"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Konya Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/2142 E., 2023/1091 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Karaman 1. Asliye Hukuk (Ticaret) Mahkemesi
SAYISI : 2021/351 E., 2022/430 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın davacı ... yönünden sıfat yokluğundan reddine, davacı şirket yönünden reddine karar verilmiştir.
Kararın davacılar vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar vekili tarafından duruşma istemli temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, 22.10.2024 tarihinde duruşma yapılmasına ve duruşma gününün taraflara davetiye ile bildirilmesine karar verilmiştir.
Belli edilen günde gelen davacılar vekili Avukat ... ile davalı vekili Avukat ...'nın sözlü açıklamaları dinlenildikten sonra, işin incelenerek karara bağlanması için uygun görülen saat 14.00'te Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlenerek dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili; davalının 3384997 erişim ve 201901708 ruhsat numaralı arama ruhsatının sahibi olduğunu, davalı ile müvekkili ... arasında ilk olarak rödövans sözleşmesi düzenlendiğini ancak gerekli izinler çıkmadığından fiilen çalışmalara başlanamadığını, bunun üzerine davalı ile ikinci bir sözleşmenin düzenlendiğini, bu sözleşme uyarınca davalı adına kayıtlı bulunan ikinci arama ruhsatı da ilave edilerek rödövansa konu alanla birlikte müvekkili ...’e ya da kuracağı anonim şirkete ruhsatının 1.800.000,00 TL bedelle devri konusunda anlaşma yapıldığını, arama ruhsatının işletme ruhsatına dönüştürülmesi için davacı ... tarafından gerekli masrafların ruhsat sahibi olan davalı adına yapıldığını, yine aralarındaki anlaşma uyarınca tüm üretim faaliyetlerinin ruhsat sahibi davalı üzerinden yapıldığını, daha sonra taraflar arasında uyuşmazlık çıkması üzerine davalı ile 02.04.2021 tarihli üçüncü sözleşme düzenlendiğini, maden sahasının 565.000,00 TL bedelle satışın yapıldığını, davalının 27.04.2021 tarihli ihtarname ile sözleşmeyi tek taraflı olarak feshettiğini, davalının feshi ihbarının kabulünün mümkün olmadığını, müvekkillerinin üzerlerine düşen tüm yükümlülüklerini ifa ettiğini ileri sürerek; fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla, davalı adına kayıtlı bulunan 201901708 ruhsat numaralı Il-B Grup İşletme Ruhsatının müvekkili şirket üzerine tesciline, 02.04.2021 tarihli sözleşmenin 6. maddesinde belirtilen müvekkillerine iade edilecek makine ve teçhizatın aynen iadesine, bunların iadesinin mümkün olmaması halinde bedellerinin cari olarak hesaplanması uzmanlık gerektirdiği için 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 107 nci maddesindeki belirsiz alacak davası hükümleri uyarınca ilerde artırılmak üzere şimdilik 50.000,00 TL nin sözleşme tarihinden itibaren işleyecek reeskont avans faizi ile davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; davacının ruhsatın devrine ilişkin yapılmış anlaşmadaki yükümlülüklerinin hiçbirini yerine getirmediğini, 27.04.2021 tarihli ihtarname ile sözleşmenin feshedildiğini, ruhsatın cebren devrini istemenin hukuken mümkün olmadığını, alacak talebinin de haksız olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davalıya ait maden arama ve işletme ruhsatları ile ilgili olarak taraflar arasında devir ve rödovansa ilişkin bir kısım sözleşmeler yapıldığını, son olarak davalıya ait 201901708 nolu II-B Grup İşletme ruhsatının devri konusunda 02.04.2021 tarihinde taraflar arasında adi yazılı sözleşme imzalandığı, maden ruhsatının devrini öngören 02.04.2021 tarihli