"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, Mahkemece bozmaya uyularak davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; davalının hava pilot yüzbaşı olarak 1995 yılında...Okulunda öğrenime başladığını, 1999 yılında teğmen rütbesiyle mezun olduktan sonra 17.01.2005 tarihinde adi malul olarak emekliye sevk edildiğini, eğitimi sırasında toplam 49.226.565.000,00 TL (yeni 49.226,56 TL) masraf yapıldığını, fiili hizmet süresinin toplamda 1.967 gün ve noksan hizmet gününün 3.508 olduğunu, buna göre masraf hesaplamasının toplam 31.540.966.214,00 TL (yeni 31.540,97 TL) olduğunu ve davalının bu tutarı ödemesi için tebligat yapıldığını ancak davalının herhangi bir ödeme yapmadığını ileri sürerek, 31.540,97 TL'nin 17.01.2005 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; müvekkilinin davacı kurumda işe girdikten yıllar sonra kalıtsal bir rahatsızlığı nedeniyle uçucu olmaması gerektiği anlaşılarak ilişiğinin kesildiğini, müvekkilinin adi malul olarak emekli olduğunu, sağlık raporu ile ilişiği kesilen müvekkilinden tazminat istenemeyeceğini belirterek, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 03.11.2009 tarihli ve 2008/148 E., 2009/1273 K. sayılı kararıyla; davacı tarafından davalının eğitim, öğrenim ve yetiştirilmesi için yapılan harcamalar toplamından yüklenme senedinde bulunmayan atış eğitim ve uçuş eğitim giderleri düşüldükten sonra kalan harcamalar toplamının 18.659,59 TL olduğu, kalan eksik hizmet süresi için ödenmesi gereken tazminat miktarının 11.955,77 olduğunu, bu miktara davalının TSK'dan ilişiği kesme tarihinden faiz işletilmesi gerektiğini belirterek, davanın kısmen kabulüne 11.955,77 TL alacağın 17.01.2015 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Mahkeme kararına karşı, süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay (Kapatılan) 18. Hukuk Dairesinin 25.01.2011 tarihli ve 2010/11811 E., 2011/627 K. sayılı ilamıyla; davalının 30.08.1999 tarihinde subay naspedilerek ...nde göreve başlayıp 17.01.2005 tarihinde adi malül olarak emekli olduğu, 926 sayılı Kanun'un 112 nci maddesi gereğince eksik hizmet süresi ile orantılı olarak hesaplanan masrafları ödemediği gözetilerek, öğrencilik dönemine ilişkin olarak adına yapılan masrafların tamamından sorumlu tutulması gerekirken yüklenme senedinde bulunmadığı gerekçesiyle atış ve uçuş eğitim giderlerinin hesaplamaya dahil edilmemesi ve böylece eksik tazminata hükmedilmesinin doğru görülmediği gerekçesiyle, kararın bozulmasına karar verilmiştir.
B. İkinci Bozma Kararı
1. Bozmaya uyan Mahkemece verilen 04.10.2011 tarihli ve 2011/293 E., 2011/544 K. sayılı kararla; Yargıtay bozma ilamında belirtilen davalı için davacı tarafça öğrencilik döneminde yapılan atış ve uçuş eğitim giderleri de dahil edildiğinde önceki bilirkişi raporunda belirtildiği üzere davalı için 1, 2, 3 ve 4 üncü sınıfta yapılan toplam harcamanın 49.226.565.000 TL(eski) olduğu, buna göre davalının toplam zorunlu hizmet süresi 5.475 gün olup, davalının 1.967 gün fiili hizmet ettiği ve noksan kalan hizmet gününün 3.508 gün olduğu, buna göre önceki bilirkişi raporunda yapılan hesap doğrultusunda davalının eksik kalan zorunlu hizmet günü sebebiyle ödemesi gereken tazminat miktarının 31.540,97 TL olduğunun anlaşıldığı gerekçesiyle, davanın kabulü ile 31.540,97 TL alacağın 17.01.2005 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar verilmiş; karara karşı, davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay (Kapatılan) 13. Hukuk Dairesinin 24.02.2020 tarihli ve 2017/1455 E., 2020/2608 K. sayılı ilamıyla; 926 sayılı ... Personel Kanunu'nun 112 nci maddesine 03.07.2003 tarihinde 4917 sayılı Kanun ile eklenen 5 inci maddesinde, öğrenim, eğitim ve yetiştirme masraflarının hangi unsurlardan oluşacağı ve tahsiline ilişkin usul ve esasların; ..., İçişleri ve Maliye Bakanlıkları tarafından müştereken yürürlüğe konulacak yönetmelikte