"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 46. Hukuk Dairesi
Taraflar arasında karşılıklı olarak görülen alacak ve edimler arasındaki oransızlığın giderilmesi davalarından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince; asıl davanın kabulüne, karşı dava yönünden hüküm kurulmasına yer olmadığına karar verilmiştir.
Kararın davalı/karşı davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı/karşı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Davacı vekili; davalı şirketin ''Özel ... Mesleki ve Teknik ... Lisesi'' olarak işlettiği özel eğitim kurumu ile ... İl Sağlık Müdürlüğü arasında 27.12.2016 tarihinde staj protokolü imzalandığını, imzalanan bu protokol uyarınca davalı şirkete ait özel eğitim kurumunda öğrenim gören öğrencilerin İl Ambulans Servisi Başhekimliğinde staj eğitimi görmeleri hususunda tarafların mutabakata vardığını, yine aynı protokolün 8 inci maddesinin (b) bendinde staj eğitimi görecek her öğrenci için davalı şirketin müvekkili idareye 5.000,00 TL ödeyeceğinin kararlaştırıldığını, protokol kapsamında davalı özel eğitim kurumunda eğitim gören 29 öğrencinin staj eğitiminin idarede gerçekleştiğini ancak taraflar arasında imzalanan protokol gereği idareye ödenmesi gereken 145.000,00 TL öğrenim bedelinin ödenmediğini belirterek, 145.000,00 TL'nin temerrütün gerçekleştiği 26.04.2017 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini istemiştir.
2. Karşı davada davacı vekili; gabin nedeniyle fahiş nitelikteki 27.12.2016 tarihli sözleşmedeki edimler arasındaki oransızlığın 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) 28 inci maddesi gereğince düzenlenecek makul bir bedelle belirlenmesini istemiştir.
II. CEVAP
1. Davalı vekili; müvekkilinin temerrüde düştüğünden bahsedilemeyeceğini, 21.08.2013 tarihinde yapılan protokolde 10 yıl boyunca müvekkilinin öğrenci başına 1.000,00 TL ödemesi hususunda anlaşılmışken, davacı tarafından bu protokolün herhangi bir sebep olmaksızın yürürlükten kaldırıldığını, 27.12.2016 tarihli protokolde ise müvekkilinin öğrenci başına 5.000,00 TL ödemesi gerektiğinin belirtildiğini, ... İl Sağlık Müdürlüğünce müvekkilinin içinde bulunduğu zaruretten istifade edildiğini, müvekkilinin 27.12.2016 tarihli protokolü imzalama mecburiyetinde bırakıldığını, müvekkili kurumun öğrencilere stajlarını yaptıramaması durumunda yasal şartları sağlayamadığından okulun kapatılmasının söz konusu olacağını, bu ücret artışının müvekkili ve bu durumda olan firmaların iflasına sebebiyet verecek derecede yüksek bir miktar olduğunu belirterek, davanın reddini istemiştir.
2. Karşı davada davalı vekili; yapılan protokollerde, öğrenciye ödenecek ücret ve sair giderler hesaplanmak suretiyle belirlenecek olan taban tutardan aşağı olmamak üzere öğrenci başına belirlenen tutarın, ilgili okul idaresi tarafından hastane döner sermaye hesabına ödenmesinde hukuka aykırılık olmadığını, ... Genelgeleri ile öğrencilerin staj ücretlerinin hastanelerin döner sermayelerinden ödeneceğini belirtildiğini, ülkedeki hastaneler için staj ücreti ödenmesi amacıyla genel bütçeye konulan ödeneğin yetersiz olduğunu, staj ücretlerinin döner sermayeden ödenmesi nedeniyle çok büyük miktarlara ulaşan bu ödemelerden dolayı hastane personeline yapılan ek ödemede azalma olduğundan ... barışının olumsuz yönde etkilendiğini, davacı ile müvekkili idare arasında akdedilen protokol hükümlerin serbest iradeyle belirlendiği gibi, staj yapan öğrenci başına ücret talep edilerek hastane döner sermaye ödemelerinde fahiş azalmaları engellemenin amaçlandığını belirterek, karşı davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacı ile davalı şirketin Özel ... Mesleki ve Teknik ... Lisesi olarak işlettiği özel eğitim kurumu arasında ilk olarak 21.08.2013 tarihinde staj protokolü imzalandığı ve davalı şirkete ait özel eğitim kurumunda öğrenim gören öğrencilerin İl Ambulans Servisi Hekimliğinde staj eğitimi görmeleri hususunda mutabakata varıldığı, özel eğitim kurumunda öğrenim gören 29 öğrencinin staj eğitiminin davacı idarede gerçekleştiği konusunda bir