"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/1682 E., 2022/1631 K.
KARAR : Davanın Kabulüne
İLK DERECE MAHKEMESİ : İstanbul 19. Asliye Ticaret Mahkemesi
SAYISI : 2018/923 E., 2021/183 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden esas hakkında davanın kabülüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı; davalının hizmet verdiği alanda iki trafodan oluşan 31753 nolu TM ve YG yer altı kablosu tesisini inşa ettiğini, geçici kabulü yapılan bu tesis nedeniyle harcadığı 527.064,05 TL yatırım bedelinin ilgili mevzuat çerçevesinde ödenmesi için yaptığı başvurunun davalı tarafından reddedildiğini ileri sürerek; bu bedelin 22.08.2011 tarihinden itibaren aylık TEFE oranında güncelleme yapılarak dava tarihindeki güncel bedelinin yasal faiziyle birlikte tahsilini talep etmiş, 28.12.2020 tarihli ıslah dilekçesi ile dava değerini 1.555.564,65 TL'ye yükselterek, bu tutarın 527.064,05 TL’sine dava tarihinden, 1.028.500,6 TL’sine ıslah tarihinden itibaren avans faiz işletilmesini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı; davaya konu talebin zamanaşımına uğradığını, talebin TEDAŞ'a yöneltilmesi gerektiğini, davacı şirket adına akdedilmiş herhangi bir bağlantı anlaşmasının bulunmadığını, mevzuat gereği bağlantı ya da sistem kullanım anlaşması olmadan tesis bedellerinin iadesinin söz konusu olmadığını, tesisi kullanan mevcut maliklerinin başvuru yapması gerektiğini, müteahhitlik hizmeti veren davacı şirketçe yapılan tesis bedellerinin konutların maliklerinden alınıp alınmadığının incelenmesi gerektiğini, davacı tarafın talepte bulunabileceği miktarın dosyaya sunulan faturalar vasıtasıyla değil, çeşitli verilerin ortalamasının ele alınması ve bu bedeller üzerinden %20 indirim uygulanması suretiyle elde edilen birim fiyat üzerinden hesaplanması gerektiğini, talep edilebilecek miktarın kullanıcının dağıtım bedelinden peyderpey düşülmesi gerektiğini savunarak, davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davalı şirkete teslim edildiği tarihte yürürlükte bulunan Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği'nin 38 inci maddesindeki şartlara uygun olarak yapılan TM ve YG yer altı kablosu tesisinin, bilirkişilerce bu tarih itibarıyla hesaplanan bedelinin yapım ve teslim yılı birim fiyatlarına göre KDV hariç 527.150,38 TL, bu tutarın dava tarihi itibariyle güncelenmiş değerinin ise 1.555.564,65 TL olduğu gerekçesiyle; 1.555.564,65 TL alacağın, 527.064,05 TL'sinin dava tarihinden, 1.028.500,60 TL'sinin ıslah tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte hesaplanarak davacının kullanacağı enerji dağıtım tarifesinden mahsubuna karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı vekili; talep etmedikleri ve hukuken şartları oluşmadığı halde hüküm altına alınan bedelin dağıtım tarifesinden mahsubuna karar vermesinin doğru olmadığını ileri sürerek, kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Davalı vekili; alacağın zamanaşımına uğradığını, dağıtım tesislerinin mülkiyetinin TEDAŞ'a ait olduğunu, ıslah dilekçesinde kısmi olarak açıldığı belirtilen davanın mahkemece belirsiz dava olarak nitelendirildiğini, dava konusu dağıtım tesisinin işletme ve bakım karşılığında devredildiğini, bilirkişi raporunda yapılan hesaplamanın hatalı olduğunu, dava konusu alacağa ticari faiz uygulanamayacağını ileri sürerek, kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; dava konusu tesisi davalı ... şirketinin inşa etmesi gerektiği ancak enerji ihtiyacını karşılamak amacıyla davacı şirketin inşa ettiği, dava dışı TEDAŞ ile davalı ... arasında düzenlenen 24.07.2006 tarih işletme devir hakkı sözleşmesinin 7.5 maddesinde; dağıtım faaliyetinin şirket tarafından yürütüldüğü dönemde bu faaliyet kapsamında gerçekleştirilen her türlü iş ve işlemlerin bütün sorumluluğunun dağıtım şirketine ait olduğunun düzenlendiği, bu nedenle davalı ... şirketinin husumet itirazının yerinde olmadığı, geçici kabulü yapılan bu tesisleri devralan davalı ... şirketinin sebepsiz zenginleştiği, 05.10.2018 tarihinde davacı şirket tarafından davalı ... şirketine gönderilen yazıda, dava konusu tesislerle ilgili yatırım bedelinin tespit edilerek ödemeye esas gerçek değerin 30 gün içinde ödenmesinin talep edildiği, davalı ... şirketinin. 