"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/276 E., 2023/2722 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Nevşehir 1. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2020/500 E., 2021/397 K.
Taraflar arasındaki menfi tespit davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; müvekkil şirket ile davalı kurum arasında "proje destek sözleşmesi" imzalandığını, davalı kurumun sözkonusu proje desteği kapsamında müvekkiline alınacak malzeme ve ekipmanlar için 2011 yılı Haziran ayında 203.207,27-TL ve 123.498,67 TL olmak üzere toplamda 326.705,94 TL hibe desteğinde bulunduğunu, davalı kurumun müvekkili şirkete gönderdiği 04.05.2018 tarihli yazısı ile "...16.11.2017, 23.11.2017 ve 09.02.2018 tarihlerinde proje sonrası denetim ziyaretlerinde proje kapsamında alman ekipman ve malzemelerin projenin tamamlanmasını müteakip 3 yıl içinde başka bir firmaya satıldığı bilgi ve belgeler ile tesbit edildiği belirterek sözleşmenin feshini ve hibe desteğinin faizi ve 3 katı tutarında cezai şart ile iadesini" talep ettiğini belirterek müvekkil şirket ile davalı taraf arasında imzalanan sözleşmenin davalı tarafından haksız olarak feshedildiğini ileri sürerek, feshin haksızlığının tespitine, davalı kurum tarafından müvekkil şirketten talep edilen hibe desteği 326.705,94 TL, gecikme faizi 97.121,09 TL ve cezai şart bedeli olarak destek miktarının üç katı tutarı olan 980.117,82 TL olmak üzere toplam 1.403.944,85 TL borçlu olmadığının tespitine, davalı aleyhine kötüniyet tazminatına hükmedilmesine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; müvekkili kurum tarafından sözleşmenin haklı nedenle feshedildiğini, dava konusu olayda olduğu gibi destek verilen makine veya teçhizatın yararlanıcı tarafından satışının gerçekleşmesi durumunda Genel Koşullar 7.3 maddesi uyarınca üç katı tutarında cezai şart öngörülmüş bulunduğunu belirterek davanın reddini talep etmiştir .
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının, taraflar arasında imzalanan sözleşme kapsamında satın alınan üç adet cihazı 2015 yılı Kasım ve Aralık aylarında ... Uluslararası Sertifikasyon ve Tek. Den. Hiz. Tic. Ltd. Şti.’ne sattığı anlaşıldığından, her ne kadar davacı cihazların satışının sadece kayden yapıldığı, fiilen fabrika dışına çıkarılmadığı iddiasında bulunmuş ise de davalı kurum tarafından düzenlenen raporda; yapılan denetimde cihazların fabrikada bulunmadığı anlaşıldığından davacının iş bu iddialarına kıymet verilmeyerek; sözleşmenin eki Genel Koşulların 7.3 maddesi hükmünü ihlal ettiği kanaatine varıldığından Genel Koşulların 12.4. Maddesi gereğince "cezai şart" talep ettiği gözetilerek 20.09.2021 havale tarihli bilirkişi raporuna itibar edilerek davalının davacıdan talep edebileceği cezai şartın 521.914,80 TL olması gerektiği, ancak 1.403.944,85 TL cezai şart talep edildiği ve bu suretle davacının davalıya 882.030,05 TL borçlu olmadığı gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuşlardır.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı vekili; feshin ve davalının talebinin haksız ve hukuka aykırı olduğunu, kısa süreli finansman ihtiyacı için makine ve teçhizatı satmış gibi gösterdiklerini, aslında teçhizatın fabrika dışına çıkmadığını, keşif yapılmadan eksik inceleme ile karar verildiğini, hibenin dört yıl sonra fahiş miktarda cezai şartla istenmesinin hakkın kötüye kullanılması olduğunu ileri sürerek kararın kaldırılmasını istemiştir.