anlaşmazlık bulunmadığı, taraflar arasında daha sonra 27.12.2016 tarihli bir staj protokolü imzalanarak yürürlüğe girdiği, bu protokolün 14 üncü maddesine istinaden ilk protokolün feshedildiği, 2013 tarihli ilk protokolde her öğrenci için öğretim bedelinin 1.000,00 TL belirlendiği, daha sonra taraflar arasında imzalanan 2016 tarihli protokolde ise her öğrenci için öğretim bedelinin 5.000,00 TL olarak belirlendiği, 27.12.2016 tarihli protokol kapsamında davalı özel eğitim kurumunda eğitim gören 29 öğrencinin staj eğitiminin davacı idarece gerçekleştirilmesine rağmen davalı tarafın protokolün 8 ve 9 uncu maddelerindeki ödemeleri yerine getirmediği, buna istinaden davalı tarafa gönderilen 25.04.2017 tarihli ihtarnamenin 26.04.2017 tarihinde tebliğ edildiğinin anlaşıldığı, davalı vekili tarafından 06.10.2017 tarihli cevap dilekçesiyle birlikte karşı dava açılmış ise de, yatırılması gereken harçların yatırılmadığı anlaşıldığı gerekçesiyle; karşı dava yönünden hüküm kurulmasına yer olmadığına, asıl davanın kabulü ile 145.000,00 TL alacağın temerrüt tarihi olan 26.04.2017 tarihinden itibaren işleyen yasal faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya ödenmesine karar verilmiştir.
V. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davalı/karşı davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı/karşı davacı vekili; 2013 yılı protokolünün tek taraflı feshedildiğini, müvekkili eğitim kurumunun faaliyetini sürdürebilmesi için 2016 yılı protokolünü imzalamak zorunda kaldığını ancak öğrenci başı staj ücretinin 1.000,00 TL'den 5.000,00 TL'ye yükseltilmesinin gabin mahiyetinde olup, 6098 sayılı Kanun'un 28 inci maddesi uyarınca edimler arasında orantısızlığın giderilmesi gerektiğini, İlk Derece Mahkemesince, dava harcı konusunda bir eksiklik söz konusu ise, bu konuda taraflarına 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 120 nci maddesi uyarınca 2 hafta kesin süre vererek eksikliğin ikmalinin istenmesi gerektiği halde bu konuda taraflarına muhtıra gönderilmediğini, hak arama özgürlüğüklerinin ihlal edildiğini belirterek, istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; somut olayda, taraflar arasında sözleşme serbestisi hükümleri çerçevesinde özel hukuk hükümlerine göre sözleşme yapıldığı, davalının işbu sözleşmeler uyarınca davacı kurumun hastanelerinden istifade ederek öğrencilerine staj olanağı sağladığı, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu'nun 25 inci maddesinde ifade edildiği üzere okul müdürlüğü ile ... yeri sahibi arasında staj bedelleri ile ilgili anlaşma yapılmasında ve staj bedeli için ... yeri sahibinine belirli bir bedel ödenmesi konusunda kanuni bir engel bulunmadığı, kaldı ki söz konusu sözleşmelerin İl Sağlık Müdürlüğü tarafından onaylandığı, davalı şirketin tacir sıfatına haiz olduğu, dolayısıyla yapmış olduğu ... ve işlemlerde basiretli bir tacir gibi davranma yükümlülüğünün bulunduğu ve davaya konu sözleşmeleri imza ederken ileride ne gibi sorunlar yaşayacağını kendisinin öngörmesinin gerektiği, 6098 sayılı Kanun'un 26 ncı ve Anayasa'nın 48 inci maddesi birlikte değerlendirildiğinde tarafların söz konusu protokolü yapmalarının hukuka uygun olduğunun anlaşıldığı, davaya konu sözleşme hükümlerinin iptal edilmesi durumunda sözleşme hukukuna hakim olan sözleşmeye bağlılık (ahde vefa) ilkesinin ihlal edileceği gözetildiğinde geçerli kabulü gereken, tarafları bağlayıcı nitelikteki protokolün TBK'nın 28 inci maddesi uyarınca uyarlanmasına yer olmadığı, denetlemeye, hüküm kurmaya elverişli, hesaplama yöntemini ve dayanağını gösterir bilirkişi raporuyla tespit edilen 145.000,00 TL'nin temerrüd tarihinden itibaren davalıdan alınarak davacıya ödenmesi şeklinde kurulan hükmün usul ve yasaya uygun olduğu gerekçesiyle, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davalı/karşı davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı/karşı davacı vekili; istinaf sebeplerini tekrar ederek, söz konusu protokolün 04.10.2017 tarihinde dava açıldıktan sonra müvekkiline mail yoluyla gönderilmiş olmasına rağmen İlk