07.11.2018 tarih ve 8941 sayılı yazı ile bu talebi reddettiği, işbu davanın açıldığı 27.12.2018 tarihi itibariyle sebepsiz zenginleşmeye ilişkin iki yıllık zamanaşımı süresinin dolmadığı, davacıya ödenmesi gereken bedelin işin kabulünün yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan 04.08.2002 tarihli Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği'nin 38 inci maddesinin altıncı fıkrasındaki düzenlemeye uygun olarak bilirkişi kurulu tarafından belirlendiği, EPDK Denetim Dairesi Başkanlığının "Dağıtım tesisinin dağıtım lisans sahibi tüzel kişi tarafından geçici kabulünün yapıldığı ayı takip eden aydan itibaren, geri ödemenin yapılacağı ilk taksit tarihine kadar geri ödemesi yapılmamış tutar tüketici fiyat endeksi oranında güncellenir. Vadesinde geri ödemesi yapılmamış tutara 04.12.1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun hükümlerine göre uygulanacak kanuni faiz oranı uygulanır," şeklindeki açıklaması sebebiyle mahkemece bilirkişi kurulundan alınan ek rapor ile güncellenmiş değerin 1.555.564,65 TL olarak tespit edildiği, davacı şirketin ıslah dilekçesi ile dava değerini bu tutara yükselttiği ancak talebi bulunmadığı halde ilk derece mahkemesince bu tutarın davacı şirketin kullanacağı enerji dağıtım tarifesinden mahsubuna karar verilmesinin HMK'nın 26 ncı maddesine aykırı olduğu, ayrıca az yukarıda açıklanan Yönetmelik hükmü uyarınca ödenmesi gereken tutara avans faizi yerine yasal faiz uygulanması gerektiği gerekçesiyle; tarafların istinaf başvurularının kabulüne, ilk derece mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden esas hakkında davanın kabulüne, 1.555.564,65 TL'nin 527.064,05 TL'lik kısmının dava tarihinden, 1.028.500,60 TL 'lik kısmının ıslah tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davalı vekili ve katılma yoluyla davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davalı vekili temyizinde; istinaf dilekçesinde bildirdiği sebepleri tekrar ederek, bakiye harç olan 79.695,46 TL' yi 01.06.2022 tarihinde yatırdığı halde bu hususun istinaf kararında gözardı edilerek tahsiline dair yeniden hüküm kurmasının hatalı olduğunu belirterek, Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
2. Davacı vekili katılma yoluyla temyizinde; talep edilen alacağa avans faiz işletilmesi gerektiğini ileri sürerek, Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık; yapımını üstlendiği inşaat projesinin elektrik ihtiyacını karşılamak için davacı şirket tarafından inşa edilen ve sonrasında davalı ... şirketine devredilen dağıtım tesisi için yapılan giderin tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Vekâletsiz iş görme, davaya konu dağıtım tesisinin yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan 818 sayılı Borçlar Kanunu'nun (818 sayılı Kanun) 410 ila 415 inci maddeleri arasında düzenlenmiş olup, genel olarak bir kimsenin sözleşme veya hukuken yükümlü olmadığı hâlde başka bir kimsenin hukuk ve menfaat alanına müdahale ederek iş görmesinden doğan hukuki ilişkiyi ifade etmektedir. Vekâletin bulunmaması, görülen işin bir vekâlet ilişkisine veya başka bir sözleşmesel ilişkiye ya da benzer bir yükümlülüğe dayalı olmadan yapılması anlamına gelmektedir. Görülen işin başkasına ait olması gerektiği de açıktır. Ancak bazı durumlarda görülen işte vekâletsiz iş görenin de menfaati olabilir. Bu durumda ortak yarar söz konusu olur ki; ortak yararın bulunduğu durumlarda iş görenini menfaati iş sahibinin menfaatine göre daha üstün değilse işin başkasına aidiyeti unsuru var sayılır. Vekâletsiz iş görme nedeniyle taraflar arasında kurulan ilişki bir sözleşme ilişkisi olmamakla beraber iş gören ile iş sahibi arasında kanuni bir borç ilişkisi doğmaktadır.