sözleşme şekil şartına tabi olup, MAPEG'e yapılmış bir müracaatın bulunmaması, ilgili harçların yatırılmamış olması ve devir zabtının sicil memuru huzurunda imzalanmaması nedeniyle mevzuat hükümleri gereği geçersiz olduğu, geçersiz sözleşme nedeniyle davacının maden ruhsatının hükmen tescili talebinde bulunamayacağı, geçersiz sözleşme nedeniyle tarafların ancak verdiklerini sebepsiz sözleşme hükümlerine göre geri isteyebilecekleri, davacı vekilinin dava dilekçesinde ve beyanında sözleşmenin 6. maddesindeki menkullerin teslimini olmadığı takdirde bu menkullerin bedelinin tazminini talep ettiğini, sözleşmenin bu maddesinin ifaya yönelik bir madde olup davacının bu madde kapsamında talepte bulunamayacağı, davacının sözleşme kapsamında verdiği veya vermeyi taahhüt ettiği şeylerin sözleşmenin 4. maddesinde belirtilmiş olduğu, davacının sadece bunlar yönünden talepte bulunabileceğini ancak sözleşmenin 4. maddesi kapsamında davalı tarafa verilenlerin iadesi ya da tazmini konusunda açılmış bir dava bulunmadığı, yine taraflar arasında imzalanan sözleşmede davacı ...‘in taraf sıfatı bulunmadığı gerekçesiyle; davacı ... tarafından açılan davanın sıfat yokluğundan reddine, davacı şirket tarafından açılan davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacılar vekili; sözleşmenin resmi şekilde yapılmaması nedeniyle geçersiz olduğundan bahisle tescil talebinin reddinin hukuka aykırı olduğunu, davacıların sözleşme uyarınca tüm edimlerini yerine getirdiklerini, davalının sözleşmenin ifa edileceği hususunda haklı bir güven yarattığı dikkate alındığında ruhsatın cebren tescili talebinin 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun (4721 sayılı Kanun) 2 nci maddesi uyarınca kabulünün gerektiğini, 02.04.2021 tarihli sözleşmenin 6. maddesinde davacılara ait olan makine ve teçhizat, elektrik hattı, direklerden ve trafonunu iade edileceğinin kararlaştırıldığını, bu maddede belirtilen menkullerin ifa yerine teslim edilen malzemeler olmadığını, sözleşmenin ifası için ödemelerin 4. ve 7. maddelerde belirtildiğini, bunların iadesine ilişkin taleplerinin cevaplanmamasının ve davacı ...'in davasının husumet yönünden reddinin usule aykırı olduğunu ileri sürerek, kararın kaldırılmasını istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; maden ruhsatının devrinin yetkili memur huzurunda resmi şekilde düzenlenmesi gerektiği, resmi şekilin geçerlilik şartı olması nedeniyle geçersiz olup, geçersiz bu sözleşmeye dayalı olarak maden ruhsatının tescili talebinde bulunulamayacağını, Kanun'un emredici hükümleri karşısında davacının 4721 sayılı Kanun'un 2 nci maddesi kapsamında iyiniyet savunmasına da itibar edilmesinin mümkün olmadığı, İlk Derece Mahkemesinin 02.04.2021 tarihli sözleşmenin tarafı olan ve adına tescil istenen davacı şirket yönünden tescil talebinin reddine karar vermesinin doğru olduğu, davacının diğer talebinin ise her iki davacı yönünden sözleşmenin 6. maddesinde yazılı makine ve teçhizatların iadesi mümkün olmazsa tespit edilecek bedelinin tazmini istemine ilişkin olduğu, taraflar arasındaki 02.04.2021 tarihli sözleşmenin 6. maddesinin ''Devir işlemleri öncesinde ... daha önce Mila madencilik mermer san ve dış tic ltd şti den aldığı 1 adet büyük boy ripper, bir adet çatal, 1 adet taralsa elektronik kantar, 1 adet case 480 excavator iş makinası ve Denplas plastik inş malz pert ürün. San ve tic ltd şti den aldığı 3 adet açılı sayalama makinesi, 3 adet dağ kesme makinesi, 2 adet açılı sayalama makinesi'ni bedelleri henüz ödenmediğinden satın aldığı şirketlere iade edecektir. Elektrik hattı aboneliğini ve