"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen yönetim kurulu kararının iptali davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Yargıtay 4. Hukuk Dairesince Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; ... Kurulunun 14.09.2011 tarihli kararı ile müvekkiline arsa tahsisi yapıldığını, tahsis edilen taşınmaz üzerinde ... tesisi yapılmak üzere faydalı ve zaruri masraflar yapıldığını, Yönetim Kurulunun 30.10.2018 tarihli kararı ile ilgili taşınmaz üzerindeki tahsis kararının sonlandırıldığını ileri sürerek; dava konusu 185 ada 182 parsel üzerindeki faydalı, zaruri giderlerin ve davacı şirketin hak ve hukuki ilişkilerinin eda hükmü içermeksizin tespitine, davalı kuruluşun 30.10.2018 tarihli Yönetim Kurulu kararının butlanına, davalı kuruluşun 11.07.2018 tarihli Müteşebbis Heyet kararının iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; ... Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri Yönetim Kurulunun 06.02.2012 tarihli kararı ile imar planında arıtma tesis alanı olarak ayrılan dava konusu 182 parselde kayıtlı 22.900,00 m²'lik alanın 1/2'lik kısmının ... içerisindeki mahallelerde oluşan katı ve sıvı hayvansal atıkları toplamak ve yapılacak olan ... tesisinde işlemek ve ayrıca Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgelerinin arıtma tesisi vb. ihtiyaçlarını giderilmesine yardımcı olmak şartıyla kullanımına izin verildiğini, bu kararın 10.02.2012 tarihli yazı ile davacıya tebliğ edildiğini, bu kullanımın izninin bedelsiz, geçici ve iyiniyetli olduğunu, bu işlemin 4562 sayılı Kanun kapsamında bir tahsis işlemi olmadığını, bu sebeple de davacı yanla arsa tahsis sözleşmesinin imzalanmadığını, tahsis olabilmesi için arsa tahsis sözleşmesinin imzalanmasının yasal zorunluluk olduğunu, davalının ... mevzuat hükümlerine ve bakanlık tarafından onaylanmış imar planına göre arıtma tesis alanı olarak belirlenmiş 182 parsel üzerinde arıtma tesisi yapmak için gerekli olan girişimlerde bulunduğunu, bu sebeple 30.10.2018 tarihli yazı ile davacının dava konusu taşınmazı dört ay içinde boşaltmasının istenildiğini, davacının taşınmazı boşaltmaması üzerine 13.02.2018 tarihli ikinci bir yazının daha tebliğ edildiğini, davacının dava konusu edilen 182 parsel ile alakalı bugüne kadar 06.02.2012 tarihli Yönetim Kurulu kararında yerine getirilmesi istenilen şartların hiçbirini yerine getirmediğini savunarak, davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 04.02.2019 tarihli ve 2018/527 E., 2019/19 K. sayılı kararıyla; davanın 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2/1-a maddesinde belirtilen idari işlemler hakkında açıldığı, bu nedenle davaya bakmakla görevli merciin adli yargı merciileri olmadığı gerekçesiyle, yargı yolu bakımından görevsizlik kararı verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 04.10.2019 tarihli ve 2019/677 E. 2019/1235 K. sayılı kararıyla; davacı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin 25.02.2020 tarihli ve 2020/130 E., 2020/845 K. sayılı ilamıyla; Mahkemece, açık yasa hükmü gereği davalı ... Tarıma Dayalı İhtisas ... Organize Sanayi Bölgesinin özel hukuk tüzel kişisi olduğu da gözetilerek, uyuşmazlığın esastan incelenip karara bağlanması gerekirken, eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme ile davanın yargı yolu bakımından görevsizlik nedeni ile usulden reddine karar verilmiş olmasının usul ve yasaya aykırı olduğu gerekçesiyle, Bölge Adliye Mahkemesi kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin ilam başlığında tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davaya konu 185 ada 182 nolu parselin malikinin ... Tarıma Dayalı İhtisas ... Organize Sanayi Bölgesi olduğu, taşınmazın niteliğinin arıtma tesis alanı olduğu, taşınmazın üzerinde davacı şirket lehine bir şerhin bulunmadığı, iptal kararının davacıya tebliği dikkate alındığında davanın süresinde açıldığı, dava konusu müteşebbis heyet ve yönetim kurulu kararlarının alındığı tarihte yürürlükte bulunan ve 22.08.2009 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliğinin Organlar” başlıklı 11 nci maddesinde, ...’nin organlarının müteşebbis heyet veya genel kurul, yönetim kurulu, denetim kurulu ve bölge