"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 46. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/42 E., 2023/358 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : İstanbul 24. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2018/462 E., 2020/52 K.
Taraflar arasındaki sözleşmenin iptali ve menfi tespit davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; taraflar arasında okul bünyesinde öğrenim gören öğrencilerin hastanede staj görmelerine ilişkin imzalanan 11.09.2013 tarihli protokolün davalı İdarenin 03.07.2015 tarihli ve 14836 sayılı yazıları ile iptal edildiğini ve davalı idare ile 08.10.2015 tarihli yeni bir sözleşme imzalamak mecburiyetinde kaldıklarını, 11.09.2013 tarihli protokol gereği davacının her bir öğrenci için davalıya yıllık 1.000,00 TL ödemeyi taahhüt ettiğini, 08.10.2015 tarihli ikinci protokol ile öğrenci başına ödenecek staj bedelinin 4.000,00 TL olarak belirlendiğini, devam eden süreçte söz konusu staj bedellerinin ödenmemesi nedeniyle davalı hastane tarafından davacı aleyhine icra takibi yapıldığını, sözleşmenin eğitim ve öğretim bedelini düzenleyen 8 inci maddesi ile ödeme şeklini belirleyen 9. maddesinin haksız şart niteliğinde olduğundan iptali, davalıya borçlu olunmadığının tespiti ile, icra takibinin durdurulmasını talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; davaya konu edilen protokolü her iki tarafın özgür iradeleri ile imzaladıklarını, işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere ödenecek ücretin ve sigorta primlerinin hesaplanarak davacı özel eğitim kurumu tarafından hastane döner sermayesine ödenmesinde yasaya aykırı bir durum bulunmadığını, davaya konu sözleşmenin iptali istenen maddelerinin 3308 sayılı Kanuna, mevzuata, kamu yararına ve hizmet gereklerine uygun olduğunu, savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III.İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; alınan bilirkişi kök ve ek raporlarında davacı okuldan staj bedeli talep edilmesinin hukuka aykırı olduğu, protokolün 8 ve 9. maddelerinin iptalinin gerektiği ifade edilmişse de bilirkişi raporundaki bu tespitlerin yargısal içtihatlarla bağdaşmadığı, taraflar arasında sözleşme serbestisi hükümleri çerçevesinde özel hukuk hükümlerine göre sözleşme yapıldığı, davacının iş bu sözleşme uyarınca davalı hastaneden istifade ederek özel eğitim verdiği öğrencilerine eğitim olanağı sağladığı, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu'nun 25 inci maddesinde ifade edildiği üzere okul müdürlüğü ile iş yeri sahibi arasında staj bedelleri ile ilgili anlaşma yapılmasında ve staj bedeli için iş yeri sahibinine belirli bir bedel ödenmesi konusunda kanuni bir engel bulunmadığı, davacı şirketin tacir sıfatını haiz olduğu dolayısıyla yapmış olduğu iş ve işlemlerde basiretli bir tacir gibi davranma yükümlülüğünün bulunduğu, 08.10.2015 tarihli protokolü imza ederken ileride ne gibi sorunlar yaşayacağını kendisinin öngörmesinin gerektiği, Türk Borçlar Kanunu madde 26 ve Anayasa'nın 48 inci maddesi birlikte değerlendirildiğinde tarafların söz konusu protokolü yapmalarının hukuka uygun olduğu, protokolün ilgili maddelerinin iptal edilmesi durumunda sözleşme hukukuna hakim olan sözleşmeye bağlılık ilkesinin ihlal edileceği gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; taraflar arasında imzalanan 2013 yılı protokolünün davalı tarafından tek taraflı feshedildiğini, 08.10.2015 tarihinde başka bir protokolün muzayaka halinde zorunlu bırakılarak imzalandığını, ilgili protokolde iptali istenen maddelerin müvekkilin iyi niyet ve rızası hilafına tek taraflı olarak sözleşmeye eklendiğinden, genel işlem koşulu haline geldiğini, bu sebeple davaya konu sözleşme hükümlerinin iptali gerektiğini ileri sürerek, İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve davanın kabulüne karar verilmesini talep etmiştir.
