"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Sulh Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2020/1085 E., 2022/761 K.
KARAR DÜZELTME İSTEYEN : Davacı vekili
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, Mahkemece davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, Dairece Mahkeme kararının onanmasına karar verilmiştir.
Davacı vekili tarafından Dairece verilen kararın düzeltilmesi istenilmiş olmakla; kesinlik, süre ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, karar düzeltme dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı; davalı ... Köy Tüzelkişiliği ve ... arasında düzenlenen 05.05.2006 tarihli protokol ile kiralananda ...'nün belirlediği ve onayladığı şartlar dahilinde gerekli bina ve müştemilatın yapılarak 20 yıl süre ile işleteceğinin belirlendiğini, mesire yerine davalı ... Bölge Müdürlüğü'nün izin ve gözetimi altında bina ve çevre düzenlemesi yaptığını, haberi olmadan davalı ... Köy Tüzelkişiliği'nin davalı ... Bölge Müdürlüğü ile yaptığı sözleşmeyi feshettiğini ve mesire yerini davalı ... Bölge Müdürlüğü'ne teslim ettiğini, bu yeri tahliye etmesi için zorlama ve baskılara maruz kaldığını, 2010 yılı Mart ayı sonuna kadar mesire yerini işlettiğini ve bu tarihten sonra baskılar nedeniyle tahliye ettiğini, mesire yerine yaptığı masrafların davalılarca ödenmediğini ileri sürerek, fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak üzere 330.000 TL'nin davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalılar ...Köy Muhtarlığı ve ...; yargı yolu ve zamanaşımı itirazında bulunduklarını, idarenin mahkeme kararı olmadan sözleşmeyi feshetme hakkı olduğunu, bu nedenle tazminat isteminin yerinde olmadığını, aksi kabul edilir ise davacının sebepsiz zenginleşme hükümleri uyarınca sadece yaptığı faydalı ve zorunlu masrafları talep edebileceğini, davacının protokoldeki şartlara uymadığını ve protokolde belirlenen yükümlülükleri yerine getirmediğini savunarak, davanın reddini dilemişlerdir.
2. Davalı ..., dava konusu mesire yerinin 04.05.2006 tarihinde davalı Hamamlıkız Köy Tüzelkişiliği'ne kiralandığını, ancak 21.05.2008 tarihinde köy muhtarının verdiği dilekçe ile tesisin iade alınmasının talep edildiğini, bunun üzerine de 12.11.2007 tarihinde bu mesire yerini geri teslim alındığını, bu yerin davalı Köy Muhtarlığına kiraya verildiğini, Köy Muhtarlığı ile yapılan sözleşmenin sona ermesi nedeniyle davalı Köy Muhtarlığının davacı ile akdettiği alt kira sözleşmesinin de sona erdiğini, davacı ve davalı Köy Muhtarlığı arasında yapılan sözleşmenin İdarelerini bağlamayacağını, davaya konu edilen masrafların yapımı için İdarelerince izin verilmediğini savunarak,davanın reddini dilemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemece; davacının yaptığı tadilat ve masraflara ilişkin davalı ... Müdürlüğünün bilgisi ve onayı olduğuna dair belge sunmadığı, bu durumun Orman Kanununa aykırılık teşkil etmekte olduğu ve davacının tadilat ve masraf bedellerini isteyemeyeceği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A Birinci Bozma Kararı
1. Mahkeme kararına karşı, süresi içinde davacı vekili ile davalılardan ... vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay (Kapatılan) 6. Hukuk Dairesince verilen, 05.06.2014 tarihli ve 2013/15510 E., 2014/7460 K. sayılı ilamla; davacı kiracı, taraflar arasında düzenlenen 05.05.2006 tarihli kira sözleşmesine dayanarak kiralananda yaptığı faydalı masrafların bedellerinin tahsili isteminde bulunmuş olup, alacağın taraflar arasındaki kira ilişkisinden kaynaklandığını, bu durumda mahkemenin dava dilekçesini görev yönünden reddederek görevsizlik kararı ile dosyayı görevli Sulh Hukuk Mahkemesine göndermesi gerekirken, yazılı şekilde işin esası incelenerek davanın reddine karar verilmesinin doğru olmadığı gerekçesiyle Mahkeme kararı bozulmuştur.