Derece Mahkemesinin hukuka aykırı bir şekilde hiçbir gerekçeye yer vermeden temerrüt tarihini 26.04.2017 tarihi olarak belirlediğini ve faize bu tarihten itibaren hesapladığını, bilirkişi raporuna karşı itirazlarının değerlendirilmediğini, basiretli tacir gibi davranma kuralının tacirin seçenekleri olması halinde geçerli olduğunu, ... İl Sağlık Müdürlüğü tarafından belirlenen 5.000,00 TL tutarındaki öğrenci başına staj ücretinin, öğrencinin yıllık ücretinin büyük bölümünü teşkil ettiğini, bu şartlar altında müvekkilinin sözleşmeyi imzalamak zorunda bırakıldığını, Bölge Adliye Mahkemesi tarafından itirazlarının ya hiç ya da gerekçesiz şekilde reddedildiğini, davacı kamu kurumunun yapılan ... ve işlemlerde güçlü konumda olduğunun açık olduğunu belirterek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Asıl dava; taraflar arasında 3308 sayılı Kanun uyarınca staj protokolü kapsamında kararlaştırılan öğretim bedelinin tahsili, karşı dava ise; gabin iddiası ile 6098 sayılı Kanun'un 28 inci maddesi uyarınca edimler arası nispetsizliğin giderilmesi istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Kanun'un "hakimin davayı aydınlatma ödevi" başlıklı 31 inci ve "dava dilekçesinin içeriği" başlıklı 119 uncu maddeleri.
3. Değerlendirme
1. 6100 sayılı Kanun'un "dava dilekçesinin içeriği" başlıklı 119 uncu madde metninde, davacı ve davalının ad, soyad veya unvanları, davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, varsa yasal temsilcinin veya vekilin adı, talep sonucu ve davacı veya vekilinin imzası dava dilekçesinde bulunmuyorsa, hâkimin davacıya vereceği bir haftalık kesin süre içinde bunları tamamlamasını istemesi ve bunların tamamlanmaması halinde davanın açılmamış sayılmasına karar vermesi gerekir.
2. Dava dilekçesinde, davanın konusu açıkça belirtilmelidir. Davacı, malvarlığına ilişkin olan davalarda, dava konusunun parasal değerini de göstermelidir. Bu husus dava dilekçesinin zorunlu unsurlarındandır. Belirtilen değer dava açılırken alınacak harç için önem taşır. Davacı, dava konusunun değerini göstermemiş ise, Mahkemece bu değeri belirlemesi için davacıya bir haftalık kesin süre verilir. Bu süreye rağmen değer gösterilmez ise aynı maddenin ikinci fıkrası gereği davanın açılmamış sayılmasına karar verilir.
3. Diğer taraftan, 6100 sayılı Kanun'un 31 inci maddesinde; hakim uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi ve hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında taraflara açıklama yaptırabilir, soru sorabilir, delil göstermesini isteyebilir.
4. Yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda somut olaya bakıldığında, İlk Derece Mahkemesince; karşı davacı tarafa talebin belirlenmesi ve harç yatırılması için süre verilmeksizin karşı dava yönünden hüküm kurulmasına yer olmadığına şeklinde karar verilmesi, usul ve kanuna aykırıdır.
5. Hal böyle olunca, İlk Derece Mahkemesince yapılacak ...; 6100 sayılı Kanun'un 119 uncu maddesinin ikinci fıkrası gereği karşı dava dilekçesinde eksik olan dava değeri belirlenmeli ve harcın yatırılması için karşı davacı tarafa bir haftalık kesin süre verilmeli, harç yatırılmaz ise; emredici nitelikte olan Harçlar Kanunu'nun 32 nci maddesi gereğince müteakip işlemler yapılamayacağından Mahkemece, tarafa süre verilmesi ve verilecek süre sonunda harcın yatırılmaması halinde, karşı dava yönünden dava dosyasının işlemden kaldırılmasına, süresinde yenilenmez ve harç ödenmez ise davanın açılmamış sayılmasına karar verilmelidir.
6. Bozma sebebine göre, davacı vekilinin sair temyiz itirazlarının şimdilik incelenmesine gerek görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin birinci fıkrası uyarınca ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesi uyarınca usulden BOZULMASINA,
3. Bozma sebebine göre davalı/karşı davacı vekilinin sair temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik yer olmadığına,
Peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararının bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
20.12.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.