2. Vekâletsiz iş görme, yasal düzenleme uyarınca gerçek (caiz olan) vekâletsiz iş görme ve gerçek olmayan vekâletsiz iş görme olmak üzere ikili bir ayrıma tabiidir.
3. Gerçek vekâletsiz iş görmede, iş gören iş sahibinin menfaatine ve yararına iş görme iradesi ile hareket etmektedir. Gerçek vekâletsiz iş görmede, bir kimse başkasına ait bir işin görülmesi iradesiyle, onun hukuk alanına bir yetkisi bulunmaksızın müdahale etmektedir. 818 sayılı Kanun'un 413 üncü maddesine göre;“İş sahibinin menfaati için yapılmış olan bir işte yapan kimsenin hâl icabına göre zaruri veya faideli bulunan bilümum masraflarını faizi ile edaya ve bu kabil taahhütlerini ifaya ve hakimin takdir edeceği zararı tazmine, iş sahibi mecburdur.
Maksadı hasıl olmasa bile, işi yaparken icabeden ihtimamda bulunan kimse hakkında dahi bu hüküm tatbik olunur.
İşi yapan kimse yaptığı masrafı istifa edemediği takdirde, haksız bir fiil ile mal iktisabı faslındaki hükümlere göre yaptığı şeyi ref ettirebilir.”
4. Bu hükme göre kanun koyucu, iş görenin haklarını düzenlerken başkasının menfaatinin gerektirdiği bir işe kalkışan kimsenin bu mühadale ile kendi malvarlığında bir azalma olmamasını sağlamak ve bu suretle herkesi başkalarına yardıma teşvik etmek amacıyla iş görene malvarlığında meydana gelen azalmanın telafisini isteme yetkisini vermiştir. Diğer taraftan, vekâletsiz iş görme işi yapan için bir kâr teminine de vesile teşkil etmemelidir.
5. 818 sayılı Kanun’un 413 üncü maddesinde bahsi geçen “masraf” tabirinden; iş görme nedeniyle, iş görenin malvarlığında kendi iradesiyle meydana gelen yahut meydana gelmesine katlandığı azalmalar anlaşılmalıdır.
6. Gerçek olmayan vekâletsiz iş görmede ise; iş görenin bir başkasının işini haksız bir biçimde ve kötü niyetli olarak kendisinin veya üçüncü bir kişinin menfaatine görmesi yahut bilerek ya da bilmeyerek başkasının işini kendi işiymiş gibi ve kendisine menfaat sağlamak üzere görmesi hâlidir ve 818 sayılı Kanun'un 414 üncü maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, “Kendi menfaati için yapılmamış olsa bile iş sahibi yapılan işten hasıl olan faydaları temellük etmek hakkını haizdir.
Temellük ettiği faydalara göre, işi yapan kimsenin masrafını tazmin ve yapmış olduğu taahhütlerden onu tahlis eder.”
7. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 526 ve devamı maddelerinde de benzer düzenlemeler yer almaktadır. Nitekim anılan Kanun’un 529 uncu maddesinde, 818 sayılı Kanun'un 413 üncü maddesine paralel olarak “İşsahibi, işin kendi menfaatine yapılması hâlinde, işgörenin, durumun gereğine göre zorunlu ve yararlı bulunan bütün masrafları faiziyle ödemek ve gördüğü iş dolayısıyla üstlendiği edimleri ifa etmek ve hâkimin takdir edeceği zararı gidermekle yükümlüdür. Bu hüküm, umulan sonuç gerçekleşmemiş olsa bile, işi yaparken gereken özeni göstermiş olan işgören hakkında da uygulanır.