3.Bozmaya uyan Mahkemece, görevsizlik kararı verilmiş olup bu karara karşı davalı ... Bölge Müdürlüğü temyiz isteminde bulunmuştur.
4. Yargıtay (Kapatılan) 6. Hukuk Dairesince verilen, 29.01.2015 tarihli ve 2015/736 E., 2015/915 K. sayılı ilamla; Mahkeme kararının onanmasına karar verilmiştir.
B. İkinci Bozma Kararı
1. Görevsizlik kararının kesinleşmesi ile dosya görevli mahkemeye gönderilmiş, görevli mahkeme yapılan yargılama sonucunda, davacının dava konusu yere yaptığı tesis ve yapılara ait izin verildiğine dair belge yahut kayda rastlanmadığından bu durumun orman kanununa aykırılık teşkil etmekte olduğu ve davacının tadilat ve masraf bedellerini isteyemeyeceği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, karar davacı tarafından temyiz edilmiştir.
2. Dairece verilen 03.07.2017 tarihli ve 2017/1970 E., 2017/10858 K. sayılı kararla; davalı ... Köy Muhtarı ...’ın yargılama sırasında 18.06.2014 tarihinde vefat ettiği, bu durumda mahkemece ...’ın mirasçılık belgesinin ilgililerden temin edilerek, mirasçılık belgesinde belirtilen tüm mirasçılarının davaya dahil edilmesi, mirasçılara usulüne uygun dava dilekçesinin tebliğ olunması ve taraf teşkili sağlandıktan sonra işin esası hakkında bir karar verilmesi gerekirken, taraf teşkili sağlanmadan yazılı şekilde karar verilmesi doğru doğru olmadığı gerekçesiyle Mahkeme kararı bozulmuştur.
C. Üçüncü Bozma Kararı
1. Bozmaya uyan mahkemece; bozma gerekleri yerine getirilerek aynı gerekçe ile davanın reddine karar verilmiş, karar davacı tarafından temyiz edilmiştir.
2. Dairece verilen 07.10.2019 tarih, 2018/5631 E., 2019/7531 K. sayılı kararıyla; davaya konu edilen mesire yerinin kira sözleşmesinde belirtilen süre dolmadan davalılardan ...Köy Tüzekişiliği'nin talebi üzerine diğer davalı ... Bölge Müdürlüğü tarafından 12.11.2007 tarihinde teslim alındığı, dosya kapsamında yer alan bilgi ve belgelerin incelenmesi ile bu mesire yerinin davalılardan Orman Bölge Müdürlüğü tarafından 07.09.2009 tarihinde dava dışı Yıldırım Belediyesi'ne kiraya verildiği de dikkate alındığında, davacının davaya konu taşınmaza yaptığı faydalı ve zorunlu masrafları davalılardan talep edebileceği, davaya dayanak sözleşme ve protokol maddelerinde davacı tarafça davaya konu taşınmaza yapılan faydalı ve zorunlu masrafların talep edilemeyeceğine dair bir düzenleme bulunmadığı, bu durumda mahkemece, davacı kiracının kiralanana yapmış olduğu faydalı ve zorunlu masrafları davalılardan isteyebileceği dikkate alınarak, kiracı tarafından yapıldığı iddia edilen imalatların hangisinin zorunlu ve faydalı masraflar, hangilerinin lüks masraflar olduğunun tereddüte yer vermeyecek şekilde tek tek tespit edilip belirlenmesi, belirlenen zorunlu, faydalı ve sökülüp götürülemeyecek imalatların yapım tarihi itibariyle rayiç bedelleri tespit edilip, kiracının kiralananı kullandığı süreyle orantılı olacak şekilde yıpranma payları da düşülmek suretiyle, gerekirse taşınmaz mahallinde yeniden keşif yapılarak konusunda uzman farklı bir bilirkişi heyetinden Yargıtay, mahkeme ve taraf denetimine elverişli rapor alınması suretiyle sonucuna uygun bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme ile davanın reddine karar verilmesi doğru görülmediği gerekçesiyle Mahkeme kararı bozulmuştur.