müdürlüğünden oluştuğu, “Müteşebbis Heyet” başlıklı 12/1 nci maddesinde, müteşebbis heyetin ...’nin en üst karar organı olduğunun belirtildiği, Yönetmeliğin 35 nci maddesinin (c) bendinde ise, arsa tahsislerini yapmak görevinin de müteşebbis heyete verildiği, 41 nci maddenin d/1 bendinde, müteşebbis heyetin veya genel kurulun belirlediği prensipler ve aldığı kararlar çerçevesinde; arsa tahsis ve satışlarını yapmak görevinin yönetim kuruluna da verilebileceğinin belirtildiği, yine aynı yönetmeliğin 108 nci maddesindeki düzenleme de incelendiğinde arsa tahsis işleminin yönetim kurulu tarafından iptal edilebileceği, somut olayda; 05.02.2010 tarihli ... ... Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Heyetinin 24 sayılı kararının 21 nolu bendinde ... tesisi kurulmak üzere 255, 256, 257, 258, 259 ve 260 nolu (imar uygulaması ile 216 no'yu alan) parsellerin (24.551 m²) davacı şirkete tahsis edildiği, 11.07.2011 tarihli ... ... Organize Sanayi Bölgesi Müteşebbis Heyetinin 28 sayılı kararının 5 nolu bendinde davacı şirketin 14.11.2011 tarihli talepleri doğrultusunda ... merkez mahalleler içerisinde yer alan ahırlarda biriken hayvan atıkları ile ... ...'de yapılacak ... tesislerinde oluşacak hayvan atıklarını da kapsayacak şekilde kademeli olarak projede ön görülen elektrik üretim gücünü de artırmak şartıyla ilgili firmadan alınacak taahhütnameden sonrada arıtma tesisi alanının kullandırılması hususunda yönetim kuruluna yetki verilmesine karar verildiği, 06.02.2012 tarihli ... Kurulunun 117 karar sayılı kararının 3 nolu bendinde ... ...'nin müteşebbis heyetinin 11.07.2011 tarihli 28 nolu kararının 5 nolu bendi ile yönetim kuruluna verilen yetki çerçevesinde ... ... imar planı içerisinde sanayi parselleri olarak ayrılan ve davacı şirkete ... tesisi yapımı için tahsis edilen 216 nolu parselin güneyinde kalan ve nazım imar planında artıma tesis alanı olarak ayrılan 182 nolu parselde kayıtlı 22.900,10 m²'lik alanın 1/2'lik kısmının davacı şirketin talebi ve taahhütüne istinaden ... ilçesindeki mahallelerden mevcut ahırlarda oluşan sıvı ve katı hayvansal atıkların verilmesi halinde toplamak ve yapılacak ... tesisinde işlenmek ve ayrıca ... ...'nin arıtma tesisi vb. ihtiyaçlarının giderilmesine yardımcı olmak şartıyla, kurulacak ... tesisinin müştemilatlarının yapımı için kullanımına müsaade edilmesine karar verildiği, 26.10.2018 tarihli ... Kurulunun 24 sayılı kararının 3 nolu bendinde ... ...'de büyük bir arıtma tesisine ihtiyaç olduğu, bu artırma tesisinin de 11.07.2018 tarih ve 62 sayılı müteşebbis heyeti kararıyla yap-işlet devret modeliyle arıtma tesisi için ayrılan 18 nolu parselde bulunan 22.900 m²'lik alan üzerine Ahi ... ... Enerji Üretim Sanayi Ticaret ve A.Ş.'ye yaptırılacağı, Ahi ... ... Enerji Üretim Sanayi Ticaret ve A.Ş.'nin de bu ... için şuanda projesinin tamamlama aşamasında olduğu ve kısa sürede inşaata başlayacağı, dolayısıyla söz konusu ... ... içerisinde bulunan 185 ada 182 nolu parselde kayıtlı 22.900,10 m² alanın tamamına arıtma tesisi yapılacağından, davacı şirkete geçici olarak kullanımına izin verilen 06.02.2012 tarihli ve 117 sayılı Yönetim Kurulu kararının iptal edilerek bahse konu davacı şirket tarafından kullanılan 182 nolu parselde bulunan 22.900,10 m²'lik alanın en geç dört ay içerisinde boşaltılarak terkedilmesine karar verildiği, Yönetim Kurulu tarafından 182 nolu parselin yarısının davacı şirket tarafından kullanılmasına müsaade edildiği, işlemlerin yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan Yönetmeliğin 103 ve 104 ncü maddesinde belirtilen koşullara uygun olarak taraflar arasında arsa tahsis belgesi ve sözleşmesinin düzenlenmediği, tapuda herhangi bir şerhin olmadığı, taraflar arasında geçerli bir arsa tahsis işleminin bulunmadığı, Organize Sanayi Bölgesinde arıtma tesis alanı olarak ayrılan, müteşebbis heyetinin verdiği yetkiyle yönetim kurulunca davacının bedelsiz olarak kullanımına müsaade edilen taşınmazın yine yönetim kurulu kararı ile kullanılmasına müsaade edilmeyerek taşınmazın davacı şirket tarafından boşaltılmasına karar verildiği, sonuç olarak; Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ve Yönetmeliği gereğince usulüne