"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
Taraflar arasındaki tazminat davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, Mahkemece bozmaya uyularak davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı davacı vekili ve davalılar vekilleri tarafından ayrı ayrı temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikler yönünden yapılan ön inceleme sonucunda;
Miktar veya değeri kesinlik sınırını geçmeyen davalara ilişkin nihai kararlar, 5219 ve 5236 sayılı Kanunlar ile değişik 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (1086 sayılı Kanun) 427 nci maddesi uyarınca temyiz edilemez. Temyize konu edilen miktarın kesinlik sınırının altında kalması hâlinde anılan Kanun'un 432 nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca temyiz dilekçesinin reddine karar vermek gerekir.
Dosya içeriğine göre hüküm altına alınan ve davalılar vekilleri tarafından temyize konu edilen toplam miktar 9.966,00 TL olup Mahkemenin karar tarihi itibari ile kesinlik sınırı olan 12.950,00 TL’nin altında kaldığı anlaşılmakla; davalılar vekillerinin temyiz dilekçelerinin ayrı ayrı reddine karar vermek gerekmiştir.
Davacı vekilinin temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; müvekkilinin çiftçilik yaptığını, davalı kooperatifin üyesi olduğunu, kooperatife müracaat ederek davalı kooperatifin de anlaşmalı olduğu Grow fideden 22.000 adet karpuz fidesini 22.000,00 TL bedelle satın aldığını, müvekkilinin bütün tedbirleri ve şartları en iyi şekilde yerine getirerek hemen bu fideleri iki parça tarlaya diktiğini, ancak fidelerin kuruduğunu, diğer çiftçiler ile Bucak Ziraat İlçe Müdürlüğüne müracaat ederek durum hakkında rapor istediklerini, ziraat mühendislerince yapılan inceleme sonucunda 24/05/2011 tarihli raporda, fidelerin tarlaya uygun koşullarda dikildiği, dikim hatasının olmadığı, fidelerin anaç kısmında hastalık olmadığı, ancak kalem kısmında ise kuruma olduğunun gözlemlendiğinin bildirildiğini, bu rapor üzerine Batem’e müracaat edildiğini, Batem'in verdiği 30.05.2011 tarih 184 örnek nolu raporunda fidelerin analizi sonucunda, bakteriyel meyve lekesi hastalığı (acidovorax avenae) tespit edildiğini, müvekkili tarafından Bucak Sulh Hukuk Mahkemesinin 2011/89 Değişik iş sayılı dosyası ile tespit yapıldığını, alınan bilirkişi raporu ile davacının zararının 66.453,75 TL olacağı görüşüne varıldığını, tüm bu nedenlerden dolayı fazlaya ilişkin haklar saklı tutulmak kaydı ile müvekkilinin uğradığı zararının tazmini için 40.000,00 TL'nin tespit tarihi olan 26.05.2011 tarihinden itibaren ticari faizi ile birlikte müşterek ve müteselsil olarak davalılardan tahsilini ve davalı kooperatif müvekkiline 22.000 adet karpuz fidesi için 22.000 TL bedelli borç için kredi açtığından dava sonuna kadar 22.000,00 TL borcun ödenmemesi için ihtiyati tedbir kararı verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı Grow Fide Üretim ve Ticaret A.Ş. vekili; davacı tarafından alınan raporların çelişkili olup delil niteliğinde olmadığını, Tarım Kredi Antalya Bölge Birliği ve Bucak Tarım İlçe Müdürlüğünde görevli ziraat mühendislerince hazırlanan raporda fidenin anaç kısmında ve kök bölgesinde hastalık ve zararlı etmen görülmediğinin bildirildiğini, fidelerin fidelikten çıkmadan önce Tarım İl Müdürlüğü uzmanları tarafından muayene edilerek hastalıktan ve zararlılardan ari olduğuna dair taşıma ve satış sertifikası düzenlenerek sevk edildiğini, davacının kusura ilişkin herhangi bir tespit yaptırmadığını, davacının ihbar yükümlülüğünü de yerine getirmediğini savunarak davanın reddini istemiştir.
