,
b) Kalan cezasını denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak infaz etme,
c) Ceza infaz kurumlarından doğrudan koşullu salıverilme,
işlemlerine yönelik iyi hâl kararı verilmez.
(4) İyi hâl kararı için gerekli olan ve Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanı aşamayan hükümlü hakkında idare ve gözlem kurulunca bir araştırma yapılarak; bu durumun mücbir sebeplerden kaynaklanıp kaynaklanmadığı ya da hastalık, yaşlılık, personel yetersizliği gibi makul bir nedeni olup olmadığı belirlenir. Makul bir nedenin bulunması durumunda, hükümlüye verilen gelişim puanının Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanı aşması şartı aranmaz. Bu hükümlü hakkında, mevzuatta aranan diğer iyi hâl kriterlerine göre değerlendirme yapılır.
(5) Verilen ceza puanları, disiplin cezası kaldırılmış olsa bile silinmez. Bir disiplin cezası için verilen ceza puanı, tüm infaz süresinde yalnızca bir kez hesaplamaya dâhil edilir.
(6) Olumlu bir davranışı nedeniyle puan verilen hükümlüye, bu davranışı karşılığında aldığı ödül için ayrıca bir puan verilmez.
(7) Tutuklular iyileştirme programlarına katılmaya zorlanamaz; ancak iyileştirme programlarına katılmaları yönünde teşvik edilir. Hükümlülere uygulanan iyileştirme programlarına gönüllü olarak katılan tutuklulara ait bilgiler UYAP’ın ilgili bölümlerine kaydedilir. Tutukluluğun altı aydan fazla sürmesi durumunda, UYAP’ın ilgili bölümlerine kaydedilen bu bilgiler ile tutum ve davranışlarına göre servis ve dönem puanları belirlenerek gelişim değerlendirme raporları tanzim edilir. Tutuklu iken düzenlenen bu raporlar, ilgilinin hükümlülüğünde değerlendirilmek üzere gözlem ve değerlendirme dosyasında saklanır.
(8) Hükümlünün daha önce kaldığı ceza infaz kurumlarınca verilen dönem puanları, en son bulunduğu ceza infaz kurumu tarafından birleştirilir ve açık ceza infaz kurumuna ayrılma, kalan cezasını denetimli serbestlik tedbiri altında infaz etme veya ceza infaz kurumlarından doğrudan koşullu salıverilme öncesindeki değerlendirmeye esas gelişim puanı bulunur.
Şeklinde düzenlenmiştir.
6. 5275 sayılı Kanun’un koşullu salıverilme ve iyi halin belirlenmesi başlıklı 89 ncu maddesi başlığı ile birlikte 15.04.2020 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 7242 sayılı Kanun’un 36 ncı maddesiyle değiştirilmiş olup, yapılan bu değişiklik 7242 sayılı Kanun’un 53 üncü maddesi gereğince 01.01.2021 tarihinde yürürlüğe girmiş ve iyi halin belirlenmesinde yeni bir sisteme geçilmiştir.
7. 7242 sayılı Kanun ile değişik 5275 sayılı Kanun’un 89 uncu maddesinin yedinci fıkrasına göre; İdare ve gözlem kurulu tarafından yapılacak değerlendirmelere esas olacak ilkeler ve kurulun bu maddeye ilişkin çalışma usul ve esasları ile tutum ve davranışları olumsuz değerlendirilen hükümlülerin yeniden değerlendirilmeye tabi tutulma süreleri yönetmelikle düzenleneceği hüküm altına alınmıştır.