uygun olarak alınan arsa tahsis işlemi kararı bulunmadığı için taşınmazın boşaltılmasına ilişkin yönetim kurulu kararının iptaline karar verilemeyeceği, davacı şirketin taşınmaz üzerinde yapılmış faydalı ve zaruri masrafların tespiti talebi yönünden ise, somut olayda davacının taşınmaz üzerinde yapılmış faydalı ve zaruri masrafların tespitini talep ettiği, bir hakkın varlığı ya da yokluğunun, tespit davası açılabilmesi için yalnız başına yeterli olmadığı, hukuki ilişkinin varlığı ya da yokluğunun hemen tespiti için davacının korunmaya değer bir menfaati bulunması gerektiği, ... tarafından davacı şirketin kullanımına müsaade edilen taşınmazın boşaltılmasına karar verildiği, davacının hukuki durumunun güncel bir tehlike altında bulunmaması nedeniyle bu talebini eda davasında ileri sürülebileceği gerekçesiyle; davanın reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; 182 nolu parselin davacı şirkete tahsisine ilişkin kararların ve yazıların dosyaya sunulduğunu, davanın konusunun yönetim kurulu ve müteşebbis heyetin 182 nolu parselin arsa tahsisine ilişkin işleminin usulüne uygun olarak alınıp alınmadığı değil, bu tahsis işleminin hukuka aykırı olarak geri alınması ve bu yok hükmündeki kararların iptali talebine ilişkin olduğunu, davacı şirketin 182 nolu parseli tahsis işleminden itibaren fiilen ve hukuken aralıksız kullandığını, aradan geçen süre de dikkate alındığında 2012 yılında yapılan arsa tahsisi işleminin usulüne uygun olmadığı yönündeki değerlendirmenin hatalı olduğunu, 182 nolu parselin kullanımına müsaade kararını müteşebbis heyetin verdiğini, yönetim kurulunun müteşebbis heyetin yetkisini gasp ederek karar verme yetkisi bulunmadığını, tespit taleplerinin reddine ilişkin Mahkeme kabulünün de hatalı olduğunu, dava konusu taşınmazın 4 ay içinde boşaltılmasının istenilmesi de dikkate alındığında bu durumun yakın tehlike, bir zarar doğuracağının açık olduğunu, yapılacak tespit hükmü ile davalıların bu kararından vazgeçebileceğini, bu nedenle tespit davası açmalarında hukuki yararları bulunduğunu ileri sürerek; kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, Organize Sanayi Bölgesi yönetim kurulu kararının iptali ile taşınmaz üzerinde yapılmış faydalı
ve zaruri masrafların tespiti talebine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 4562 sayılı Kanun'un 25 inci maddesi,
2. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun (6102 sayılı Kanun) 445 ve 446 ncı maddeleri,
3. Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği'nin 34 ncü maddesinin 1 nci fıkrası,
3. Değerlendirme
1. 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu'nun 25/5 maddesinde; düzenlemesine yer verilmiştir.
2. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) ''Tespit davası'' kenar başlıklı 106 ncı maddesinde;
'' (1) Tespit davası yoluyla, mahkemeden, bir hakkın veya hukuki ilişkinin varlığının ya da yokluğunun yahut bir belgenin sahte olup olmadığının belirlenmesi talep edilir.
(2) Tespit davası açanın, kanunlarda belirtilen istisnai durumlar dışında, bu davayı açmakta hukuken korunmaya değer güncel bir yararı bulunmalıdır.
(3) Maddi vakıalar, tek başlarına tespit davasının konusunu oluşturamaz.'' denilmektedir.
2. Temyize konu kararda belirtilen gerekçede; Yönetim kurulu tarafından 182 nolu parselin yarısının davacı şirket tarafından kullanılmasına müsaade edildiği tarihte yürürlükte bulunan Yönetmeliğin 103 ve 104 ncü maddesinde belirtilen koşullara uygun olarak taraflar arasında arsa tahsis belgesi ve sözleşmesinin düzenlenmemesine, Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ve Yönetmeliği gereğince usulüne uygun olarak alınan arsa tahsis işlemi kararı bulunmadığı için taşınmazın boşaltılmasına ilişkin yönetim kurulu kararının iptaline karar verilemeyeceği yönündeki gerekçe ile bir isabetsizlik görülmemesine, davacının tespit talebinin eda davasına konu edebileceğinin anlaşılmasına göre, davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun bulunan kararın onanmasına karar vermek gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Aşağıda yazılı bakiye temyiz harcının temyiz eden davacıya yükletilmesine,
21.12.2023 tarihinde oy birliği ile karar verildi.