2. Davalı vekili; dava açılmasında hukuki yarar bulunmadığını, kararda alacak kalemlerinin ayrı ayrı belirtilmesi gerektiğini, cezai şartın bilirkişiler tarafından belirlenmesinin doğru olmadığını, hukuki nitelemenin hakime ait olduğunu, sözleşmede mülkiyetin devri halinde 7.3 maddesi kapsamında üç katı tutarında cezai şart istenebileceğini, 12.4. maddesinin bu madde dışındaki başkaca kusurlar halindeki feshi düzenlediği, gerekçeli kararın dördüncü sayfasında miktarların hatalı yazıldığı ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının sözleşme konusu üç adet cihazı 2015 yılı Kasım-Aralık aylarında ... Ltd.Şti.'ye satarak sözleşmeyi ihlal ettiğinin ve kusurlu olduğunun sabit olması, davalının bu kapsamda sözleşmeyi feshetmesinde bir isabetsizlik bulunmaması ancak sözleşmenin feshini düzenleyen Genel Koşulların 12.4.maddesi ve 7.6.1 maddesi kapsamında cezai şartın belirlenmesi gerektiğinden ileri sürülen istinaf sebepleri dikkate alınarak istinaf başvurularının reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
Taraf vekilleri istinaf sebeplerini tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmişlerdir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, taraflar arasındaki "Bölgede Tek Akredite Tarım Laboratuvarı Projesine ait Destek Sözleşmesi"nin davalı tarafından feshi nedeniyle borçlu olmadığının tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu (2004 sayılı Kanun) 72 nci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Dosya kapsamında yer alan davacı şirket ile davalı kurum arasında imzalanan "Bölgede Tek Akredite Tarım Laboratuvarı Projesine ait Destek Sözleşmesi" ve eki "Genel Koşullar"ın incelenmesinde Genel Koşulların 7.3.maddesinde "Proje kapsamında alımı desteklenen alet, teçhizat, yazılım, malzeme ve sistemler ile yapımı gerçekleştirilen tesislerin mülkiyeti destek yararlanıcısı aittir. Destek yararlanıcısı, sözleşme kapsamında aldığı tesis, makine, ekipman, teçhizat ve diğer malzemelerin, Ajans Genel Sekreterinin gerekçeli ve yazılı izni olmaksızın projenin sona ermesinden itibaren üç yıl süreyle mülkiyetini başkasına devredemez, rehin ve teminat olarak gösteremez, ve projede tanımlanan iş dışında başka bir iş için kullanamaz. Aksi durumda, destek yararlanıcısı destek miktarının üç katı tutarında Ajansa tazminat ödemeyi beyan ve kabul eder." şeklinde düzenlemenin yer aldığı, davacının sözleşmenin eki Genel Koşulların 7.3 üncü maddesini ihlal ettiğinin dosya kapsamında sabit olduğu anlaşılmaktadır. Anılan maddenin fesih sebebine özgü olunarak ayrıca düzenlendiği ve açıkça uygulanacak cezai şartın ne şekilde olacağının kararlaştırıldığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle davacı vekilinin tüm temyiz itirazlarının reddi gerekir.
2. Genel Koşullar 12.4 maddesinde yer alan "Yararlanıcının kusuru sebebiyle sözleşmenin feshedildiği durumlarda, destek yararlanıcısı o zamana kadar kendisine ödenen destek tutarının faiziyle birlikte tamamını ve sözleşmedeki Ajans toplam destek miktarının özel koşullarda belirlenen oranı kadar cezai şart ödemeyi kayıtsız şartsız kabul ve taahhüt eder. Bunun yanısıra Ajansın sözleşmenin feshi sebebiyle uğradığı zarar ve ziyanlar karşılığında tazminat talep etme hakkı saklı olup, bu hak (tazminat hakkı) cezai şart talep etme hakkının alternatifi (seçimlik) olarak yorumlanamaz.” düzenlemesi Genel Koşulların 7.3 üncü maddesi dışında kalan fesih hallerini düzenleyen genel bir yaptırım olarak kararlaştırılmıştır. Aksi durum 7.3 üncü maddesini tamamen işlevsiz bırakmaktadır ki hibenin veriliş amacı dikkate alındığında sözleşmenin kuruluş aşamasındaki taraf iradelerinin bu yönde olmadığı açıktır.
3. Hal böyle olunca mezkur sözleşme hükümlerine göre destek yararlanıcısı davacının kusuru sebebiyle sözleşmenin haklı olarak feshedildiği kabul edilerek, Genel Koşulların 12.4 maddesi uyarınca kendisine ödenen hibe bedelinin faizi ile birlikte ödenmesinin yanı sıra Genel Koşulların 7.3 maddesine göre destek miktarının üç katı tutarında davalı kuruma tazminat ödenmesine karar verilmesi gerekirken hatalı değerlendirme ile yazılı şekilde karar verilmiş olması usul ve kanuna aykırı olup davalı yararına bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacı vekilinin tüm, davalı vekilinin sair temyiz itirazlarının REDDİNE,
2. Davalı vekilinin temyiz talebinin kabulü ile temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 373 üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca ORTADAN KALDIRILMASINA,
3. İlk Derece Mahkemesi kararının aynı Kanun'un 371 inci maddesi uyarınca davalı yararına BOZULMASINA,
Aşağıda yazılı bakiye temyiz harcının temyiz eden davacıya yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
18.11.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.