"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2021/150 E., 2021/104 K.
DAVA TARİHİ : 24.05.2010
KARAR : Davanın reddi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, bozmaya uyan Mahkemece davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, Dairece Mahkeme kararının onanmasına karar verilmiştir.
Davacı vekili tarafından Dairece verilen kararın düzeltilmesi istenilmiş olmakla; kesinlik, süre ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, karar düzeltme dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı; dava konusu taşınmazı 15.05.1993 tarihli sözleşme ile 5 yıllığına balık üretimi yapma amaçlı kiraladığını, taşınmaz üzerinde bulunan havuzların tamamının kendisi tarafından yapıldığını, 15.05.1998 ve 15.05.2003 tarihli sözleşmeler ile kira süresinin uzatıldığını, dava konusu taşınmazın kamulaştırılması nedeniyle 2009 yılının sonbaharında taşınmazdan tahliye edildiğini, davalının ise havuzlar için idareden yıpranma payı düşüldükten sonra 90.266,79 TL tahsil ettiğini ileri sürerek; taşınmaza yapılan faydalı masraflar için şimdilik 50.000 TL alacağın faizi ile birlikte tahsiline karar verilmesini talep etmiş, ıslah dilekçesi ile dava değerini 40.266 TL arttırılarak 90.266 TL'nin tahsiline karar verilmesini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı; taşınmazı içindeki havuzlarla birlikte balık çiftliği olarak davalıya kiraya verdiğini, 2003 tarihli sözleşmeye göre kiracının bedel talep hakkı olmadığını, taşınmazın bakım ve onarım bedellerinin davacı tarafından karşılanacak olması nedeniyle kira bedelinin düşük tutulduğunu savunarak, davanın reddini istemiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 15.03.2017 tarihli ve 2014/473 E., 2019/955 K. sayılı kararıyla; dava ve ıslah dilekçeleri nazara alınarak kamulaştırma dosyasında davacı tarafından yaptırılan havuz bedellerinin davalıya ödendiği gerekçesiyle, davanın kabulü ile 90.266 TL'nin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Mahkeme kararına karşı, davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairece verilen 12.02.2019 tarihli ve 2017/16646 E., 2019/955 K. sayılı ilamla; davalının sair temyiz itirazları reddedilerek, davacının kiralananı tahliye ettiği tarih belirlenmek suretiyle bu tarihin 15.05.1993 başlangıç tarihli ve yedi yıl süreli sözleşmenin bitiminden önce olduğunun anlaşılması halinde kalan kira süresi ile orantılı olarak faydalı masraf bedeline hükmedilmesi gerektiğinden bahisle karar bozulmuştur.
B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacı tarafça dava konusu taşınmazın kira süresinden önce tahliye edildiği ispatlanamadığından, sözleşmenin 4 üncü maddesi de nazara alınarak davanın reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuran
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Dairenin 19.09.2022 tarihli ve 2022/5324 E., 2022/6678 K. sayılı kararıyla, hükmün onanmasına karar verilmiştir.
VI. KARAR DÜZELTME
A. Karar Düzeltme Yoluna Başvuran
Dairenin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili karar düzeltme isteminde bulunmuştur.
B. Karar Düzeltme Sebepleri
Davacı vekili; tahliyeye ilişkin beyanlarına itibar edilmemesinin hatalı olduğunu, taşınmazın sular altında kaldığı tarih değerlendirildiğinde 2009 yılı sonbaharında taşınmazın tahliye edildiğinin anlaşılacağını, balık havuzlarının 2003 tarihli kira sözleşmesinden önceki dönemlerde kendisi tarafından yapıldığının açık olduğunu, kira sözleşmelerinin yapıldığı ve kamulaştırmanın gerçekleştiği tarihlerin 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 01.07.2012 tarihinden öncesine ait olup uyuşmazlığa uygulanması gereken Kanunun 818 sayılı Borçlar Kanunu olduğunu, buna göre de yapılan faydalı ve zorunlu masrafların vekaletsiz iş görme ile sebepsiz zenginleşme hükümleri uyarınca talep edilebileceğini ileri sürerek; bu hususlara ilişkin onama kararının düzeltilerek mahkeme kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, kiracının faydalı masraf alacağı istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Geçerli olan bir kira sözleşmesi; tarafların birbirine uygun fesih bildirimi, mahkeme kararı yahut kiralananın yok olması ile sona erer. Kiracı, kiralananı kullanımında bulundurduğu sürece kira bedeli ödemekle yükümlü olup, kiralananın tahliye edildiğinin (kiracının iade borcunu yerine getirdiğinin) kabulü için fiilen boşaltılması yeterli olmayıp anahtarın da kiraya verene teslim edilmesi gerekir. Kiracının bildirdiği tahliye tarihinin kiraya veren tarafından kabul edilmemesi; başka bir ifadeyle, tahliye tarihinin taraflar arasında çekişmeli olması halinde; kiralananın fiilen boşaltıldığını ve anahtarın teslim edildiğini, böylece kira ilişkisinin kendisince ileri sürülen tarihte hukuken sona erdirildiğini kanıtlama yükümlülüğü, kiracıya aittir. Kiracı, kiralananı kendisinin ileri sürdüğü tarihte tahliye ettiğini ispatlayamazsa, kiraya verenin bildirdiği tahliye tarihine itibar olunmalıdır.