3. Bozma kararına karşı davalılar tarafından karar düzeltme isteminde bulunulmuştur.
4. Dairece verilen 12.11.2020 tarih, 2019/5857 E., 2020/6476 K. sayılı kararla; dava görülmekteyken 6360 sayılı Ondört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un yürürlüğe girdiği, davalı köyün, tüzelkişiliğinin sona erdiği gözardı edilerek hüküm tesisi yoluna gidilmesi doğru görülmediği, mahkemece, davalı ... Köy Tüzelkişiliğinin devrolduğu ilçe belediyesine davanın yöneltilerek taraf teşkilinin sağlanmasından sonra işin esasına girilmesi, dava konusu taşınmazın, ... Orman İşletme Müdürlüğü ile ...Köy Tüzelkişiliği arasında düzenlenen 04.05.2006 tarihli sözleşme ile davalı ... Köy Tüzelkişiliğine 10 yıl süre ile kiraya verildiği, 05.05.2006 tarihli sözleşme ile ...Köy Tüzelkişiliği tarafından davacıya kiralandığı, bahsi geçen sözleşmelerde ...’ın, köy muhtarı olarak, köy tüzel kişiliği adına sözleşmeleri imzaladığı, sözleşmelerin tarafının köy tüzel kişiliği olduğu, bu nedenle ... mirasçıları yönünden, husumet ehliyeti bulunmadığından davanın reddine karar verilmesi, dava konusu taşınmazın orman vasfına sahip olduğu, davacı kiracı hakkında açılan ... 3.Sulh Ceza Mahkemesinin 2010/2150 Esas, 2013/509 Karar sayılı dosyada, orman sınırları içerisinde kalan alanda bir kısım binaların yapılması suretiyle işgal ve faydalanma eyleminin gerçekleştiğinin kabulü ile sanığın, 6831 sayılı Kanunun 93. maddesi gereğince cezalandırılmasına ve sanık tarafından inşa edilmiş olan binaların müsaderesine karar verildiği, bu durumda müsaderesine karar verilen yapılar yönünden kiracının, faydalı ve zorunlu masrafları kiraya verenden talep etmesinin mümkün olmayacağı ancak davacı tarafından yapılan ve müsadere kararına konu olmayan başkaca imalatlar bulunması halinde, davacı tarafından yapılan ve davalının benimsediği sonucuna varılan imalatların hangisinin zorunlu ve faydalı masraflar, hangilerinin lüks masraflar olduğunun belirlenmesi, faydalı ve zorunlu masraflardan sökülüp götürülmesi mümkün olmayan, kalıcı imalatların imal tarihleri itibariyle değerlerinden yıpranma payı düşülmek suretiyle belirlenerek bedele hükmedilmesi gerekirken davanın reddine karar verilmesi doğru olmadığından hükmün bu gerekçe ile bozulması gerektiği belirtilerek karar düzeltme isteminin kabulü ile 07.10.2019 gün ve 2018/5631 Esas, 2019/7531 Karar sayılı ilamın kaldırılmasına ve hükmün açıklanan bu değişik gerekçe ile bozulmasına karar verilmiştir.
D. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bozmaya uyan mahkemece; 6360 sayılı Kanunda yapılan düzenlemeler ile davalı ... Köy Tüzelkişiliğinin devrolduğu Yıldırım Belediye Başkanlığının davaya dahil edildiği, Yargıtay ilamında belirtildiği üzere sözleşmelerde ...'ın köy muhtarı olarak, köy tüzel kişiliği adına sözleşmeleri imzaladığı, sözleşmelerin tarafının köy tüzel kişiliği olduğundan köy muhtarı ...'ın sözleşmenin tarafı olduğu kabul edilemeyeceği, yöntemine uygun alınan bilirkişi rapor ve ek raporları sonucunda davacının yaptığını belirttiği ve müsadere kararına konu olmayan imalatların davalı tarafından benimsenmediğinden ve ayrıca söz konusu imalatların müsadereye tabi tutulan imalatların, müsadereye tabi olan işlerin alt yapısı durumunda olması nedeniyle davacı talebinin yerinde olmadığı gerekçesiyle davalı ... ve ... Orman Bölge Müdürlüğü aleyhine açılan davanın esastan reddine, davalı ... Köy Tüzel Kişiliği ve davalılar ..., ..., ..., ... ve ... aleyhinde açılan davanın husumet yönünden reddine karar verilmişitir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuran
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Dairenin 08.12.2022 tarihli ve 2022/7683 E., 2022/9303 K. sayılı kararıyla, hükmün onanmasına karar verilmiştir.