8. Konu ile ilgili 29.12.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak 01.01.2021 tarihinde yürürlüğe giren Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmelikte hangi tutum ve davranışlara ne kadar puan verileceği, ölçme ve değerlendirme kriterleri, değerlendirmeye esas eşik puanlar, değerlendirme raporlarının şekli, kullanılacak program ve formlar ile puanlama sonucuna göre yapılacak değerlendirmenin başlayacağı tarihin Genel Müdürlükçe belirleneceği açıklanmış olup, bu madde uyarınca Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün "Eşik Puanlara Dayalı İyi Hal Değerlendirmesine Başlanması" konulu 20.12.2021 tarihli yazısı ile eşik puanlar ile puanlamaya dayalı iyi hâl değerlendirmesi yapılması işlemine fiilen 01.01.2022 tarihinde başlanmıştır.
9. İyi halin belirlenmesi ile ilgili yeni getirilen sistemde, 5275 sayılı Kanun’un 89 uncu maddesinin birinci fıkrası ile Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin 14 üncü maddesine göre “iyi hal değerlendirmelerini” yapmakla hükümlünün cezasını infaz etmekte olduğu Ceza İnfaz Kurumu Müdürlüğü İdare ve Gözlem Kurulu yetkili ve görevlidir.
10. Toplam on yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkûm olanlar, terör suçları, örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları, örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar, kasten öldürme suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarından mahkûm olanlar hakkında yapılacak açık ceza infaz kurumuna ayırmaya, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazına, koşullu salıverilmeye ilişkin değerlendirmelerde idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı veya belirleyeceği bir Cumhuriyet savcısı başkanlık eder. Ayrıca, idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı tarafından belirlenen bir izleme kurulu üyesi ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı il veya ilçe müdürlükleri tarafından belirlenen birer uzman kişi katılır.
11. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun "Hükümlülerin değerlendirilmesi ve iyi hâlin belirlenmesi" başlıklı 89 uncu maddesine göre;
Hükümlüler, ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda,
(a) Ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı,
(b) Haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı,
(c) Yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirip getirmediği,
(d) Uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı,
(e) Tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığı hususlarında idare ve gözlem kurulu tarafından iyi hâlin belirlenmesine esas olmak üzere en geç altı ayda bir değerlendirmeye tabi tutulur.
12. Yapılacak değerlendirmede, infazın tüm aşamalarında, hükümlülerin,
(a) Katıldığı iyileştirme ve eğitim-öğretim programları ile spor ve sosyal faaliyetler,
(b) Kültür ve sanat programları,
(c) Aldığı sertifikalar,
(d) Kitap okuma alışkanlığı,
(e) Diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu görevlileri ve dışarıyla olan ilişkileri,
(f) İşlediği suçtan dolayı duyduğu pişmanlığı,
(g) Ceza infaz kurumu kuralları ile kurum bünyesindeki çalışma kurallarına uyumu
(h) Aldığı disiplin cezaları dikkate alınır.
13. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğe baktığımızda; yönetmeliğin 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde;
“İyi hallilik, hükümlü hakkında ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda, ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı, haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı, yükümlülükleri eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı, tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığına ilişkin olarak yapılacak işlemlerde; katıldığı eğitim-öğretim ve iyileştirme programları ile sosyal ve sportif faaliyetler, kültür ve sanat programları, aldığı sertifikalar, kitap okuma alışkanlığı, diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu görevlileri ve dışarıyla olan ilişkileri, işlediği suçtan dolayı duyduğu pişmanlığı, ceza infaz kurumu kuralları ile kurum bünyesindeki çalışma kurallarına uyumu, aldığı ödüller ve disiplin cezaları dikkate alınmak suretiyle idare ve gözlem kurulunca yapılan ve iyileşme düzeyini gösteren değerlendirmeyi,” ifade eder şeklinde tanımlanmıştır.