İşgören, yapmış olduğu giderleri alamadığı takdirde, sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre ayırıp alma hakkına sahiptir.” hükmü mevcuttur.
8. Öte yandan, vekaletsiz iş görme hükümlerine dayalı alacak davaları; 01.10.1958 tarihli ve 1958/15 E., 1958/6 K. sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme kararı gereğince, 818 sayılı Kanun'un 125 inci maddesinde hüküm altına alınmış olan on yıllık zamanaşımına tabidir.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, temyiz olunan kararda davalı şirketin pasif husumet ehliyetinin bulunduğuna dair gerekçeye, dava konusu tesisin inşa edildiği tarih ile davanın açıldığı tarih arasında 818 sayılı Kanun'un 125 inci maddesinde hüküm altına alınan zamanaşımı süresinin dolmamış olmasına, davacı şirketce vekaletsiz iş görme hükümleri çerçevesinde yerine getirdiği tesis yapım işinden doğan masrafları talep edebileceğine göre, davalının aşağıdaki paragrafların kapsamı dışında kalan sair temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. İlk Derece Mahkemesince bilirkişi kurulundan alınan kök raporda; davaya konu dağıtım tesisinin inşası için yapılan giderin 527.150,38 TL olarak belirlendiği, ancak davacı şirketin 527.064,05 TL'nin tahsilin talep ettiği, sonrasında aynı bilirkişi kurulundan alınan ek raporda ise; talep edilen tutarın Yİ-ÜFE'ye göre dava tarihi itibariyle güncellenmiş değerinin 1.555.564,65 TL olarak hesaplandığı, gerek İlk Derece, gerekse Bölge Adliye Mahkemesince ek raporda belirtilen güncellenmiş değerin hüküm altına alındığı anlaşılmıştır.
3. Bu açıklamalar ışığında somut olay incelendiğinde; davacı şirket, davalı ... tarafından yapılması gereken dağıtım tesisini, yapımını üstlendiği inşaat projesinin elektrik ihtiyacını karşılamak amacıyla gerçek vekâletsiz iş görme hükümleri çerçevesinde inşa etmiş ve bu tesisin inşasından doğan masraflarını talep etmiştir. Bu hâlde, Bölge Adliye Mahkemesince; uyuşmazlığının hukuki niteliğinin vekaletsiz iş görmeden kaynaklanması nedeniyle davalı ... şirketinin tazmin sorumluluğunun 818 sayılı Kanun'un 413 üncü maddesi uyarınca belirlenmesi, bu bağlamda dağıtım tesisinin inşası için yapılan masrafın davalı ... şirketinden tahsiline karar verilmesi gerekirken, uyuşmazlığın hukuki nitelendirmesinde hata yapılması, ayrıca yanılgılı değerlendirme ile ikili anlaşmalar için düzenlenmiş olan ikincil mevzuat hükümlerinin uygulanmak suretiyle yapılan masrafın güncellenmiş bedelinin tahsiline karar verilmiş olması doğru görülmemiştir.
4. Diğer taraftan, Bölge Adliye Mahkemesince; tacir olan taraflar arasındaki uyuşmazlığın ticari işten kaynaklandığı, bu nedenle davacı şirketin vekaletsiz iş görmeden kaynaklanan alacağı için 3095 sayılı Kanun’un 2 nci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca avans faizi isteminde bulunabileceğinin gözetilmemiş olması da usul ve kanuna aykırıdır.
5. Davalı tarafça 01.06.2021 tarihinde 79.695,46 TL bakiye harç yatırıldığı halde Bölge Adliye Mahkemesince bu hususun hüküm kısmında belirtilmemesi doğru görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1.Davalının sair temyiz itirazlarının reddine,
2. Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının taraflar yararına BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harçlarının istek halinde temyiz edenlere iadesine,
Dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
18.01.2023 tarihinde oy birliği ile karar verildi.