"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 2. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/2441 E., 2022/1916 K.
DAVA TARİHİ : 03.12.2018
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ermenek Asliye Hukuk (Aile) Mahkemesi
SAYISI : 2021/90 E., 2022/460 K.
Taraflar arasındaki karşılıklı boşanma davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince asıl davanın reddine, karşı davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince asıl davada maddî tazminat talebinin boşanmanın fer'isi niteliğinde olmadığı gerekçesi ile tefrikine, tefrik edilen dosya üzerinden asıl davada maddî tazminat talebi yönünden Mahkeme kararının kaldırılmasına, dosyanın Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Gönderme kararı sonrasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince erkeğin maddî tazminat talebine yönelik davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle;kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı-davalı erkek vekili dava dilekçesinde; kadının kusurlu davranışları sebebiyle evlilik birliğinin temelinden sarsıldığını beyanla tarafların boşanmalarına, müvekkili lehine 50.000,00 TL manevî tazminata, müvekkilinin davalı ile yaptığı evlilik nedeniyle büyük bir borç altına girdiğini ve uzman erbaş olma imkanı varken bu imkanı davalı kadın yüzündün yitirdiğini ileri sürerek müvekkili lehine 50.000,00 TL maddî tazminata karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
II. CEVAP
Davalı-davacı vekili cevap ve karşı dava dilekçesi ile; erkeğin iddialarını kabul etmediklerini, asıl dava ile maddî ve manevî tazminat taleplerinin reddini, açtıkları karşı dava ile taleplerinin kabulünü talep ve dava etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
A. İlk Derece Mahkemesinin Birinci Kararı
İlk Derece Mahkemesinin 17.06.2020 tarih ve 2018/342 Esas, 2020/264 Karar sayılı kararı ile; erkeğin asıl davası ile maddî ve manevî tazminat talebinin reddine, karşı davanın kabulü ile boşanma ve fer'ilerine karar verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesinin Gönderme Kararı
1.İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı-davalı erkek vekili; boşanma kararını istinaf etmediklerini beyanla, reddedilen asıl dava ile maddî ve manevî tazminat talepleri, kusur belirlenmesi, karşı davada aleyhe kabul edilen maddî ve manevî tazminat ile nafaka yönlerinden istinaf başvurusunda bulunmuştur.
2.Bölge Adiye Mahkemesinin 31.03.2021 tarih ve 2020/1361 Esas, 2021/556 Karar sayılı kararı ile; davacı-davalı erkeğin asıl davada maddî tazminat isteminin boşanmanın fer'î niteliğinde olmadığı gerekçesiyle, maddî tazminat talebinin işbu dosyadan tefriki ile Dairenin ayrı bir esasına kaydedilmesine ve erkeğin maddî tazminat talebine yönelik istinafının tefrik edilen dosyada değerlendirilmesine karar verilmiştir.
3.Bölge Adiye Mahkemesinin 31.03.2021 tarih ve 2021/709 Esas, 2021/557 Karar sayılı kararı ile; davacı erkeğin evlilik nedeniyle yapmış olduğu masraflar ve askeri personel olma ihtimalinin ortadan kalkmasını gerekçe göstererek maddî tazminat talebinde bulunduğu, talebin boşanmanın fer'i mahiyetinde olmadığı, öncelikle gerekli nispi harcın yatırılmasının sağlanması ve ayrıca görev hususunun da değerlendirilmesi, verilen süre içerisinde harç yatırılmadığı taktirde 492 sayılı Harçlar Kanunu'nun (492 sayılı Kanun) 30 uncu ve 32 nci maddeleri uyarınca işlem yapılması gerektiği gerekçesi ile, davacı erkek vekilinin sair istinaf sebepleri incelenmeksizin Ermenek Asliye Hukuk (Aile) Mahkemesinin 17.06.2020 tarih ve 2018/342 Esas, 2020/264 Karar sayılı kararının asıl davada maddî tazminata yönelik hükmünün kaldırılarak, davacı erkeğin boşanma davasından tefrik edilen maddî tazminat talebine ilişkin iş bu dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine kesin olarak karar verilmiştir.