C.Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; kararın dayandığı delillerle yasaya uygun gerektirici nedenlere ve delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre İlk Derece Mahkemesi kararının usul ve yasaya uygun olduğu gerekçesiyle, davacının istinaf talebinin esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; eğitim kurumundan staj ücreti alınmasının sosyal devlet ilkesine aykırı olduğunu, protokolün şekli ve içeriğinin 3308 sayılı Kanunla belirlendiğinden serbest iradeden bahsedilemeyeceğini, 08.10.2015 tarihli protokolün müzayaka halinde imzalandığını, kanunda staj ücretinin özel eğitim kurumundan alınacağına dair bir hüküm bulunmadığını, sözleşmenin staj ücretinin eğitim kurumu tarafından ödeneceğine dair sözleşme maddesinin genel işlem koşulu olduğundan geçersiz olduğunu ve iptal edilmesi gerektiğini, kararın usul ve yasaya aykırı olduğunu ileri sürerek, kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 3308 sayılı Kanun uyarınca taraflar arasında imzalanan protokolün staj ücretini düzenleyen 8 ve 9. maddelerinin iptal edilmesi ve davacının davalı idareye borçlu olunmadığının tespiti ile, davacı aleyhine başlatılan icra takibinin durdurulması istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanun'un "Ücret ve Sosyal Güvenlik" başlıklı 25 inci maddesinin birinci fıkrası, "Eğitim giderleri" başlıklı 36 ncı maddesi
2. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanun'un "Genel işlem koşulları" başlıklı 20 nci maddesi, "Yazılmamış sayılma" başlıklı 21 inci maddesi, "İçerik denetimi" başlıklı 25 inci maddesi
3. Değerlendirme
1. 3308 sayılı Kanun'un "Ücret ve Sosyal Güvenlik" başlıklı 25 inci maddesinin birinci fıkrasında; "(Değişik: 2/12/2016-6764/45 md.) Aday çırak ve çıraklar ile işletmelerde mesleki eğitim gören, staj veya tamamlayıcı eğitime devam eden öğrencilere işletmeler tarafından ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar, düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. Ancak, işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında staj veya tamamlayıcı eğitim gören öğrencilere asgari ücretin net tutarının; yirmi ve üzerinde personel çalıştıran işyerlerinde yüzde otuzundan, yirmiden az personel çalıştıran işyerlerinde yüzde onbeşinden, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin yüzde otuzundan, kalfalık yeterliğini kazanan mesleki eğitim merkezi 12’nci sınıf öğrencilerine asgari ücretin yüzde ellisinden aşağı ücret ödenemez. Bu amaçla kamu kurum ve kuruluşları gerekli tedbirleri alır. Staj yapacak işletme bulunamaması nedeniyle stajını okulda yapan ortaöğretim öğrencileri ile yükseköğretim kurumları ve birimlerinde yapan yükseköğretim öğrencilerinin yaptıkları stajlar bu fıkra hükmü kapsamı dışındadır." denilmiştir.
2. 3308 sayılı Kanun'un "Eğitim giderleri" başlıklı 36 ncı maddesinde; "Aday çırak, çırak, kalfa ve işletmelerde mesleki eğitimde kamu ve özel kuruluşlarca yapılan teorik ve pratik eğitim giderleri kendi kurum ve kuruluşlarınca, işyerlerinde yapılan pratik eğitimin giderleri ise işyerlerince karşılanır." düzenlemesi mevcuttur.
3. 6098 sayılı Kanun'un 20 nci maddesinde; "Genel işlem koşulları, bir sözleşme yapılırken düzenleyenin, ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, önceden, tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleridir. Bu koşulların, sözleşme metninde veya ekinde yer alması, kapsamı, yazı türü ve şekli, nitelendirmede önem taşımaz.
Aynı amaçla düzenlenen sözleşmelerin metinlerinin özdeş olmaması, bu sözleşmelerin içerdiği hükümlerin, genel işlem koşulu sayılmasını engellemez.
Genel işlem koşulları içeren sözleşmeye veya ayrı bir sözleşmeye konulan bu koşulların her birinin tartışılarak kabul edildiğine ilişkin kayıtlar, tek başına, onları genel işlem koşulu olmaktan çıkarmaz.
