"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Sulh Hukuk Mahkemesi
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen uyarlama davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalılardan ..., ..., ... ve ... tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, davalı asılların temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; müvekkilinin imzaladığı kira sözleşmesi ile davalılara ait ... yerini AVM olarak kullanmak üzere kiraladığını, kira süresinin 5+5 yıl olmak üzere toplam on yıl ve beş yılın bitiminde kira bedelinin yıllık 120.000,00 USD karşılığı Türk Lirası olarak kararlaştırıldığını ancak dolar kurunda yaşanan öngörülemez nitelikteki aşırı artış nedeniyle sözleşme şartlarının katlanılamayacak hale geldiğini, sözleşmeye bağlı kalmasının beklenmesinin hakkaniyete aykırılık teşkil edeceğini, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) 344 üncü maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca Mahkemece uygun kira bedelinin belirlenmesi gerektiğini, öte yandan Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkındaki Kanun uyarınca çıkartılan Cumhurbaşkanlığı Kararı uyarınca döviz olarak kararlaştırılan sözleşme bedellerinin Türk Lirasına çevrilmesi zorunluluğunun bulunduğunu ileri sürerek; taraflar arasındaki kira sözleşmesinde belirlenen kira bedelinin uyarlanarak yeni kira bedelinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ...; kira sözleşmesi uyarınca kira bedelinin belirli olması nedeniyle Mahkemece tespiti gereken bir bedeli bulunmadığını, asıl olanın sözleşmeye bağlılık olduğunu savunarak, davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ...; kira sözleşmesi uyarınca kira bedelinin halihazırda belirli olduğunu, bu durumda kira bedeli tespitinin istenemeyeceğini, ülkede ekonomik kriz, devalüasyon ya da pahalılık yaşanmasının sorumlusunun da kendileri olmadığını, kaldı ki kira bedelinin dava sonrasında yatırıldığını savunarak, davanın reddini istemiştir.
3. Diğer davalılar, davaya cevap vermemişlerdir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 02.07.2020 tarihli ve 2019/111 E., 2020/770 K. sayılı kararıyla; kiralananın ... yeri, kiracının ise tacir olduğu, 6098 sayılı Kanun'un geçici 2 nci maddesi gereğince aynı Kanun'un 344 üncü maddesinin 01.07.2012 tarihinden itibaren 8 yıl süreyle uygulanamayacağı, kaldı ki kira bedelinin sözleşmede kademeli olarak artırıldığı, asıl olanın taraf iradeleri ile sözleşmeye bağlılık ilkesi olduğu, davacının tacir olması nedeniyle sözleşmedeki artış şartının geçerli bulunduğu gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 30.11.2020 tarihli ve 2020/991 E., 2020/1016 K. sayılı kararıyla; istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairece verilen 16.11.2021 tarihli ve 2021/1139 E., 2021/11528 K. sayılı ilamla; davacı vekilinin sair temyiz itirazları reddedildikten sonra, 13.09.2018 tarihi öncesinde akdedilmiş olan ve halen ifası devam eden sözleşmelerdeki döviz cinsinden olan kira bedellerinin Türk parası cinsinden yeniden belirlenmesi için 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararının yürürlüğe girdiği tarihten (13.09.2018) itibaren 30 günlük süre öngörüldüğü, anılan sürede tarafların mutabakatı ile kira bedeli belirlenmediğine göre Mahkemece bu konudaki uyuşmazlığın Hazine ve Maliye Bakanlığının 2018-32/52 sayılı tebliği ile değişik 8 inci maddesinin (27) ve (28) numaralı fıkralarında gösterilen usulde kanun, karar ve tebliğlere göre işin esasına girilerek Türk Lirası dönüşümünün yapılması zorunluluğu bulunduğu, bu kapsamda taraflar arasında 01.02.2014 tarihinde akdedilen ve dava tarihi itibariyle ifası devam etmekte olan kira sözleşmesinin "Özel Şartlar" başlıklı kısmının 1 inci maddesindeki;" ilk beş yıl bitiminde kira bedelinin yıllık net 120.000 $ karşılığı TL yıllık olarak ödenecektir" şeklinde dövize endeksli olarak belirlenen kira bedelinin ilgili mevzuat hükümleri uyarınca değerlendirme yapılarak gerekirse alanında uzman bilirkişi raporu alınmak suretiyle 01.02.2019 tarihinden geçerli olmak üzere Türk parası cinsinden yeniden belirlenmesi gerektiğinden bahisle, Bölge Adliye Mahkemesi kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesi kararı bozulmuştur.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; bilirkişiden alınan ek rapor doğrultusunda davanın kabulü ile 01.02.2019 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere kira bedelinin aylık brüt 56.092,50 TL (net 44.874,00 TL) olarak tespitine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davalılardan ..., ..., ..., ... temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı asıllar ayrı ayrı sundukları temyiz dilekçelerinde özetle; kiracının karlı olduğu dönemde TL cinsinden belirlenen kira bedeline itiraz etmeyip, enflasyonun USD'nin gerisinde kalması üzerine itiraz etmesinin haksız olduğunu, kiracının altıncı yıl kira bedelini sözleşmeye göre öderken yedinci yılında kira sözleşmesine uymamaya başladığını, kiralananın ... yeri, kiracının tacir olması nedeniyle sözleşme hükmüyle bağlı olduğunu, enflasyonun doları bile geride bıraktığını, gıda ürünlerinin %200 zamlandığını, ülkede yaşayan her bireyin durumu bildiğini ileri sürerek; kararın bozulmasını talep etmişlerdir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, kira sözleşmesindeki döviz cinsinden olan kira bedelinin Türk Parasına göre yeniden belirlenmesi istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Bakanlar Kurulu kararı
2. 1567 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun'un 1 inci maddesinin verdiği yetki gereğince 07.08.1989 tarihli Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Bakanlar Kurulu kararında değişiklik yapılmasına dair 12.09.2018 tarihli ve 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı
3. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara İlişkin Tebliğ’in 8 inci maddesi
4. 04.02.1959 tarihli ve 13/5 sayılı YİBK, 09.05.1960 tarihli ve 21/9 sayılı YİBK
3. Değerlendirme
Mahkemece uyulan bozma ilamında gösterilen şekilde inceleme ve araştırma yapılarak yine o ilamda belirtilen hukuki esaslar gereğince karar verilmiş olmasına, bozma ilamının kapsamı dışında kalarak kesinleşmiş olan yönlere ilişkin ileri sürülen sebeplerin incelenmesinin artık mümkün olmamasına ve özellikle bilirkişi raporundaki hesaplamaların bozmaya uygun olmasına göre, davalıların temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun bulunan kararın onanmasına karar vermek gerekmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 370 inci maddesi uyarınca ONANMASINA,
Aşağıda yazılı bakiye temyiz harcının temyiz edenlere yükletilmesine,
20.12.2023 tarihinde oy birliği ile karar verildi.