trafoyu ... Mermer Maden İç ve Dış Tic Ltd Şti.'ne karşılıksız devir edecektir.'' hükmünü içerdiği, bu maddenin sözleşmenin ifasına ilişkin bir madde olup, geçersiz olan sözleşmenin tarafı olan davacı şirketin bu madde kapsamında sayılan makine, teçhizat ve diğer imalatların teslimini isteyemeyeceği, diğer davacı ... sözleşmenin tarafı olmadığından ifasına ilişkin bu maddeye dayalı olarak talepte bulunmayacağından davalı şirket yönünden bu maddeye dayalı talebin esastan, diğer davalı ... yönünden ise husumetten reddine karar verilmesinin doğru olduğu, sözleşmenin 7. maddesinde; davalı ile davacı şirketin, bu sözleşmeden önce yapılan sözleşmeler dolayısıyla yapıldığı anlaşılan bir kısım makine, teçhizat ve imalatların davacı ... tarafından yapıldığını belirttiklerini, davacı vekilinin, bu maddedeki davalı kabulü doğrultusunda davacı ... yönünden de talepte bulunduklarını ve bu madde kapsamında davacı ... tarafından yapılan imalatların da teslimini ve bedelin ödenmesinin istediklerini belirtmiş ise de, dava dilekçesinin talep sonucunda açıkça yer almayan sözleşmenin 7. maddesine dayalı bu talebin, iddianın genişletilmesi niteliğinde olup, davalı vekilinin talebin genişletilmesine muvafakati olmadığını bildirdiğini, bu halde 7. maddeye dayalı olarak davacı ...'in sözleşmenin tarafı olmasa bile sebepsiz zenginleşme hükümlerine dayalı olarak husumet ehliyeti varsa da, bu maddeye dayalı açılmış bir dava olmadığından İlk Derece Mahkemesinin bu madde kapsamında değerlendirme yapmaması ve karar vermemesinin doğru olduğu, yine davacı vekilinin istinaf başvurusunda, sözleşmenin 4. maddesinde, sözleşme bedelinin ifası için verildiği belirtilen taşınırlar yönünden de bir karar verilmediğini itiraz olarak ileri sürmüş ise de, dava dilekçesinin talep sonucunda açıkça sözleşmeni ifası kapsamında tescil ve teslim talebinde bulunan davacı vekilinin terditli olarak bu madde kapsamında açıkça bir talepte bulunmadığı, davacı vekilinin dava dilekçesin talep soncunda açıkça belirttiği sözleşmenin ifası kapsamında tescil ve sözleşmenin 6. maddesine dayalı olarak teslim ve tazminat istemine ilişkin talepler yönünden yargılama yapan İlk Derece Mahkemesinin davanın reddine dair verdiği karar ve gerekçesinin usul ve yasaya uygun olduğu gerekçesiyle, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili; istinaf sebeplerini tekrar ederek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, maden ruhsatının devri sözleşmesinin tescili, sözleşmede belirlenen menkullerin aynen iadesi, mümkün olmaması halinde bedelinin tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
3213 sayılı Maden Kanunu’nun 5 ve 38 inci maddeleri
3. Değerlendirme
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararında; hukuki ilişkinin ve bu ilişki nedeniyle ortaya çıkan uyuşmazlığa yukarıda yer verilen kanun maddelerinin doğru şekilde uygulandığı, maden ruhsatının devrini öngören 02.04.2021 tarihli sözleşmeye davalı ...’in taraf olmadığı, dava dilekçesinde belirtilen taleplerle sınırlı olarak yargılama yapılarak karar verildiği, dava dilekçesinde yer almayan taleplerin yargılama aşamasında dava konusu edilemeyeceğinin anlaşılmasına göre, davacılar vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun bulunan kararın onanmasına karar vermek gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
28.000,00 TL Yargıtay duruşması vekalet ücretinin davacılardan alınıp davalıya verilmesine,
Aşağıda yazılı bakiye temyiz harcının temyiz edene yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
22.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.