"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Van Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/2035 E., 2022/1992 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Varto Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2020/100 E., 2021/7 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlenerek dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; Muş İli, Varto İlçesinde yapılacak olan .......,II barajı nedeniyle ......, Köyünde bulunan taşınmazların kamulaştırıldığını ve köyde yaşayanların zorunlu olarak göç ettirildiklerini, baraj ihalesini alan davalı şirketin söz konusu baraj nedeniyle etkilenen evlerin tespiti için Likya Şehir Planlama Mimarlık ve Kentsel Tasarım Ltd. Şti. ile anlaştığını, bu şirketin hak sahipliği için 4 kriter belirlediğini ancak bu kriterlerin neye göre belirlendiğinin belirsiz olduğunu, göç etmek zorunda kalan ve şirketin belirlemiş olduğu kriterleri sağlayan kişilere 130.000,00 TL ödeme yapıldığını, bu ödemelerin tamamen İskan Kanunu çerçevesinde göçe zorlanacak olan ailelere verildiğini, yapılan ödemelerin hibe kapsamında olmadığını, yüklenici firma tarafından öncelikle hak sahipliğinin tespiti için köylülerin İl Özel İdaresine başvuru yapmaları, idare tarafından hak sahibi olarak görülmeleri halinde ödeme yapılacağının belirtildiğini, ancak İl Özel İdaresinin hak sahiplerini belirlemesine yönelik işlemin, hak sahiplerini belirleme yetkisinin Köy İhtiyar Heyetine ait olduğu gerekçesiyle Van İdare Mahkemesince iptal edildiğini, kriterlerin belirlenmesinde yetkili olan mercinin köy ihtiyar heyeti olduğunu, HES nedeniyle göçe zorlanmasına rağmen İskan Kanunu hükümlerine aykırı şekilde ödeme yapılmadığını ileri sürerek, 130.000,00 TL iskan alacağının taksit tarihlerinden itibaren hesaplanacak yasal faziyle birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; davalı şirketin elektrik üretim lisansının bulunmadığını, elektrik üretim lisansının dava dışı ..........Nehri Üretim A.Ş.ye ait olduğunu, davalı şirketin HES sahasındaki inşaat işlerini yürüten ana müteahhit ve dava dışı şirketle farklı şirketler olduklarını, bu nedenlerle davanın öncelikle husumet yönünde reddine karar verilmesi gerektiğini, 5543 sayılı İskan Kanunu'nun (5543 sayılı Kanun) 12 nci madddesi ile EK-2 maddesi uyarınca HES kapsamındaki uygulamalarda görevli ve yetkili idarelerin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü olduğunu, kamulaştırma bedelin davacıya usulüne uygun ödendiğini, yatırımcı özel hukuk tüzel kişilerin İskan Kanunu ve Uygulamaları yönetmeliği çerçevesinde herhangi bir kamusal tazmin yükümlüğünün bulunmadığını, ancak bir takım farklı zamanlarda yöre halkına çeşitli bağışlar yapılabildiğini, bir düzenleyici işlemle bağış yapılacak kişilerin belirlenmediğini, şartların gerçekleşip gerçekleşmediğini veya işlemin denetim eksenlerinde sorgulamaya çalışmanın yerinde olmadığını, kamusal makamların verileri dikkate alınarak takdiri kendilerine ait olmak üzere bir takım objektif şartlar belirlendiğini, davacının talebinin herhangi bir hukuki kaynağının olmadığını savunarak, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacıya ait yerleşim adreslerinin ilk tesis tarihinden itibaren bilgilerinin istendiği, davacı hakkında nakille gelme durumun olmadığı ve ilk yerleşim yeri adresinin Velbert/Almanya olduğu, 19.09.2007 tarihinde tesis edildiği ve yurt içi yerleşim yeri adresinin ise ilk kez 17.09.2019 tarihinde tesis edildiği, bundan öncesine dair ise davacıya ait bir yurt içi adresinin bulunmadığı, davacının 1970-1995 yılları arasında ........, Köyünde ikamet ettiği, 25 yıl önce köyden ayrıldığı, cenaze ve düğünler dışında köye gelmediği ve geldiğinde ise 2-3 gün kalıp gittiği ve Bağiçi Köyünde sürekli ikamet ettiği 25 yıl öncesinde babası ve annesi ile birlikte kaldığı, dava tarihine kadarki son 18 yıl 11 ay 2 günlük süreçte davacının yurt içinde kaldığı sürenin 330 gün olduğu, davacının bahsedilen sürenin yaklaşık %95'lik kısmını yurt dışında geçirdiği, davacının Medeni Kanunu'nun aradığı şartlarda ikametgah şartını sağlayamadığı ve nüfus kayıtlarında anlaşıldığı üzere davacının bahsi geçen ve baraj gölü altında kalan köy nüfusuna kayıtlı olmadığı, bu haliyle davacının 5543 sayılı Kanun'a göre hak sahibi olma