belirleneceği belirtilmiş olmakla, Kanun'un uygulanmasını gösteren ve 17.12.2005 tarihinde yürürlüğe giren ... Personelinin Öğrenim, Eğitim ve Yetiştirme Masraflarının Tespitine Dair Yönetmelik'in 5 inci maddesinde ise, ...nde görev yapamaz şeklinde sağlık raporu alanlar ile vazife malûlü olarak ayrılanlar hariç olmak üzere her ne şekilde olursa olsun mecburi hizmet yükümlülüğünü tamamlamadan ayrılan veya ilişiği kesilen subay ve astsubaylar ile ilgili maliyet hesabında; öğrencilik dönemine ait 3 Eylül 1985 tarihli ve 18857 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan ... Okullara Alınan Öğrenciler ile ... Hesabına Fakülte ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler İçin Yüklenme Senedi Düzenlenmesine ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmelik hükümleri uygulanarak yapılacak hesaplamada dikkate alınacak hususlar düzenlemiş olup, anılan yönetmelikte 09.11.2013 ve 11.03.2016 tarihlerinde değişiklikler yapıldığı, yine 30.06.2010 tarihinde yürürlüğe giren 6000 sayılı Kanun'un 11 inci maddesiyle 5401 sayılı Kanun'un 3 ncü maddesinde yapılan değişiklikle personel ve amortisman giderlerinin yükümlülerin tazminat hesaplarında dikkate alınmayacağının öngörüldüğü, 03.06.2012 günlü Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunan 6318 sayılı Askerlik Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 47 nci maddesiyle 926 sayılı ... Personel Kanunu'nun 112 nci maddesinin birinci fıkrasında yapılan değişiklik uyarınca muvazzaf subay ve astsubayların mecburi hizmet süresi 15 yıldan 10 yıla indirildiği, davalı hakkında verilen karar kesinleşmeden önce yürürlüğe girmiş bulunan ve davalı lehine düzenlemeler getiren değişiklikler değerlendirilerek oluşacak sonuç doğrultusunda bir karar verilmesi gerektiği, sorumlu olunacak borç miktarı, dava tarihinden sonra yürürlüğe giren yasa ve yönetmelik değişikliği hükümlerine göre belirlenmiş olacağından; taraflar yararına hükmedilecek vekalet ücretinin, dava tarihindeki haklılık miktarlarına göre tespiti gerektiğinden, Mahkemece, yargılama sırasında yürürlüğe giren Kanun ve Yönetmelik değişiklikleri yürürlüğe girmemiş olsaydı davaya konu miktarın ret ve kabul edilecek miktarları bilirkişiye hesap ettirilip bu miktarlar üzerinden davada kendisini vekille temsil ettiren taraflar yararına vekalet ücreti ve yargılama giderine hükmedilmesi gerektiği gerekçesiyle, kararın davalı yararına bozulmasına karar verilmiştir.
C. Üçüncü Bozma Kararı
1. Bozmaya uyan Mahkemece verilen 14.04.2021 tarihli ve 2020/485 E., 2021/347 K. sayılı kararla; her ne kadar bilirkişi raporunda davalının vazife malulu olarak emekliye ayrılıp davacının davalıdan tazminat isteyemeyeceği yönünde görüş bildirilmişse de davalının vazife malulu olarak değil adi malul olarak emekliye ayrıldığı dikkate alındığında buna göre davalının toplam zorunlu hizmet süresinin 5.475 gün olup, davalının 1.967 gün fiili hizmet ettiği ve noksan kalan hizmet gününün 3508 gün olduğu, buna göre dosyada bulunan önceki bilirkişi raporunda yapılan hesap doğrultusunda davalının eksik kalan zorunlu hizmet günü sebebiyle ödemesi gereken tazminat miktarının 31.540,97 TL olduğu gerekçesiyle; davanın kabulü ile 31.540,97 TL alacağın 17.01.2005 tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar verilmiş; karara karşı, davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizin 01.11.2021 tarihli ve 2021/4493 E., 2021/10594 K. sayılı ilamında; bozma sebebine göre davalının sair temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine yer olmadığı belirtilerek, Mahkemece bozmaya uyularak davanın kabulüne karar verilmesine rağmen bozma ilamında belirtilen hususlara ve özellikle mecburi hizmet süresinin 15 yıldan 10 yıla düşürülmüş olmasına ilişkin değerlendirme yapılmadığı, bozma ilamına uyulmuş olmasına rağmen gereğinin yerine getirilmediği gerekçesiyle, kararın bozulmasına karar verilmiştir.
D. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin ilam başlığında tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davalının yüklenme senedinde bulunmayan ancak öğrencilik dönemine ilişkin olarak adına yapılan masrafların tamamından sorumlu olduğu, bu hususun önceki 25.01.2011 tarihli bozma ilamında da belirtildiği, davalının kendi isteği ile kurumdan ayrıldığı, buna göre davalının toplam zorunlu hizmet süresinin 5.475 gün(15 yıl) olup, davalı için yapılan masrafın 49.226,56 TL olduğu, davalının 1.967 gün fiili hizmet ettiği ve noksan kalan hizmet gününün 3.508 gün olduğu, buna göre önceki bilirkişi raporunda yapılan hesap doğrultusunda davalının eksik kalan zorunlu hizmet günü sebebiyle ödemesi gereken tazminat miktarının dava tarihi itibari ile 31.540,97 TL olduğu ancak mecburi hizmet süresi 10 yıla (3650 gün) inmekle davalıdan istenebilecek tazminat miktarı bedelinin eksik kalan 1.683 gün için 22.698,16 TL'ye düştüğü, dava tarihinden sonra meydana gelen kanun değişikliği nedeniyle tazminat miktarı düşmüş olduğundan redde ilişkin kısma yönelik davalı lehine yargılama gideri ve vekalet ücreti takdirine yer olmadığına ve davacı lehine takdir olunan yargılama gideri miktarının 31.540,47 TL üzerinden takdirine karar vermek gerektiğinden bahisle; davanın kısmen kabulü ile 22.698,16 TL'nin 17.01.2005 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline, fazlaya ilişkin talebin mevzuat değişikliği nedeniyle reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuran
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili; davalının ...nden kendi isteği ile ilişiğinin kesildiğini, 926 sayılı Kanun'un 112 nci maddesi gereği mecburi hizmet süresini tamamlamadan ayrıldığından kendisine yapılan öğrenim, eğitim ve yetiştirme masraflarının, yükümlülük süresinin eksik kalan kısmı ile orantılı olarak tazminat ödemekle yükümlü olduğunu, 10 yıllık mecburi hizmet süresine ilişkin düzenlemenin davalının tazminat hesabına etkili olmayacağını, davanın kabulüne karar verilmesi gerektiğini belirterek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Davalı vekili; Mahkemece görevlendirilen bilirkişi tarafından sadece mecburi hizmet süresi 10 yıl alınarak hesaplama yapıldığını, bozma ilamında bahsi geçen yasal düzenlemelere ilişkin masraf hesaplarının davacı idare tarafından ayrıntılı olarak sunulmasının gerektiğini, bu çeşit tazminat hesaplamalarında "amortisman giderlerinin" ya da "yedek parça" adı altında bu çeşit kalemlerin dahil edildiğinin yüksek Dairece de bilinmekte olduğunu, fakat işbu dosyaya sunulan masraf cetvelinde bu ayrıntıların bulunmadığını, kaldı ki dosyaya sunulan masraf listesinde "uçuş eğitimleri" nin harp okulu giderinin içinde yer aldığını, uçuş eğitiminin ancak uçuş eğitim merkezlerinde ya da birliklerde verilmesi halinde maliyet hesabına dahil edilebilmesinin mümkün olduğunu, uçuş eğitim merkezlerinde ya da birliklerde eğitimin, subaylara yani harp okulundan mezun olmuş ve muvazzaf olarak orduya katılmış rütbeli personele verilmekte olduğunu, harp okulu içinde öğrenciye verildiği iddia edilen eğitimlerin bu kapsama girmediğinin açık olduğunu, bu nedenle uçuş eğitim masraflarının masraf listesinden tamamen tenzil edilmesi gerektiğini, bozma ilamına göre inceleme ve hesaplama yapmaya yarayacak belgeler davacı tarafça dosyaya ibraz edilmediğinden veriken kararın somut olayın gerçeklerine uygun olmadığını belirterek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dava; 926 Sayılı ... Personel Kanunu'ndan (926 sayılı Kanun) kaynaklanan eğitim ve öğretim alacağının tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 926 sayılı Kanun'un 112 nci maddesine 03.07.2003 tarihinde 4917 sayılı Kanun ile eklenen 5 inci maddesi.