2. Sözleşmede aksine hüküm bulunmaması halinde, kiracı kural olarak kiralanana yaptığı faydalı ve zorunlu imalatlardan alınıp götürülmesi mümkün olmayanların yapıldıkları tarihler itibariyle bedellerini, 818 sayılı Borçlar Kanunu'nun 414 üncü (6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 530 uncu) maddesinde düzenlenen “vekaletsiz iş görme” hükümlerine göre kiraya verenden isteyebilir. Yerleşik Yargıtay uygulaması da, sözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça, kiracının, kiralanana yaptığı faydalı ve zorunlu imalatların yapıldığı tarih itibariyle belirlenecek değerinden yıpranma payı düşülmek suretiyle elde edilecek bedeli isteme hakkı olduğu yönündedir. Yapıldıkları tarihinin ispatlanamaması halinde, zorunlu ve faydalı imalatların sözleşmenin başlangıcında yapıldığı kabul edilir.
3. Sözleşme ile bu imalatların kiraya verenden talep edilemeyeceği ya da kiraya verene terk edileceği kararlaştırılabilir. Bu kararlaştırma, tüm kira süresi bakımından geçerli olacağından; erken tahliye durumunda kiracı, kalan süre ile orantılı olarak kiralanana yaptığı sökülüp götürülemeyen faydalı ve zorunlu imalatların bedellerini talep edebilecektir.
3. Değerlendirme
Her ne kadar Mahkemece; tahliye tarihinin tespiti konusunda taraf beyanlarına başvurulduğu ancak davacı tarafın dava konusu taşınmazı kira süresinden önce tahliye ettiğini somut bir delille ispatlayamadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş ise de, davalı tarafça sunulan 29.12.2021 havale tarihli beyan dilekçesiyle, taşınmazın icra marifetiyle tahliye edilmiş olduğu ve tahliye tarihi ile sözleşmenin bitim tarihi arasında çok az bir zaman bulunduğu, davacının toplam kullanım süresinin erken tahliye sebebiyle kullanamadığı döneme matematiksel oranının tespitinin gerektiği açıkça kabul edilmiştir. Kiracı tarafından tahliye tarihinin ispatlanamadığı hallerde, kiraya verenin bildirdiği tahliye tarihine itibar olunacağından, davalının kabule yönelik beyanları dikkate alınarak bahsedilen icra marifetiyle tahliye hususunun gerçekleşip gerçekleşmediği, gerçekleştiğinin anlaşılması durumunda bu tarih itibariyle kiralananın tahliye edildiğinin kabulü, icra marifetiyle tahliyenin gerçekleşmediğinin anlaşılması halinde ise gerekirse davalı isticvap edilmek suretiyle bu hususun aydınlatılması sağlandıktan sonra bir karar verilmesi gerektiği, hükmün bu yönüyle bozulmasına karar verilmesi gerekirken, zuhulen kararın onandığı bu defa yapılan inceleme ile anlaşıldığından; davacı vekilinin karar düzeltme isteminin kabulüne karar vermek gerekmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Karar düzeltme talebinin kabulü ile Dairemizin 19.09.2022 tarihli ve 2022/5324 E., 2022/6678 K. sayılı onama ilamının kaldırılmasına ve Mahkeme kararının davacı yararına BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz ve karar düzeltme harçlarının istek halinde davacıya iadesine,
28.02.2023 tarihinde oy birliği ile karar verildi.