14. Yönetmeliğin “kurulun inceleme ve değerlendirme esasları” başlıklı 16 ncı maddesinin birinci fıkrasında 5275 sayılı Kanun’un 89 uncu maddesinin birinci fıkra hükmünün aynen tekrar edildiği, ikinci fıkrasında ise yapılacak değerlendirmede esas alınması gereken ilkelerin sayıldığı, sayılan bu ilkelerin 5275 sayılı Kanun’un 89 uncu maddesinin ikinci fıkrasında sayılan ilkelerin tekrarı olup sadece 89 uncu maddedeki “iyileştirme programının” hükümlünün katıldığı ”psiko-sosyal yardım ve destek programları” olarak açıklandığı ayrıca “hükümlünün yükümlülüklerine riayeti, kurum güvenlik ve düzenine katkısınında” değerlendirilmede esas alınacağının belirtildiği görülmektedir.
15. Yönetmeliğin 16 ncı maddesinin beşinci fıkrasına göre, İdare ve gözlem kurulu; hükümlü hakkındaki değerlendirmesini yaparken, ceza infaz kurumu yetkili servisleri tarafından düzenlenen gözlem değerlendirme ve gelişim değerlendirme raporları, risk değerlendirme raporu ile infaz dosyalarındaki tüm bilgi ve belgelere göre karar verir. Kurullar bu değerlendirme sırasında talebi üzerine veya re’sen hükümlü ile mülakat yapabilir.
16. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin tanımlar başlıklı 3 üncü maddesinin (f) bendinde, gelişim değerlendirme raporu, “hükümlünün tanınması, davranışlarının değerlendirilerek hakkında uygulanacak rejimin belirlenmesi, kişinin durumuna uygun ceza infaz kurumuna ayrılması, infazın bireyselleştirilmesi, iyileştirme programlarına katılması, hükümlülük süresi içerisinde davranışlarının izlenmesi ve hükümlü hakkındaki iyi hâl değerlendirmesine dayanak oluşturması amacıyla ceza infaz kurumunda kalma süresi altı aydan fazla olan hükümlüler hakkında düzenlenen ve gelişim puanlamasını içeren belgeyi ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır.
17. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin tanımlar başlıklı 3 üncü maddesinin (h) bendinde, gözlem değerlendirme raporu, “hükümlünün tanınması, davranışlarının değerlendirilerek hakkında uygulanacak rejimin belirlenmesi, kişinin durumuna uygun ceza infaz kurumuna ayrılması, infazın bireyselleştirilmesi, iyileştirme programlarına katılması, hükümlülük süresi içerisinde davranışlarının izlenmesi ve hükümlü hakkındaki iyi hâl değerlendirmesine dayanak oluşturması amacıyla ceza infaz kurumunda kalma süresi altı aydan az olan hükümlüler hakkında düzenlenen ve puanlama içermeyen belgeyi ifade eder” şeklinde tanımlanmıştır.
18. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin 25 nci maddesine göre, hükümlünün ilk gözlem süresi sonunda gönderildiği ceza infaz kurumunda, psiko-sosyal değerlendirme ölçekleri de uygulanarak risk düzeyi ve bireysel ihtiyaçları belirlenir. 5275 sayılı Kanun'un 73 üncü maddesi gereğince, eğitim ve öğretim ile psiko-sosyal yardım servisleri tarafından hükümlünün risk düzeyi ve bireysel ihtiyaçlarına göre bir iyileştirme planı hazırlanarak hükümlüye tebliğ edilir. Hükümlünün belirlenen programlara katılımı ve gelişimi takip edilerek altı ayda bir değerlendirilir, ilgili servislerce hazırlanan gözlem değerlendirme veya gelişim değerlendirme raporları idare ve gözlem kurulu tarafından değerlendirmelere esas teşkil eder.
19. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin "Gelişim değerlendirme sistemi" başlıklı 31 inci maddesinde; iyi hal değerlendirilmesine esas gelişim puanının nasıl belirleneceği ve hangi servis tarafından düzenleneceği açıklanmış olup, bu düzenlemeye göre; hükmün infazına başlanması ile birlikte, ceza infaz kurumlarında bulunduğu süre içerisindeki tutum ve davranışları, kurum düzeni ve güvenliğine katkısı, yükümlülüklerini yerine getirmesi ile yürütülen iyileştirme ve topluma kazandırma programlarına katılımı sonucunda hükümlünün gösterdiği gelişim ölçülerek puanlanır. Bu amaçla hükümlülerin; katıldıkları eğitim-öğretim faaliyetleri, psiko-sosyal yardım programları, destekleyici programlar ile infaz sürecindeki tutum ve davranışları “artı puan”, aldığı disiplin cezaları“eksi puan”şeklinde puanlanarak iyi hâl değerlendirmesine esas “gelişim puanı” belirlenir. Puanlama, yönetim servisi, eğitim ve öğretim servisi, psiko-sosyal yardım servisi ile güvenlik ve gözetim servisi tarafından yapılır.
20. Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin 32 nci maddesindeki düzenlemeye göre, hükümlü her değerlendirme dönemi içerisinde gözlemlenir, iyileştirme planına göre gelişimi ve gözlemler UYAP’ın ilgili bölümlerine kaydedilir, hükümlü hakkında idare ve gözlem kurulunca altı ayda bir yapılacak değerlendirme öncesinde, UYAP’a kaydedilen bilgiler ve dönem içerisinde yapılan gözlemler dikkate alınarak gelişim değerlendirme raporları hazırlanır.
21. İlgili servisler tarafından düzenlenen gelişim değerlendirme raporlarında, hükümlünün infaz sürecindeki tutum ve davranışları ile daha önce hakkında düzenlenmesi ve kendisine tebliğ edilmesi gereken iyileştirme planına göre gösterdiği gelişimin puanlanması ve bu puanlama yapılırken de değerlendirmeye esas dönem içerisinde hükümlü hakkında yapılan gözlemler ve gelişimi ile ilgili uyap’a kaydedilen bilgilerin dikkate alınması gerekmektedir.
22. Gelişim puanı, kapalı ceza infaz kurumunda bulunan hükümlünün açık ceza infaz kurumuna ayrılma aşamasında yapılan iyi hâl değerlendirmesinde, açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlünün denetimli serbestliğe ayrılma aşamasında yapılan iyi hâl değerlendirmesinde, kapalı ya da açık ceza infaz kurumunda bulunan hükümlünün denetimli serbestliğe ayrılmaksızın koşullu salıverilmesi amacıyla yapılan iyi hâl değerlendirmesinde iyi hâl kriteri olarak esas alındığından, yapılan hesaplama sonucunda, gelişim puanı Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanın altında olan hükümlü hakkında; açık ceza infaz kurumuna ayrılma, kalan cezasını denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak infaz etme, ceza infaz kurumlarından doğrudan koşullu salıverilme işlemlerine yönelik iyi hâl kararı verilmeyeceğinden önem arzettiği gibi kapalı ceza infaz kurumunda bulunan ve gelişim puanı Genel Müdürlükçe belirlenen eşik puanı aşan ve erken iyileşme gösterdiği kanaatine varılan iyi halli hükümlü hakkında idare ve gözlem kurulu tarafından, kapalı ceza infaz kurumunda kalması gereken toplam sürenin onda birine kadar daha erken açık ceza infaz kurumuna ayrılma kararı verilebilmeside mümkün olduğundan büyük önem arzetmektedir.
23. İdarenin işlem ve eylemleri ile aldığı kararların objektif ve yerinde, yasal mevzuata uygun olduğunun kabul edilebilmesi için mutlaka yasal bir dayanağının olması, işlemin yapılma ve kararın alınma gerekçesinin denetime imkan verecek nitelikte ve dosya içeriğine uygun olması gerekmektedir.
