"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/2823 E., 2023/2171 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 9. Asliye Ticaret Mahkemesi
SAYISI : 2014/452 E., 2021/479 K.
Taraflar arasındaki tazminat davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; müvekkili kurumun Edirne Bölge Müdürlüğü ve bağlı yurt müdürlüklerinin fuel oil 4 (kalorifer yakıtı-kalyak) alım işi için, davalı şirket ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanun'u uyarınca .... Noterliğinin 26.12.2007 ve 19.11.2008 tarihli Mal Alım İhalelerine Ait Tip Sözleşmeleri imzalandığını, 24.09.2009 tarihinde Kırklareli Yurt Müdürlüğü'ne teslim edilen kalorifer yakıtına ilişkin sevk irsaliyesinin ana dağıtıcı firma olan ... Petrol A.Ş. tarafından teyit edilmemesi üzerine teftiş kurulunca soruşturma başlatıldığını, davalının 2008 ve 2009 yılına ait yakıt teslimatlarının incelendiğini, düzenlenen soruşturma raporunda yakıtın standartlara uygun olmadığının saptandığını, davalının genellikle fuel oil 4 yerine, bu niteliğe uymayan ve ağırlıklı olarak daha ucuz olan fuel oil 5 ya da fuel oil 6 içeren yakıtları satın aldığını ve bu yakıtları fuel oil 4 olarak göstererek yurtlara teslim ettiğini, bu teslimlerde sahte sevk irsaliyelerinin kullanıldığını, fuel oil 4 standartlarına uymayan yakıt teslimleri karşılığında davalıya 2008 yılı için 2.152.059,92 TL ve 2009 yılı için 1.872.093,42 TL olmak üzere toplam 4.024.152,34 TL ödendiğini, 1. numune analizleri uygun olduğundan kabulü yapılan yakıtların 2. ve 3. analiz sonuçlarının fuel oil 4 standartlarına uygun olmadığını belirterek, 2008 ve 2009 yılları içerisinde muhtelif tarihlerde sahte belge ile usulsüz ve sözleşme koşullarına uymayan stardart dışı yakıt teslimatlarından dolayı 4.024.152,34 TL, 13.02.2008–19.03.2008 tarihleri arasında Kırklareli yurduna teslim edilen yakıtların 2. ve 3. numunelerinin analiz raporlarıyla yakıtın standarta aykırı olması sebebiyle 54.775,32 TL, yakıt numunelerinden TSE ve TÜBİTAK'ta yaptırılan numune analizlerinin uygun çıkmaması nedeniyle bozuk olduğu kesinlik kazanan toplam 30 teslimat karşılığı 2008 ve 2009 yıllarında muhtelif tarihlerde ödenmiş yakıt bedelleri olan 792.932,11 TL, 24.09.2009 tarihinde Kırklareli yurduna sahte sevk irsaliyesi ile teslim edilen fakat 2.ve 3. analizleri bozuk olan yakıtla ilgili 29.659,78 TL, 26.12.2007 tarihli sözleşme ile yurtların 2008 yılı kalorifer yakıtı alım işini üstlenmiş olan davalının 2008 yılında yaptığı usulsüz kalorifer yakıtı teslimlerinin sözleşme süresi içinde tespit edilmemesi nedeniyle kesin teminatı iade edilmiş olmakla birlikte, mevzuat ve sözleşme koşullarına aykırı ve gizlemeye yönelik olarak sahte sevk irsaliyeleri ile gerçekleştirilen yakıt teslimine ilişkin işlemlerin gecikmeli olarak tespit edilebilmiş olmakla beraber davalının yükümlülüğünün devam ettiği ve sözleşmenin 42.1 maddesinin (b) bendi gereğince teminatın irad kaydedilmesi gerekeceği görüşünden hareketle iade edilmiş olan 2008 yılına ait teminat olan 171.069,60 TL olmak üzere toplam 5.072.589,15 TL'nin her bir ödeme tarihinden itibaren ticarî faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı; davaya cevap vermemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; hükme esas alınan bilirkişi kurul raporunda, davacı İdare ile Edirne Bölge Müdürlüğüne bağlı yurt müdürlüklerinin kalorifer yakıt ihtiyacının karşılanması amacıyla