"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 2. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2020/1223 E., 2023/470 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Kars 1. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2018/372 E., 2019/1040 K.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı ... vekili; kadastro sonucunda Hazine adına tespit ve tescil edilen çekişmeli 115 ada 38, 41, 42 ve 44 parsel sayılı taşınmazların mera vasfında olduğu iddiasıyla tapu kayıtlarının iptali ve mera olarak sınırlandırılmaları istemiyle dava açmıştır.
II.CEVAP
Davalı ... vekili; çekişmeli taşınmazların Hazine adına tapuda kayıtlı olduklarını, bu nedenle kadim mera iddiasına bulunulamayacağını, köylerin mera üzerinde ancak kullanım haklarının bulunduğunu, mülkiyet iddia edemeyeceklerini belirterek davanın reddini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesince; dava konusu taşınmazlara komşu parsellere revizyon gören kayıtların çekişmeli taşınmazların yönünü mera olarak okuduğu, taşınmazların öteden beri mera olarak kullanıldıkları gerekçesiyle davanın kabulüne, çekişmeli 115 ada 38, 41, 42 ve 44 parsel sayılı taşınmazların tapu kayıtlarının iptali ile Halefoğlu köyü merası olarak sınırlandırılmak üzere özel sicile kaydına karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı davalı ... vekili tarafından istinaf başvurusunda bulunulması üzerine, Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; İlk Derece Mahkemesi tarafından belirtilen gerekçe benimsenmek suretiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Sebepleri
Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde; çekişmeli taşınmazların kadastro çalışmaları sırasında tarla ve ham toprak vasfıyla Hazine adına tescil edildiğini, dava dilekçesinde taşınmazların kadimden beri mera olarak kullanıldığının ve mera tahsis kararının olduğunun beyan edildiğini, tahsise dayanıldığında dayanak belgelerin, ayrıca karşı tarafın savunmasında ileri sürdükleri kayıtların tüm geldileri ile birlikte merciinden getirtilmesi, kadimlik iddiası varsa bu hususun araştırılması, gerektiğinde köyün kuruluş tarihinin İçişleri Bakanlığından sorulması ve köyün kadim ya da muhdes olup olmadığının araştırılması, çekişmeli taşınmazın hava ve uydu fotoğraflarında hangi nitelikte olduğunun yöntemince belirlenmesi, tespit tarihinden geriye doğru 15-20-25 yıl öncesine ve en az üç ayrı evreye ait stereoskopik hava fotoğraflarının Harita Genel Müdürlüğünden, aynı tarihler arasında düzenlenen fotoplan, fotometrik, fotogrametrik paftaların ise İl Kadastro Müdürlüğünden getirtilip dosya arasına alınması gerektiğini, Hazine aleyhine yargılama giderlerine hükmedilmesinin de isabetsiz olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
B. Değerlendirme ve Gerekçe
1.Dava, kadastro öncesi nedene dayalı tapu iptali ve tescil isteğine ilişkindir.
2.Kars ili, Merkez ilçesi, Halefoğlu köyünde yapılan kadastro çalışmalarında 979 parsel sayılı 2.900,00 metrekare yüz ölçümlü taşınmaz senetsizden tarla vasfı ile Hazine adına tescil edilmiş, 2015 yılında yapılan 22/a çalışmaları sonucu 115 ada 38 parsel numarasını almış; 983 parsel sayılı 7.100,00 metrekare yüz ölçümlü taşınmaz senetsizden tarla ve ham toprak vasfı ile Hazine adına tescil edilmiş, 2015 yılında yapılan 22/a çalışmaları sonucu 115 ada 41 parsel numarasını almış; 985 parsel sayılı 12.600,00 metrekare yüz ölçümlü taşınmaz tapu kaydı nedeniyle Hazine adına tescil edilmiş, 2015 yılında yapılan 22/a çalışmaları sonucu 115 ada 42 parsel numarasını almış; 982 parsel sayılı 8.200,00 m² yüz ölçümlü taşınmaz senetsizden tarla vasfı ile Hazine adına tescil edilmiş, 2015 yılında yapılan 22/a çalışmaları sonucu 115 ada 44 parsel numarasını almış ve taşınmazların tespiti 17.09.2015 tarihinde kesinleşerek tapuya kayıt edilmişlerdir.