2.Davalı 2863 sayılı Karapınar Tarım Kredi Koopretifi vekili; Kooperatifin malı temin eden aracı firma olup hiçbir kusurunun olmadığını, bu nedenle husumet itirazlarının olduğunu, davanın usulden reddine karar verilmesini, esasa ilişkin ise, açılan davayı kabul etmediklerini, diğer davalı Grow Fide'nin Bölge Birliğine karşı bütün sorumluluğu ve her türlü konuda muhatap olmayı kabul ve taahhüt ettiğini, müvekkilinin basiretli bir tacir gibi davranarak yükümlülüklerini yerine getirdiğini, ürünün vasıf değişikliği, bozukluğu, çeşit farklılığı, ya da ürün kaybı bedelinin aracı kurum durumundaki müvekkilinden talep edilemeyeceğini, sözleşmeye göre sorumluluğun davalı yan firmaya ait olduğunu, davacının da satın almadan sonra muhafaza ve dikim de dahil olmak üzere kusurunun araştırılması gerektiğini savunarak davanın reddini dilemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemece (Tüketici Mahkemesi Sıfatıyla) , 15.04.2014 tarihli, 2011/405 Esas, 2014/110 Karar sayılı karar ile; TMK nun 6 ncı maddesinde "Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça taraflardan her biri hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatla yükümlüdür" hükmü gereği davacının davaya konu fidelerdeki hastalığın davalıların kusurundan kaynaklı olduğunu ispat edemediği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Mahkeme kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay (kapatılan) 13. Hukuk Dairesinin 07.05.2015 tarihli 2014/23455 Esas, 2015/14709 Karar sayılı kararıyla; hükme esas alınan raporlar tespit raporuyla çeliştiği gibi hüküm kurmaya elverişli olmayıp gerekçesiz olduğu, bu raporlara itibar edilerek hüküm kurulamayacağı, hal böyle olunca konusunda uzman bilirkişi kurulu aracılığıyla yeniden inceleme ve araştırma yapılması, tespit raporu ile son raporlar arasındaki çelişkinin giderilmesi, davalıların tespit raporuna yaptığı itiraz ile davacının son raporlara yaptığı itirazların karşılanması ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle karar bozulmuş, davalılar vekillerinin karar düzeltme istemleri Yargıtay (kapatılan) 13. Hukuk Dairesinin 14.12.2015 tarihli, 2015/32060 Esas, 2015/36603 Karar sayılı kararı ile reddedilmiştir.
B. İkinci Bozma Kararı
1. Bozmaya uyan Mahkemece verilen 06.03.2019 tarihli, 2015/494 Esas, 2019/71 Karar
Sayılı karar ile; tarafların iddia ve savunmaları doğrultusunda düzenlenen 11.12.2017 tarihli kök rapor ile 10.04.2018 tarihli ek rapordaki kusur ve zarar durumuna ilişkin değerlendirmelerin mahkemece hüküm kurmaya elverişli ve temyiz denetimine açık olduğu anlaşılmakla mahkemece hükme esas alındığı ayrıca dinlenen davalı tanıklarının beyanlarından da davalının kusurlu olduğuna yönelik mahkemede oluşan vicdani kanaat ile davanın kısmen kabul, kısmen reddine, 57.903,00 TL zararın, 40.000,00 TL'sine dava tarihi olan 26.09.2011 tarihinde 17.903,00 TL'sinin ıslah tarihi olan 27.06.2018 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen alınarak davacıya ödenmesine, fazlaya ilişkin talebin reddine dair karara karşı, süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairenin 22.09.2021 tarihli, 2020/6166 Esas, 2021/8870 Karar sayılı kararı ile; dava konusu fidelerde görülen hastalığın, aşılamadan kaynaklandığının tespiti amacıyla 26.05.2011 tarihinde yaptırılan delil tespiti dosyasındaki rapora karşı davalı şirket tarafından fidelerde hastalık bulunmadığı, ayrıca sökülen fidelerin yerine yeni fidelerin dikilip dikilmediğinin de araştırılması gerektiği belirtilerek itiraz edildiği, dinlenen tanık beyanlarından sökülen karpuz fideleri yerine yeniden