taraflar arasında iki ayrı mal alım sözleşmesi imzalandığı, işbu sözleşmelere göre davacının, davalıdan 2008 yılı için 2.300 ton ve 2009 yılı için 2.200 ton fuel oil 4 kalorifer yakıtı (kalyak) alma taahhüdünde bulunduğu, davalının da bu malı teslim etmeyi taahhüt ettiği, davalının davacı ile aralarındaki satım sözleşmesi kapsamında teslim etmesi gereken fuel oil 4 kalorifer yakıtı(kalyak) yerine fuel oil 5 ya da fuel oil 6 teslim ettiğinin anlaşıldığı, davalı şirketin ana dağıtıcı firmadan satın aldığı fuel oil(kalyak) miktarından daha fazlasını sahte irsaliyeler ile davacı İdareye sattığı ve bedelini aldığının dosyada sunulu olan belgeler, ana dağıtıcı firmanın irsaliyeleri ve bilirkişi görüşüyle belirlendiği, davacı teslim edilen ayıplı yakıtı kullanıp fayda temin ettiğinden yalnızca ayıp nedeniyle indirim talep edebileceği, dava konusu maldaki ayıplı ifa nedeniyle davacının zararının karşılanmasının gerektiği, davacının zararının, sözleşmeye göre teslimi gereken fuel-oil 4 (kalyak) bedeli ile sözleşmeye aykırı olarak teslim edilen fuel oil 5 ve fuel oil 6 niteliğindeki yakıtlar arasındaki fiyat farkı olacağı, yapılan hesaplamalarda, 2008 ve 2009 yılı teslimleri için toplam 1.364.332,95 TL zarar belirlendiği, 13.02.2008-19.03.2008 tarihleri arasında Kırklareli yurduna teslim edilen yakıtların 2. ve 3. numunelerinin analiz raporlarıyla yakıtın standarta aykırı olması sebebiyle 54.775,32 TL talep yönünden teslim edilen yakıtlarla ilgili ibraz edilen sevk irsaliyelerinin ana dağıtıcı firmaya ait olduğu ancak 1 nolu numune analizindeki teslim edilen yakıtın sözleşmeye uygun olduğu, TSE ve TÜBİTAK'ta yaptırılan numune analizlerinin uygun çıkmaması nedeniyle bozuk olduğu kesinlik kazanan toplam 30 teslimat karşılığı 2008 ve 2009 yıllarında muhtelif tarihlerde ödenmiş yakıt bedelleri olan 792.932,11 TL talebinin toplam 1.364.332,95 TL zarar içerisinde hesaplandığı, 24.09.2009 tarihinde Kırklareli yurduna sahte sevk irsaliyesi ile teslim edilen fakat 2.ve 3. analizleri bozuk olan yakıtla ilgili 29.659,78 TL talep yönünden ise bu bedelin davalıya ödenmediği ve haklılık bulunmadığı, 2008 yılına ait teminat olan 171.069,60 TL'nin irat kaydı gerektiğinin mütalaa edildiği, dosya kapsamından usulüne uygun yapılan bir ihtar bulunmadığından dava tarihi itibariyle temerrüt oluştuğu gerekçesiyle; Edirne Bölge Müdürlüğü ve bağlı yurt müdürlüklerine 2008 ve 2009 yılları içerisinde muhtelif tarihlerde sahte belge ile usulsüz ve sözleşme koşullarına uymayan stardart dışı yakıt teslimatlarından dolayı 4.024.152,34 TL talebi yönünden: davanın kısmen kabulü ile, toplam 1.364.332,95 TL'nin 16.09.2010 dava tarihinden itibaren ticarî faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin istemin reddine, 13.02.2008–19.03.2008 tarihleri arasında Kırklareli yurduna teslim edilen yakıtların 2. ve 3. numunelerinin analiz raporlarıyla yakıtın standarta aykırı olması sebebiyle 54.775,32 TL talebi yönünden: davanın reddine, yakıt numunelerinden TSE ve TÜBİTAK'ta yaptırılan numune analizlerinin uygun çıkmaması nedeniyle bozuk olduğu kesinlik kazanan toplam 30 teslimat karşılığı 2008 ve 2009 yıllarında muhtelif tarihlerde ödenmiş yakıt bedelleri olan 792.932,11 TL talebi yönünden: dava konusu edilen bu kaleme ilişkin alacağın (1) nolu bend içerisindeki toplam alacak içerisinde yer aldığı belirlendiğinden; ayrıca hüküm kurulmasına yer olmadığına, 24.09.2009 