C.İlk Derece Mahkemesinin Son Kararı
İlk Derece Mahkemesinin yukarıdaki başlıkta tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacı erkek tarafına 22.12.2021 tarihli duruşmada harç eksikliğinin tamamlanması için süre verildiği, 26.01.2022 tarihli duruşmada ise harç eksikliği tamamlanmadığından dosyanın işlemden kaldırıldığı, 26.01.2022 tarihinden itibaren üç aylık yasal süresi içinde dosyanın yenilenmediği gerekçesi ile, davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı erkek vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı erkek vekili, dava dilekçesindeki taleplerinin 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun (4721 sayılı Kanun) 174 üncü maddesi anlamında boşanmanın fer'îsi niteliğinde olan, mevcut ve beklenen haklardan mahrum kalan müvekkili lehine bir maddî tazminat talebi olduğunu, mahkemenin bu husus yanış değerlendirdiğini, taleplerinde çelişki görülse dahi bu hususun açıklanması için mehil verilmesi ve açıklama ışığında yargılamanın devam etmesi gerektiğini, bununla birlikte dava dilekçesinde ki maddî tazminat taleplerini "müvekkilin mevcut ve beklenen haklarından mahrum kalması nedeniyle 4721 sayılı Kanun'un 174 üncü maddesi anlamında 50.000,00 TL maddî tazminata hükmedilmesine" şeklinde ıslah ettiklerini, mahkemece taleplerine ve hukuka aykırı karar verildiğini beyanla, mahkeme kararı kaldırılarak, davalarının kabulüne karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile: davacı erkeğin talebinin boşanmanın eki niteliğinde olmaması nedeni ile ayrı nispi harca tabi olduğu, her ne kadar Dairenin dosyanın mahkemesine gönderilmesine ilişkin kararından sonra, davacı erkeğin verdiği ıslah dilekçesi ile maddî tazminat talebinin dayanağının 4721 sayılı Kanun'un 174 üncü maddesi olduğunu belirtmiş ise de, hukuki nitelendirmenin hakime ait olması sebebiyle davacı ekeğin bu konuda ki ıslahına itibar edilemeyeceği, davacı erkek tarafına 22.12.2021 tarihli celsede maddî tazminat talebine ilişkin harcın tamamlattırılması için verilen kesin süreye rağmen harcın yatırılmaması sebebi ile dosyanın 26.01.2022 tarihinde işlemden kaldırıldığı, üç ay içinde harç yatırılarak yenilenmediği için davanın açılmamış sayılmasına karar verildiği, verilen kararda usul ve esas açısından bir isabetsizlik bulunmadığı gerekçesi ile, davacı erkek vekilinin istinaf başvurusunun 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi gereğince esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı erkek vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı erkek vekili, dava dilekçesindeki taleplerinin 4721 sayılı Kanun'un 174 üncü maddesi anlamında boşanmanın fer'îsi niteliğinde olan, mevcut ve beklenen haklardan mahrum kalan müvekkili lehine maddî tazminat talebi olduğunu, mahkemenin bu husus yanış değerlendirdiğini, taleplerinde çelişki görülse dahi bu hususun açıklanması için mehil verilmesi ve açıklama ışığında yargılamanın devam etmesi gerektiğini, bununla birlikte dava dilekçesindeki maddî tazminat taleplerini "müvekkilin mevcut ve beklenen haklarından mahrum kalması nedeniyle 4721 sayılı Kanun'un 174 üncü maddesi anlamında 50.000,00 TL maddî tazminata hükmedilmesine" şeklinde ıslah ettiklerini, mahkemece taleplerine ve hukuka aykırı karar verildiğini, kararın usul ve kanuna aykırı bulunduğunu ileri sürerek; kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı erkek tarafından açılan boşanma davasında talep edilen maddî tazminat talebinin boşanmanın fer'isi niteliğinde olup olmadığı, erkeğin ıslah dilekçesinin kabul edilip edilemeyeceği noktasında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