karpuz fidesi dikildiği, kapya biber dikilmediği, buna göre de zarar isteminde bulunamayacağının savunulduğu, bozma kararı doğrultusunda dosyaya kazandırılan ve hükme esas alınan 10.04.2018 tarihli bilirkişi raporunda; karpuz üretiminin sonlandırılmasıyla davacının zararının 57.903 TL olduğunun hesaplandığı, karpuz üretimi sonlandırıldıktan sonra yerine yeniden karpuz vs. dikildiğine dair dosyaya bilgi sunulmaması nedeniyle bu konuda hesaplama yapılmadığının belirtildiği, Mahkemece uyulan bozma kararında da değinildiği üzere, davalıların tespit raporuna yönelik bu yöndeki itirazı üzerinde durulmadığı; buna göre mahkemece bozmaya uyulduğu halde bozma gereğinin tam olarak yerine getirilmediği, hal böyle olunca mahkemece; davacının gerçek zararının tespiti bakımından gerekli inceleme ve araştırma yapılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmiş olmasının usul ve kanuna aykırı olduğu gerekçesiyle kararın bozulmasına, bozma nedenine göre, taraf vekillerinin diğer temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine gerek görülmediğine karar verilmiştir.
C. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin karar başlığında tarih ve sayısı belirtilen kararıyla, davacı vekilinin davalılardan satın almış olduğu karpuz fidelerinin hastalıklı olması sebebiyle uğradığı zararını talep ettiği, dosya kapsamında alınan raporlarla fidelerin hasta olması sebebiyle davacının karpuz fidelerini sökmek zorunda kaldığı, ancak davacının almış olduğu karpuz fidelerinin bedelini davalılara ödediğini ispatlayamadığı, bu durumda davacının zararının yalnızca fide söküm/dikim masrafı olabileceği, kapya bibere yönelik hesaplama yapılması imkanı bulunmadığı anlaşılmakla bozma sonrası Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesinden alınan 23.02.2023 tarihli rapor doğrultusunda davacının fide söküm/dikim masrafının 9.666,00 TL olduğu gerekçesiyle; davanın kısmen kabul kısmen reddi ile; 9.966,00 TL zararın dava tarihi olan 26.09.2011 tarihinden işleyecek yasal faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili ile davacıya ödenmesine, fazlaya ilişkin talebin reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuran
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; dava konusu 22.000 fide bedelinin 11.11.2013, 26.04.2012 ve 11.08.2011 tarihlerinde kısım kısım ödendiğini, bozma sonrası alınan son rapor olan 23.02.2023 tarihli raporda 2.ürünün net gelirinin hesaplandığını, bu rapora ve bozma ilamına uyulmayarak karar verildiğini, fide zayiatından, ekip dikme masrafından, gelir kaybından davacının mahrum kaldığını, ikame dikim ile dahi bu zararının devam ettiğini ancak son raporla zarar miktarının kademeli olarak belirlendiği belli olup mahkemece keyfi gerekçe ile kısmen kabul kararı verilmesinin hatalı olduğunu, bilirkişi heyetinin raporun sonuç ve kanaat kısmının sonunda; alan büyüklüğüne ilişkin tespit edilen yeni değer üzerinden bir hesaplama ile sadece fide maliyetine bağlı zarar hesabının da yapılması yönündeki görüşüne itirazları olduğunu, dosyada birçok bilirkişi incelemesi yapılmış olup, tüm delillerin toplandığını ve bu safhaya kadar hiçbir raporda ekilen alan miktarına göre ve fidan miktarına göre zarar ziyan hesabı yapılmadığını beyan ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacının satın aldığı, davalı şirketin üreticisi, diğer davalının satıcısı olduğu karpuz fidelerinin kurumasından kaynaklı uğranılan zararın tazmini istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 5553 sayılı Tohumculuk Kanununun (5553 sayılı Kanun) “Tazminat” başlığı altındaki 11 inci maddesi.