tarihinde Kırklareli yurduna sahte sevk irsaliyesi ile teslim edilen fakat 2.ve 3. analizleri bozuk olan yakıtla ilgili 29.659,78 TL talebi yönünden: davanın reddine, sözleşmenin 42.1 maddesinin (b) bendi gereğince teminatın irad kaydedilmesi gerekeceği görüşünden hareketle iade edilmiş olan 2008 yılına ait teminat olan 171.069,60 TL talebi yönünden: davanın kabulü ile, 171.069,60 TL'nin 16.09.2010 dava tarihinden itibaren ticarî faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; davada ayıplı mal değil, aliud teslim söz konusu olduğundan buna ilişkin hükümlerin uygulanması gerektiğini, kal-yak 5 ve kal-yak 6 olarak tabir edilen yakıtın kal-yak 4'ün ayıplı hali olmadığını, sözleşmenin 39.1 maddesi gereğince, yüklenicinin sözleşme ve şartnamelere uymayan eksik ve kusurlu olduğu tespit edilen malları idarenin talimatı ile belirlenen süre içerisinde bedelsiz olarak değiştirmek veya düzeltmek zorunda olduğunu, sözleşmenin 50 nci maddesinin üçüncü fıkrasında ve teknik şartnamenin 5-c maddesinde yakıtın uygun olmadığı anlaşıldığı taktirde yakıt bedelinin ödenmeyeceği, yüklenicinin herhangi bir hak talebinde bulunamayacağı, bozuk ürün yerine teslim edilen ürün bedelinin ödenmeyeceğinin düzenlendiğini, 54.775,32 TL'lik talep yönünden soruşturma raporunda ve eklerinde bu teslimatlara ait yakıtların 2. ve 3. numunelerinin analiz raporları ile standarda uygun olmadığının tespit edildiğini, 1. analizi olumlu olan yakıtların 2. ve 3. analizlerinin olumsuz olması dolayısıyla yakıtın bozuk çıktığının kesinlik kazanmasının dikkat çekici şüpheli bir işlem olmakla birlikte bunun nasıl gerçekleştirildiği konusunda kanaat getirecek nitelikte bir belge ya da bulgunun temin edilmediğini, 792.932,11 TL'lik talep yönünden alacağın kaynağının teknik şartnamenin 5-c ve sözleşmenin 3 üncü maddesine dayandığını, yüklenici firmanın aynı miktarda yakıtı bedelsiz olarak teslim etme yükümlülüğü bulunduğundan 29.659,78 TL'nin ödenmediğini, davalının bu bedel kadar yakıt borcunun olduğunu, bu kalemin reddinin de hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek kararı istinaf etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; hükme esas alınan bilirkişi raporunun yeterli, denetime ve somut olayın özelliklerine uygun olması, yapılan inceleme ve varılan sonuçların taraflar arasındaki sözleşme hükümleri ile eki şartname hükümlerine, analiz sonuçları ile sunulan delillere dayalı bulunması ve ileri sürülen istinaf sebepleri dikkate alındığında Mahkemenin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı anlaşıldığı gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; istinaf sebeplerini tekrar ederek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dava, taraflar arasında imzalanan sözleşmeye aykırı yakıt teslim edildiği iddiasına dayalı tazminat istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun "Sözleşme özgürlüğü
" başlıklı 26 ncı maddesi,
2. Mal Alım İhalelerine Ait Tip Sözleşme Birim Fiyat Mal Alımı Tip Sözleşmesi'nin "Diğer Hususlar" başlıklı 50 nci maddesinin "Madde 3." numaralı bendi.
3. Değerlendirme
1. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun "Sözleşme özgürlüğü
" başlıklı 26 ncı maddesinde; "Taraflar, bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler." düzenlemesine yer verilmiştir. Sözleşmeyle bağlılık ilkesi gereğince de taraflar akdettikleri sözleşmedeki hüküm ve koşullar ile bağlıdır.