4721 sayılı Kanun'un 166 ncı maddesinin birinci ve ikinci fıkrası, 174 üncü maddesinin birinci fıkrası, 6100 sayılı Kanun'un 31 inci ve 33 üncü maddesi, 119 uncu maddesi, 176 ila 182 nci maddeleri, 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 inci maddesinin birinci fıkrası ve 371 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1.Taraflar arasındaki karşılıklı boşanma davasında asıl dava davacısı erkek, dava dilekçesinde kadın ile yaptığı evlilik nedeniyle büyük bir borç altına girdiğini ve uzman erbaş olma imkanı varken bu imkanı kadın yüzünden yitirdiğini beyanla 50.000,00 TL maddî tazminat talebinde bulunmuştur. Mahkemece erkeğin maddî tazminat talebi 4721 sayılı Kanun'un 174 üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında kabul edilerek talebin reddine karar verilmiştir. Erkeğin istinaf başvurusu üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince, erkeğin maddî tazminat talebinin 4721 sayılı Kanun’un 174 üncü maddesi kapsamında olmadığı, harca tabi bağımsız bir talep olduğu gerekçesiyle bu talebin dosyadan tefriki ile ayrı bir esasa kaydına ve Mahkeme kararının kaldırılarak dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir. Mahkemece, gönderme kararı sonrasında harç eksikliği tamamlanmadığından dosyanın işlemden kaldırılmasına, süresinde dosya yenilenmediği gerekçesi ile de davanın açılmamış sayılmasına karar verilmiş, karara karşı erkek vekilinin istinaf başvurusunun ise esastan reddine karar verilmiştir.
2.Olayları açıklamak taraflara, hukuki niteleme hakime aittir. Öncelikle, davacı erkeğin, "kadın ile yaptığı evlilik nedeniyle büyük bir borç altına girdiğini ve uzman erbaş olma imkanı varken bu imkanı kadın yüzündün yitirdiğini beyanla 50.000,00 TL maddî tazminat" talebinin bağımsız, somut maddî bir alacak talebi içermediği ve boşanmanın fer'îsi niteliğinde olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, 6100 sayılı Kanun'un 31 inci maddesi gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddî veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, 6100 sayılı Kanun'un 31 inci maddesi ve 119 uncu maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi gereğince, davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir. Hâkimin davayı aydınlatma görevi çerçevesinde erkeğin talep ettiği maddî tazminatın 4721 sayılı Kanun'un 174 üncü maddesinin birinci fıkrası kapsamında olup olmadığı ve niteliği açıklattırılıp sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile karar verilmiş olması doğru değildir.
3.Ayrıca, 6100 sayılı Kanun'un 176 ncı maddesinde, taraflardan her birinin, yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebileceği, Kanun'un 177 nci maddesinin birinci fıkrasında, ıslahın, tahkikatın sona ermesine kadar yapılabileceği, ikinci fıkrasında ise, Yargıtayın bozma kararından veya Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararından sonra dosya İlk Derece Mahkemesine gönderildiğinde, İlk Derece Mahkemesinin tahkikata ilişkin bir işlem yapması hâlinde tahkikat sona erinceye kadar da ıslah yapılabileceği, ancak bozma kararına uymakla ortaya çıkan hukuki durumun ortadan kaldırılamayacağı düzenlenmiştir. Buna göre, Bölge Adliye Mahkemesinin gönderme kararından sonra Mahkemece duruşma açıldığı, dosyanın incelemeye alındığı, tahkikat işlemlerinin devam ettiği, akabinde davacı erkek vekili tarafından maddî tazminat talebinin, "müvekkilin mevcut ve beklenen haklarından mahrum kalması nedeniyle 4721 sayılı Kanun'un 174 üncü maddesi anlamında 50.000,00 TL maddî tazminata hükmedilmesine" şeklinde ıslah edildiği anlaşılmıştır. Mahkemece maddî tazminat talebinin dava dilekçesindeki niteliğinin yanlış takdir edildiği, Mahkeme belirsizlik olduğu kanaatinde ise tarafa açıklama yaptırması gerekirken ayrılan maddî tazminat talebinin ıslah edildiği hususu da nazara alınmadan hatalı değerlendirme ile gerekçesi de açıklanmadan yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiş ve kararın bozulmasına karar verilmesi gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1.Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Temyiz peşin harcının istek halinde yatırana geri verilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
26.04.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.