3.Mahkemece yazılı şekilde davanın kabulüne karar verilmiş ise de yapılan araştırma ve inceleme hüküm kurmak için yeterli değildir. Bir arazinin kullanım süresi ve niteliğini en iyi belirleme yöntemi hava fotoğraflarıdır. Ne var ki Mahkemece bu yöntemden yararlanılmamıştır. Uyuşmazlığın çözümü için gerekli hava fotoğraflarının kadastrodan önceki en az 3 ayrı zaman dilimine ait olması ve 1/20000 veya 1/25000 ölçekli hava fotoğraflarının dosyada yer almış olması ve bu fotoğrafların stereoskop aletiyle incelenmesi gerekir. Ayrıca, hava fotoğrafı stereoskop altında incelendiğinde arazinin üç boyutlu görülmesi, taşınmazın sınırlarının belirlenebilmesi ve bu amaçla ekilemeyen bakir alanların net bir biçimde tespitinin yapılabilmesi mümkündür. O halde, Mahkemece doğru sonuca varılabilmesi için tespit tarihinden öncesine ait en az 3 ayrı tarihte çekilmiş hava fotoğrafları ve memleket haritaları usulüne uygun ve tarihleri açıkça yazılmak suretiyle getirtilmeli, fotogrametri uzmanı harita mühendisi bilirkişiye stereoskop ile (yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda) inceleme yaptırılarak taşınmazın niteliğinin ne olduğu, mera olarak kullanılan orta malı nitelikli yerlerden olup olmadığı konusunda ayrıntılı rapor alınmalıdır.
4.Öte yandan, davacı Köy Tüzel Kişiliği tarafından taşınmazın öncesinin mera olduğu öne sürüldüğüne göre ve çekişmeli taşınmazların çevresindeki taşınmazların 4753 sayılı Yasa uyarınca Toprak Tevzii Komisyonu çalışmaları sonucu tapuya bağlanmış olduğu dikkate alınarak bu komisyon tarafından dava konusu taşınmazlar hakkında ne gibi bir işlem yapıldığı, dava konusu taşınmazlar bakımından mera tahsisi yapılıp yapılmadığı sorulmalı, varsa mera tahsis kararı ve ekleri ile haritaları getirtilmeli, yine komşu parsellerin tapulama tespitinde tapu kayıtlarının esas alındığı gözetilerek komşu parsellere tespit sırasında uygulanan tapu kayıtları getirilmeli, dava konusu 115 ada 42 parsel ( eski 985) sayılı taşınmazın tespitine esas teşkil eden Aralık 1951 tarih, 4 cilt, 31 sayfa numaralı tapu kaydı da temin edilmelidir.
5.Bundan sonra; yaşlı, tarafsız, yöreyi iyi bilen, davada yararı bulunmayan, komşu kadastro çalışma alanındaki mahalle ya da köylerde ikamet eden şahıslar arasından seçilecek yerel bilirkişi ve tarafların aynı yöntemle göstereceği tanıkları ile 3 kişilik ziraat mühendisi ve kadastro fen bilirkişisinden oluşacak uzman bilirkişi kurulu marifetiyle taşınmaz başında yeniden keşif yapılmalı, komşu taşınmazlara ait tapu kayıtlarında okunan ''mera'' sınırlarının neresi olduğu saptanmalı, varsa mera tahsis kararı ve haritaları uygulanıp kapsamları belirlenmeli, dava konusu 115 ada 42 parsel ( eski 985) sayılı taşınmazın tespitine esas teşkil eden Aralık 1951 tarih, 4 cilt, 31 sayfa numaralı tapu kaydı, varsa haritası uyarınca, haritası yoksa kayıtta yazılı sınır yerleri esas alınmak suretiyle mahalline uygulanmalı, dava konusu taşınmazları içine alan mera tahsisi var ise meralar üzerinde sürdürülen zilyetliğin süresi ne olursa olsun hukuken değer taşımadığı düşünülmeli, taşınmazların mera tahsis haritası kapsamında kalmadığının anlaşılması halinde ise yerel bilirkişi ve tanıklardan taşınmazın öncesinin ne olduğu, kamu orta malı niteliğinde mera, yaylak gibi yerlerden olup olmadığı, meradan sökülerek elde edilip edilmediği hususlarında maddi olaylara dayalı bilgi alınmalı; ziraat bilirkişisi kurulundan çekişmeli taşınmazın önceki ve mevcut niteliğini, toprak yapısını, eğimini, bitki desenini ve komşu parseller ile nasıl ayrıldığını açıklayıp tarımsal niteliğini belirten, taşınmazın değişik yönlerden çekilmiş fotoğrafları ile desteklenmiş ayrıntılı ve gerekçeli rapor alınmalı; kadim nitelikte meraların sonradan sökülmek suretiyle niteliklerinin değiştirilemeyeceği ve özel mülkiyete konu edilemeyecekleri düşünülerek sonucuna göre karar verilmelidir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davalı ... vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Hazine harçtan muaf bulunduğundan bu konuda karar verilmesine yer olmadığına,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
05.02.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.