2. Hukukumuzda sözleşmeye bağlılık ilkesi (Ahde Vefa-Pacta Sunta Servanda) yanında sözleşme serbestisi ilkeleri kabul edilmiştir. Bu kurala göre sözleşme yapıldığı andaki gibi aynen uygulanmalı ve hükümlerine riayet edilmelidir. Sözleşmeyle bağlılık ilkesi; hukuki güvenlik, doğruluk ve dürüstlük kuralının bir gereği olarak, sözleşme hukukunun temel ilkelerinden biridir. Karşılıklı edimleri içeren sözleşmelerde, edimler arasında mevcut olan denge şartlarının sözleşmenin tümü, birlikte yorumlanarak değerlendirilmelidir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda genel kural; tarafların bu sözleşme ile gerçek ve ortak amacın varlığını ortaya koyabilecek şekilde bir düzenleme ve yorum yapılmasıdır.
3. Taraflar arasında imzalanana 26.12.2007 ve 19.11.2008 tarihli Mal Alım İhalelerine Ait Tip Sözleşme Birim Fiyat Mal Alımı Tip Sözleşmesi'nin 39.1 maddesinde: "Yüklenici teslim, montaj ve ambalajlama şekli ve durumu, sözleşme ve şartnamelere uymayan, eksik ve kusurlu oldukları tespit edilen malları, idarenin talimatı ile belirlenen süre içinde bedelsiz olarak değiştirmek veya düzeltmek zorundadır..." denilmişti.
4. Aynı sözleşmelerin "Diğer Hususlar" başlıklı 50 nci maddesinin "Madde 3." numaralı bendinde: "Yurtkur tarafından teslim alınan fuel oil 4'ün(kalorifer yakıtı) yaptırılan tahlil sonuçlarına göre "Komisyon"ca yapılan muayenesi uygun olmadığı taktirde, uygun olmayan teslimata ait yakıt bedeli ödenmeyecek ve Yüklenici, Yurtkur'dan herhangi bir hak talebinde bulunamayacaktır. Yüklenici, ürün tesliminden önce depoda miktarı tespit edilen yakıt var ise bozuk ürün mevcut olan yakıtın da evsafını bozacağı için, depoda tespiti yapılan ürün miktarı ile teslim edilen bozuk ürün miktarının toplamı kadar ürün hiçbir ücret talep etmeden Yurtkur'a teslim edilecektir. Bozuk teslim edilen ürün Yurtkur tarafından Yükleniciye iade edileceğinden(iade gününe kadar bu ürünlerin kullanılan ve eksilen kısmı için firma iade ya da ücret talebinde bulunamayacaktır.) bozuk ürün yerine teslim edilen ürün bedeli ödenmeyecektir..." denilmiş, Teknik Şartnamenin 5 inci maddesinde aynı hususların tekrarlandığı görülmüştür.
5. Bu açıklamalar doğrultusunda somut olay değerlendirildiğinde; her ne kadar İlk Derece Mahkemesince, davacı ayıplı malı tükettiğinden yalnızca ayıp nedeniyle indirim talep edilebileceği değerlendirmesiyle karar verilmiş ise de; taraflar arasında imzalanan sözleşme hükümlerinin tarafları bağladığı, 26.12.2007 ve 19.11.2008 tarihli Mal Alım İhalelerine Ait Tip Sözleşme Birim Fiyat Mal Alımı Tip Sözleşmesi'nin 50 nci maddesinin "Madde 3." numaralı bendinde, uygun olmayan teslimata ait yakıt bedelinin ödenmeyeceği, yüklenicinin Yurtkur'dan herhangi bir hak talebinde bulunamayacağı, bozuk teslim edilen ürünün Yurtkur tarafından Yükleniciye iade edileceği, iade gününe kadar bu ürünlerin kullanılan ve eksilen kısmı için firmanın iade ya da ücret talebinde bulunamayacağı, bozuk ürün yerine teslim edilen ürün bedelinin ödenmeyeceğinin sözleşme ile kararlaştırıldığı anlaşıldığından Mahkemece işbu sözleşme hükmü doğrultusunda davacı kurumun alacak tutarının belirlenmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde karar verilmiş olması doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının aynı Kanun'un 371 inci maddesi uyarınca davacı yararına BOZULMASINA,
Doyanın İlk Derece Mahkemesine kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
17.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.