Genel işlem koşullarıyla ilgili hükümler, sundukları hizmetleri kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütmekte olan kişi ve kuruluşların hazırladıkları sözleşmelere de, niteliklerine bakılmaksızın uygulanır." denilmiştir.
4. 6098 sayılı Kanun'un "Yazılmamış sayılma" başlıklı 21 inci maddesi; "Karşı tarafın menfaatine aykırı genel işlem koşullarının sözleşmenin kapsamına girmesi, sözleşmenin yapılması sırasında düzenleyenin karşı tarafa, bu koşulların varlığı hakkında açıkça bilgi verip, bunların içeriğini öğrenme imkânı sağlamasına ve karşı tarafın da bu koşulları kabul etmesine bağlıdır. Aksi takdirde, genel işlem koşulları yazılmamış sayılır...", aynı Kanun'un "Yazılmamış sayılmanın sözleşmeye etkisi" başlıklı 22 nci maddesinde ise; "Sözleşmenin yazılmamış sayılan genel işlem koşulları dışındaki hükümleri geçerliliğini korur. Bu durumda düzenleyen, yazılmamış sayılan koşullar olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez." hükmünü içerir.
5. 6098 sayılı Kanun'un "İçerik denetimi" başlıklı 25 inci maddesinde; "Genel işlem koşullarına, dürüstlük kurallarına aykırı olarak, karşı tarafın aleyhine veya onun durumunu ağırlaştırıcı nitelikte hükümler konulamaz." ve "Sözleşme özgürlüğü" başlıklı 26 ncı maddesinde ise; "Taraflar, bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler." denilmiştir.
6. Davacı şirkete bağlı Özel Balkaya Sağlık Meslek Lisesi Müdürlüğü ile İstanbul İli Fatih Bölgesi Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği (İstanbul Bayrampaşa Devlet hastanesi) arasında davacı okul bünyesinde öğrenim gören öğrencilerin davalı hastanede staj görmeleri konusunda 11.09.2013 tarihli protokol imzalandığı, bu protokolün davalı idare tarafından tek taraflı fesh edilmesi üzerine, 08.101.2015 tarihinde ikinci bir protokol imzalandığı ve bu protokolün 8. maddesinde okul tarafından hastane döner sermayesine öğrenci başına 4.000,00 TL staj bedeli ödeneceğinin kararlaştırıldığı anlaşılmaktadır.
7. Özel okul öğrencilerinin staj veya tamamlayıcı eğitime devam etmeleri zorunluluk arz etmesi nedeniyle, davacı idare tarafından hazırlanıp davalıya sunulan davaya konu protokolün kapsamı ve akdediliş amacı dikkate alındığında genel işlem koşulları içeren tek tip sözleşme niteliğinde olduklarının kabulü gerekir, aynı amaçla düzenlenen sözleşmelerin metinlerinin özdeş olmamasının bu sözleşmelerin içerdiği hükümlerin genel işlem koşulu sayılmasını engellemeyecektir. 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu'nun (3308 sayılı Kanun) 25 inci maddesinde staj ücretlerinden doğrudan staj yapılan işletmenin sorumlu olduğu belirlendiği halde yasa ile işletmeye yüklenen bu sorumluluğun, hazırlanan tek tip sözleşmeler ile özel okula aktarılması doğru olmadığından, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) 21 inci maddesinin birinci fıkrasına göre, protokollerin ve sözleşmelerin bu hususa ilişkin ilgili hükümlerinin geçersiz olması nedeniyle yazılmamış sayılması gerekir.
Hal böyle olunca; Mahkemece, protokole yazılan staj ücretlerinin okul idaresi tarafından ödeneceğine dair hükümlerin genel işlem şartı olması nedeniyle geçersiz olduğu gözönünde bulundurularak davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçelerle davanın reddine karar karar verilmiş olması doğru görülmemiş hükmün bu nedenlerle bozulmasına karar vermek gerekmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle,
1. Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile 6100 sayılı HMK'nın 373/1 inci maddesi uyarınca temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının davacı yararına BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
19.09.2024 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
Davacı
179,90 TL P.H.İ.
---------------------