2. Aynı Kanun'un uygulanmasını gösteren ve 17.12.2005 tarihinde yürürlüğe giren ... Personelinin Öğrenim, Eğitim ve Yetiştirme Masraflarının Tespitine Dair Yönetmelik'in 5 inci maddesi ve anılan Yönetmelikte 09.11.2013 ve 11.03.2016 tarihlerinde yapılan değişiklikler.
3. 30.06.2010 günü yürürlüğe giren 6000 sayılı Kanun'un 11 inci maddesiyle 5401 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinde yapılan değişiklik.
4. 03.06.2012 günlü Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunan 6318 sayılı Askerlik Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 47 nci maddesiyle 926 sayılı Kanun'un112 nci maddesinin birinci fıkrasında yapılan değişiklik.
5. ... Personelinin Öğrenim, Eğitim ve Yetiştirme Masraflarının Tespitine Dair Yönetmelik'te 11.03.2016 tarihinde yürürlüğe giren değişiklikle Maliyet Hesabı başlıklı 5 inci maddesinin (e) ve (f) bendi.
3. Değerlendirme
1. Kural olarak bozma kararına uyulmakla orada belirtilen biçimde işlem yapılması yolunda, lehine bozma yapılan taraf yararına kazanılmış hak, aynı doğrultuda işlem yapılması yolunda mahkeme için zorunluluk doğar. Belirtilmelidir ki; bir mahkemenin Yargıtay Dairesince verilen bozma kararına uyması sonunda, kendisi için o kararda gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yaparak, yine o kararda belirtilen hukuki esaslar gereğince hüküm verme yükümlülüğü doğar. Usuli kazanılmış hak olarak tanımlanan bu olgu mahkemeye, hükmüne uyduğu Yargıtay bozma kararında belirtilen çerçevede işlem yapma ve hüküm kurma zorunluluğu getirmektedir (09.05.1960 tarihli ve 21/9 sayılı YİBK.).
2. 09.11.2013 tarih ve 28816 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, ... Personelinin Öğrenim, Eğitim ve Yetiştirme Masraflarının Tespitine Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'in 1 inci maddesi ile 17.12.2005 tarihli Yönetmeliğin 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde yapılan değişiklik gereğince; davalının öğrencilik dönemine ait masraf kalemlerinden; "yiyecek masraflarının yarısının", "öğrenci harçlıklarının, kitap-kırtasiye giderlerinin ve ilaç-tedavi giderlerinin ise tamamının" ve "personel ve amortisman giderlerinin" düşülmesi suretiyle kalan masraf tutarı üzerinden yükümlülük süresinin eksik kalan kısmı ile orantılı olarak borcunun hesaplanması gerekir.
3. Aynı Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (b) fıkrasında masrafların yapıldığı yıl esas alınarak, ayrıldığı ve ilişiğinin kesildiği tarihe kadar kanuni faizi hesaplanarak tazminat hesabı yapılacağı; yine Yönetmeliğin geçici 1 inci maddesinde ise yönetmeliğin yayımlandığı tarihte henüz ödeme yapmamış ancak Türk Silahlı Kuvvetlerden ilişiği kesilmiş personele de bu yönetmelik hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.
4. Yine, 30.06.2010 tarihinde yürürlüğe giren 6000 sayılı Kanun'un 11 inci maddesiyle 5401 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesinde yapılan değişiklikle personel ve amortisman giderlerinin yükümlülerin tazminat hesaplarında dikkate alınmayacağı öngörülmüş, 03.06.2012 günlü Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunan 6318 sayılı Askerlik Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un 47 nci maddesiyle 926 sayılı Kanun'un 112 nci maddesinin birinci fıkrasında yapılan değişiklik uyarınca muvazzaf subay ve astsubayların mecburi hizmet süresi 15 yıldan 10 yıla indirilmiştir.