şartlarını sağlamadığı, davaya konu edilen taşınmaz üzerindeki yapının aidiyetinin davacı tarafından yapıldığının veya ona ait olduğunun tespit edilmiş olmasının tek başına davacının köydeki iskaniyetine karine olamayacağı gibi Emniyet Genel Müdürlüğünce verilen cevabın davacının iddiasının aksine kesin delil niteliğinde olduğu, yapılan kolluk araştırmasının da davacının iddiasının aksini gösterir nitelikte olduğu gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; kararın 5543 sayılı Kanun'a aykırı olduğunu, ikamet için gerekli görülen 21.08.2017 tarihinin neye göre belirlendiğinin belli olmadığını, davacının köyün en eski yerleşenlerinden olduğunu, baraj yapımı ile evi sular altında kalacağından ödeme yapılması gerektiğini, sundukları belgeler ve dinlettikleri tanıklarla davacının köyde yaşadığının kanıtlandığını belirterek, kararın kaldırılarak davanın kabulüne karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; ......, II baraj sahası içinde davacıya ait evin yer aldığı, ancak davacının yurt dışında ikamet ediyor olup yılın belirli zamanlarında ülkeye geldiği, bu hususun emniyet ve jandarma tutanakları ile sabit olduğu, ayrıca davacı ikametini 17.09.2019 tarihinde ........ Köyüne taşısa da Köy İhtiyar heyetince belirlenen hak sahipliği listesinde yer almadığı, yapılan ödemeden faydalanabilmesi için köyde kesintisiz ikamet etme şartını taşıması gerektiği, davacının ise ikamet şartını taşımadığı gerekçesiyle, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; istinaf sebeplerini tekrar etmiş, ayrıca 21.08.2017 tarihinden itibaren kesintisiz ikamet şartının kanuna aykırı olduğunu, acele el koyma kararlarının 2014 yılında başladığını belirterek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 5543 sayılı Kanun'dan kaynaklanan alacak istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 5543 sayılı Kanun'un 9 ve 12 nci maddeleri,
2. 5543 sayılı İskan Kanunu Uygulama Yönetmeliği'nin (Yönetmelik) 6 ncı maddesi.
3. Değerlendirme
1. Aynı yöreden gelen benzer davalarda davanın ihbar edildiği Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü vekili tarafından verilen 18.01.2021 tarihli dilekçede; Muş İli Varto İlçesi sınırları içerisinde yapılan ....., II Barajı ve HES Projesi 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat çerçevesinde özel sektör yatırımcısı ......, Nehri Enerji Üretim A.Ş. tarafından inşa edildiği, ......Nehri Enerji Üretim A.Ş.ye, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından 095.01.2017 tarihli üretim lisansını verildiği, projenin bu lisans kapsamında yapıldığı, baraj inşaatı ile ilgili tüm kamulaştırma işlemlerinin EPDK, Muş Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Milli Emlak Müdürlüğü ve yatırımcı ......, Nehri Enerji Üretim A.Ş. tarafından yapıldığı, Yatırımcı ..... Nehri Enerji Üretim A.Ş.nin Energo Pro Türkiye bünyesinde bulunan alt bir şirket olduğu bildirilmiştir.
2. Yönetmelik'in 6 ncı maddesinde; "(1) Kanun'un 12 nci maddesi uyarınca, taşınmazlarının kısmen veya tamamen kamulaştırılması sonucu yerlerini terk etmek zorunda kalan aileler ile yapılan iskân plânlama etüdlerinin başladığı takvim yılı başlangıcından en az üç yıl önce kamulaştırma sahasında yerleşmiş olup da(Ek ibare:RG-9/8/2017-30149)kamulaştırılacak taşınmazı olmayan aileler hak sahibi yapılırlar. (Ek cümle:RG-9/8/2017-30149)" şeklinde düzenleme yer almaktadır. Dosya içerisinde yer alan bilgi ve belgelere göre, davacının 1970-1995 yılları arasında köyde yaşadığı, yaklaşık 25 yıl önce köyden ayrıldığı, cenazeler ve düğünler hariç köye gelmediği, 2-3 gün kalıp gittiği ve Bağiçi Köyünde sürekli ikamet ettiği 25 yıl öncesinde babası ve annesi ile birlikte kaldığı, davacının yurt dışında 750 Euro kira parası aldığı, 2007 yılında adresinin yurt dışında bulunduğu, 17.09.2019 tarihinde adresini........,Köyü olarak güncellendiği, bu durumda davacının hak sahibi olması gereken koşulları taşımadığı anlaşıldığından, davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile hükmün onanmasına karar verilmesini gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Aşağıda yazılı bakiye temyiz harcının temyiz edene yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
19.03.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.