2.Bir mahkemenin Yargıtay Dairesince verilen bozma kararına uyması sonunda, kendisi için o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine o kararda belirtilen hukuki esaslar gereğince hüküm verme yükümlülüğü doğar. (09.05.1960 tarihli ve 21/9 sayılı YİBK).
3.1581 sayılı Tarım Kredi Kooperatifleri ve Birlikleri Kanunu'nun 19/B-a maddesi.
3. Değerlendirme
1.Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesine göre, Mahkemece bozma ilamına uyulmasına karar verilerek bozma ilamı doğrultusunda inceleme yapıldığı, bozmanın kapsamı dışında kalarak kesinleşmiş yönlerin incelenmesinin artık mümkün olmadığı, davacının davalı şirketten aldığı karpuz fidelerinin kurumasından kısa bir süre sonra yeniden aynı alanlara karpuz fidesi ektiği, bu nedenle hükme esas alınan raporda; ayıplı karpuz fidelerinin sökümü ile yeni dikilen fidelerin dikim masraflarının hesaplandığı, her ne kadar raporda ilk alınan fide maliyeti de hesaplanmışsa da; davacının dava dilekçesinde açıkça bu bedeli talep etmediği anlaşılmakla davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddine karar vermek gerekmiştir.
2. Kamu düzenine ilişkin olması nedeniyle re'sen yapılan inceleme sonucunda; davalı ...'nin yukarıda yer verilen hukuk kuralı gereği harçtan muaf olduğu anlaşılmakla, Mahkemece bu yön göz ardı edilerek davalının karar ilam harcından sorumlu tutulmuş olması usul ve kanuna aykırı olup kararın bozulmasını gerektirir.
Ne var ki bu yanlışlığın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'na (6100 sayılı Kanun) eklenen Geçici 3 üncü maddesi atfıyla uygulanmakta olan 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (1086 sayılı Kanun) 438 inci maddesinin yedinci fıkrası uyarınca temyiz olunan Mahkeme kararının düzeltilerek onanması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
A.Davalılar .. Fide Üretim ve Tic. A.Ş. vekili ile ... vekilinin Temyizi Yönünden
Davalılar vekillerinin temyiz dilekçelerinin miktar yönünden ayrı ayrı REDDİNE,
B. Davacı Vekilinin Temyizi Yönünden
Davacı vekilinin temyiz itirazlarının REDDİNE,
C.Re'sen yapılan inceleme sonucu Mahkemenin hüküm fıkrasının 2 ve 3 numaralı bendinin hükümden çıkartılarak, 2 numaralı bent yerine; ''Davacı tarafından başlangıçta ve yargılama sırasında yatırılan 18,40 TL başvurma harcı, 594,00 TL peşin harç, 487,00 TL ıslah harcı, 22,25 TL tamamlama harcı ve 148,55 TL keşif harcı olmak üzere toplam 1.260,20 TL'den alınması gerekli 680,77 TL karar ilam harcının mahsubu ile bakiye kalan 589,43 TL'nin talebi halinde davacıya iadesine, 680,77 TL'nin davalı Grow Fide Üretim ve Tic. A.Ş.'den alınarak davacıya iadesine, davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına'' ibarelerinin, 3 numaralı bent yerine; ''Davacı tarafından yargılamada yapılan 15.120,00 TL bilirkişi ücreti, 772,10 TL posta-tebligat gideri olmak üzere toplam 15.982,10 TL yargılama giderinin davanın kabul-ret oranına göre hesap ve takdir olunan 2.207,46 TL'sinin davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiliyle davacıya ödenmesine, bakiye kısmın davacı üzerinde bırakılmasına'' ibaresinin yazılması suretiyle hükmün DÜZELTİLEREK ONANMASINA, Aşağıda yazılı bakiye temyiz harcının temyiz eden davacıya yükletilmesine,İstek halinde peşin alınan temyiz harcının temyiz eden davalılara iadesine,6100 sayılı HMK'nın geçici madde 3 atfıyla 1086 sayılı HUMK'nın 440 ıncı maddesi gereğince karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere,07.05.2024 tarihinde oy birliği ile karar verildi.