VI. KARAR DÜZELTME
A. Karar Düzeltme Yoluna Başvuran
Dairenin yukarıda belirtilen kararına karşı davacı vekili karar düzeltme isteminde bulunmuştur.
B. Karar Düzeltme Sebepleri
Davacı vekili; dava konusu ormanlık alana yatırım yapılarak alanın ıslahını gerçekleştirdiğini ve çevre düzenlemesini yapıldığını, bu süreçte Orman İdaresi yetkililerinin sürekli olarak dava konusu yere gelip gittiklerini, incelemelerde bulunduklarını ancak yapılan inşaat nedeniyle herhangi bir tutanak kaleme almadıklarını, davalı Muhtarlığın yazılı olarak bir bildirimde de bulunmaksızın tek taraflı olarak bilinçli bir şekilde müvekkilini mağdur ederek mesire alanının geri alınmasını talep ettiğini, müvekkilinin davalı Köy Muhtarlığı'na karşı yükümlülüklerini aksatması ve temmerrüde düşmesinin de söz konusu olmadığını, belirtilen bu hususlar bakımından bir inceleme yapılmadan karar verildiğini, ayrıca davaya konu olan mesire alanının müvekkilin yapmış olduğu muhdesat ile 07.09.2009 tarihinde yeniden kiralandığını, muhdesat bedelinin tazminine ilişkin talebin reddinin İdarenin haksız olarak mal edimine ve sebepsiz zenginleşmesine yol açtığını ileri sürerek; Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, faydalı ve zorunlu imalat bedellerinin tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Usulî kazanılmış hak kurumu, davaların uzamasını ve kararlara karşı genel güvenin sarsılmasını önlemek, hukukî alanda istikrar sağlamak amacıyla Yargıtay içtihatları ile geliştirilmiş, öğretide kabul görmüş ve usul hukukunun vazgeçilmez, ana ilkelerinden biri hâline gelmiştir. Anlam itibariyle, bir davada mahkemenin ya da tarafların yapmış olduğu bir usul işlemi ile taraflardan biri lehine, dolayısıyla diğeri aleyhine doğmuş ve kendisine uyulması zorunlu olan hakkı ifade etmektedir.
2. Bilindiği üzere; Yargıtay tarafından bozulan bir hükmün, bozma kararının kapsamı dışında kalmış olan kısımları kesinleşir. Bozma kararına uymuş olan mahkeme, (bozma kararının kapsamı dışında kalmış olması nedeniyle) kesinleşen bu kısımlar hakkında yeniden inceleme yaparak karar veremez. Bir başka anlatımla kesinleşmiş, bu kısımlar lehine olan taraf yararına usuli kazanılmış hak oluşturur (04.02.1959 tarihli ve 1315 sayılı YİBK).
3. Usuli kazanılmış hak kavramına ilişkin açıklanması gereken diğer bir husus ise; bir mahkemenin Yargıtay tarafından verilen bozma kararına uyması üzerine, kendisi için o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine o kararda belirtilen hukuki esaslar gereğince hüküm verme yükümlülüğünün bulunmasıdır. Bu olgu mahkemeye, hükmüne uyduğu Yargıtay bozma kararında belirtilen çerçevede işlem yapma ve hüküm kurma zorunluluğu getirmektedir (09.05.1960 tarihli ve 21/9 sayılı YİBK).
3. Değerlendirme
Mahkemece, uyulan bozma ilamına ve dosya kapsamına göre karar verildiği, bozma kararlarının kapsamı dışında kalarak kesinleşmiş olan yönlere ilişkin taraflarca ileri sürülen sebeplerin incelenmesinin artık mümkün olmadığı, dolayısıyla davalının karar düzeltme talebinin reddine karar vermek gerekmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeple;
Karar düzeltme talebinin REDDİNE,
Aşağıda yazılı para cezasının karar düzeltme isteyene yükletilmesine,
07.03.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.