24. İdare ve gözlem kurulu tarafından yapılan değerlendirme ve alınan kararlarda esas alınması gereken ve belli bir süre gözleme ve değerlendirmeye dayalı olarak düzenlenen gelişim değerlendirme raporlarında, değerlendirmeye esas dönem içerisinde hükümlü hakkında yapılan gözlemler sonucu tespit edilen olumlu ya da olumsuz tutum ve davranışları ile ilgili uyapa kaydedilen bilgi ve belgelerin, iyileştirme planına göre gösterdiği gelişimin denetimine imkan verecek şekilde takdir hakkının objektif ve infaz dosyası içeriğine uygun olarak düzenlendiğini gösterecek nitelikte ve yeterlilikte olması gerekmektedir.
25. Şikayete konu yapılan işlem, faaliyet ya da alınan karar yasal ve yeterli gerekçeyi içermiyor, denetime imkan verecek nitelikte değil ya da gösterilen gerekçe dosya içeriğine uygun değil ise İnfaz hakimliğince yapılan faaliyetin durdurulmasına ya da ertelenmesine, yapılan işlemin ya da alınan kararın iptaline karar verilmesi gerekmektedir ancak yasanın İnfaz hakimliğine verdiği yetki gereğince bununla yetinilmeli idarenin yerine geçerek karar vermekten kaçınılmalıdır.
26. İnfaz hakimliğinin, idarenin yerine geçerek yerindelik denetimi yapması mümkün değil ise de, hükümlü hakkında düzenlenen gelişim değerlendirme raporunun mevzuata uygun şekilde düzenlenip düzenlenmediğini, değerlendirmeye esas dönem içinde gözlemlenen hükümlünün değerlendirmeye esas alınması gereken kriterlerde dikkate alınmak suretiyle olumlu ya da olumsuz olarak tespit edilen tutum ve davranışları sonucu yapılan puanlamada takdir hakkının objektif olarak kullanılıp kullanılmadığını, hükümlünün hakkında düzenlenen iyileştirme planına uyumu ile ilgili yapılan değerlendirmelerin ve puanlamanın iyileştirme planına uygun ve objektif olup olmadığını denetleme, bu konuda bir hukuka aykırılık varsa tespit ettiği hukuka aykırılıkları göstermek suretiyle değerlendirme yapması ve idarenin aldığı kararı iptal etmesi mümkündür.
27. Somut olayda, itiraz merciince “dönem puanının eşik puan olan 45 puanın altında olması sebebiyle mücbir sebep olup olmadığı değerlendirilmesinin yapılması gerektiği, .....kurul kararlarının gerekçeli olarak yazılması gerektiği, ancak hükümlü hakkındaki değerlendirmenin hangi somut gerekçelere dayanılarak yapıldığının belirtilmediği, dolayısıyla kurul kararının usul ve yasaya uygun olmadığı anlaşıldığından” gerekçesiyle infaz hakimliğinin kararının kaldırılmasına karar verildiği, itiraz merciince verilen kararda bu yönüyle usul ve yasaya aykırılık görülmediği ancak 4675 sayılı İnfaz Hâkimliği Kanunu'nun atıfta bulunduğu 6 ncı maddenin dördüncü fıkrası uyarınca uygulanması gereken 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 271 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan, "(2) İtiraz yerinde görülürse merci, aynı zamanda itiraz konusu hakkında da karar verir." şeklindeki hüküm dikkate alındığında, itiraz merciince itiraz kabul edilmekle, itiraz konusunda da bir karar verilmesi gerekirken, itirazın kabulü ile infaz hakimliğinin itiraz konusu kararının kaldırılması ile yetinilmesi Kanun’a aykırı olup, kanun yararına bozma talebi bu açıklanan sebeple yerinde görülmüştür.
III. KARAR
1. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının kanun yararına bozma isteminin KABULÜNE,
2. Gaziantep 1. Ağır Ceza Mahkemesince verilen 31.08.2022 tarihli ve 2022/744 değişik iş sayılı kararın 5271 sayılı Kanun’un 309 uncu maddesinin üçüncü fıkrası gereği, oy birliğiyle KANUN YARARINA BOZULMASINA,
Dava dosyasının, Mahkemesine gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİİNE,
20.12.2024 tarihinde karar verildi.