5. ... Personelinin Öğrenim, Eğitim ve Yetiştirme Masraflarının Tespitine Dair Yönetmelik'te helikopter ve uçuş masraflarına ilişkin herhangi bir masraf kalemine yer verilmemiştir. Aynı zamanda söz konusu Yönetmelikte 11.03.2016 tarihinde yürürlüğe giren değişiklikle Maliyet Hesabı başlıklı 5 inci maddesinin (e) bendinde Uçuş (pilotaj) eğitim merkezlerinde veya uçuş birliklerinde verilen başlangıç, temel, tekamül uçuş (pilotaj) eğitimlerinde, uçuşta sarf edilen yağ, yakıt ve oksijen giderleri, (f) bendinde Uçuş (pilotaj) eğitim merkezlerinde hizmet alımı yoluyla tedarik edilen başlangıç, temel, tekamül uçuş (pilotaj) eğitim masraflarının hesaplanmasında bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerinin dikkate alınacağı belirtilmiştir.
6. Davacı tarafın sunduğu Masraf Listesi Açıklamasında; 1995 yılında...Okulundan öğrenime başlayıp 1999 yılında Teğmen rütbesiyle mezun olduktan sonra, 1.967 günlük hizmetinin ardından adi malul olarak emekliye sevkedilen davalıya...Okulunda; 1. sınıf (95-96): 1.999.127.000 TL, 2. sınıf (96-97): 2.839.276.000 TL, 3. sınıf (97-98): 6.276.691.000 TL ve 4. sınıf(98-99): 38.111.471.000 TL olmak üzere toplam 49.226.565.000 TL masraf yapıldığı görülmüştür. Harcama Kalemlerine Göre Masraf Belgesinde ise: 1, 2, 3, ve 4. sınıfta yapılan masrafların; giyim-kuşam, öğrenci aylıkları, iaşe, yakacak, atış eğitimi, uçuş eğitimi, eğitim-öğretim olduğu belirtilmiştir.
7. Bu açıklamalar ışığında somut olayın incelenmesinde; bozmaya uyularak alınan bilirkişi raporunda, davalı için 1. sınıfta yapılan harcamanın 1.999.127.000 TL, 2. sınıfta yapılan harcamanın 2.839.276.000 TL, 3. sınıfta yapılan harcamanın 6.276.691.000 TL, 4. sınıfta yapılan harcamanın 38.111.471.000 TL olmak üzere toplam 49.226.565.000 TL olduğu, 10 yıl mecburi hizmet süresinin 3.650 olduğu, eksik kalan süre davacının alacağının 1683 gün x 49.226,56 / 3650 = 22.698,16 TL olarak hesap edildiği görülmüştür. Bilirkişinin hesaplamasına dayanak yaptığı masraf listesinin, davacı tarafın sunduğu yukarıda açıklanan masraf listesi olduğu görülmüştür. Bu masraf listesi, söz konusu masraf kalemlerinin nelerden oluştuğu hususunu göstermemektedir.
8. Hal böyle olunca Mahkemece; öncelikle davalının eğitim-öğretim gördüğü...Okulunun 1995-1999 yıllarına ait gerçek harcama kalemlerini ve masraflarını gösterir güncellenmemiş ve enflasyon katsayısı uygulanmamış maliyet broşürlerinin ve özellikle maliyet cetvelinde yer alan eğitim-öğretim, iaşe, uçuş, atış eğitimi masraf kalemlerine (ayrıntılı olarak nelerden oluştuğu) ait tüm belgeler davacı idareden temin edildikten sonra yargılama sırasında davalı lehine getirilen mevzuat değişiklikleri de değerlendirilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, bozma gerekleri yerine getirilmeksizin eksik incelemeyle hüküm kurulmuş olması usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir.
9. Bozma nedenine göre, taraf vekillerinin sair temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine gerek görülmemiştir.
VI.KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan Mahkeme kararının 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (1086 sayılı Kanun) 428 inci maddesi uyarınca davalı yararına BOZULMASINA,
2. Bozma sebebine göre, taraf vekillerinin sair temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik yer olmadığına,
Peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz eden davalıya iadesine,
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun Geçici 3 üncü maddesi atfıyla 1086 sayılı Kanun'un 440 ıncı maddesi uyarınca karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere,
20.12.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.