"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Kayseri Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/1449 Esas, 2023/748 Karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : Sivas 2. Sulh Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2016/1150 E., 2022/324 K.
Taraflar arasındaki tazminat davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; davacı şirket ile davalı ruhsat sahibi arasında 68128 sicil numaralı ruhsat alanının tümünü kapsayacak şekilde 20 yıl süreli rödovans sözleşmesi imzalandığını, kısıtlı imkanlarla ruhsat alanının 6,3 hektarlık kısmı için alınan işletme izin bölgesinde verimsiz ve düşük kapasite ile uzun süredir faaliyet göstermek zorunda bırakıldığını, davalının sözleşme uyarınca üzerin düşen yükümlülükleri yerine getirmediğini, ruhsat sahasında daha verimli rezerv olan diğer alanların kullanılmasına imkan vermediğini, işletme alanının yetersizliği ve üretim miktarının düşüklüğü nedeniyle kapasitesinin çok altında çalıştığından ruhsat sahibinden işletme alanının genişletilmesini talep ettiğini, gerekli tüm izinleri almasına ve işletme alanının genişletileceği yerdeki tarlaları satın almasına rağmen davalının üzerine düşen yükümlülükleri yerine getirmemesi sebebiyle 2010 yılından beri davacı şirketin 7.491.110,00 TL'den fazla zarara uğradığını, üretim yapmak için iş makineleri olan ve 2 adet modern fabrika kurup faaliyete geçirerek uzun vadeli yatırımlar yapan davacı şirketin rödovans sözleşmesindeki 235,94 hektar alanda 01.06.2006 tarihinde 6,3 hektarlık işletme izini alındığını, işletme izin ruhsatı alanında yapılan üretim miktarı ve verimliliğinin şirketin müşteri taleplerini ve fabrikalarının ihtiyacını karşılamadığını, işletme izin alanının genişletilmesi için davalının yükümlülüklerini yerine getirmediğini ileri sürerek; fazlaya ilişkin hakları saklı olmak kaydıyla, şimdilik 100.000,00 TL tazminatın yasal faiziyle birlikte davalıdan tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; sözleşme uyarınca işletme ruhsatının ve izninin geçerliliğini sürdürme yükümlülüğünün davalı şirket tarafından yerine getirildiğini, işletme ruhsatı ve işletme izni sözleşmenin kurulduğu tarihten bu yana ve halen yürürlükte olduğunu, ruhsatların yürürlükte tutulması ile işletme ruhsatı alanının genişletilmesi, değiştirilmesi, yeni bir işletme ruhsatı ihdas edilmesinin farklı şeyler olduğunu, davacının mevcut işletme izni kapsamındaki 6.3 hektarlık alandaki işletmesinn 10 yıllık süre içerisinde yarısını tamamladığını, buna göre yeni bir işletme izni talep etmesinin hakkaniyet ve iyi niyete uygun olmadığını, davacının sözleşmenin tanzim tarihinden bu yana kar ettiğinin resmi kurum kayıtları ve vergi kayıtlarından anlaşılacağını, davalı şirketin sözleşmeye aykırı eyleminin olmadığını, davacı şirketin sözleşmeye konu edilmeyen bölgelerde de işletme yapmayı amaçladığını, sözleşmenin (2.) maddesinde kiralanan sahanın koordinatlarının belirtildiğini ve işletme ruhsatında kroki ile açıklandığını, davacı şirketin sözleşme kapsamında olmayan ve işletme iznine bağlanmamış bölgelerde üretim yapmayı temin için eldeki davayı açtığını savunarak, davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; alınan bilirkişi raporlarının birbirini doğruladığı, rodövans sözleşmesinde işletme izin sınırlarının ileride genişletilmesi ile ilgili bir ibare bulunmadığı, tarafların birbirlerine karşı hak ve yükümlülüklerinin 26.06.2006 yürürlük tarihli, Ruh.Sicil:68128 numaralı Mermer işletme izin alanı (6,3 Hektar) dahilinde kaldığı, tarafların anlaşması ile davalı ruhsat sahibinin müracaatta bulunması ve bu müracaatın uygun bulunması halinde çalışma alanını genişletecek işletme izni belgesi alınarak mevcut işletme alanının genişletilebilmesinin mümkün olabileceği gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; davalının üzerine düşen yükümlülükleri; defalarca talep edilmesine ve Bakanlık bünyesinde dile getirilmesine, gereken tespitlerin yaptırılmasına, bu tespitlerde bizzat bulunmalarına rağmen yerine getirmeyerek zarara neden olduğunu, davalı ruhsat sahibinin ruhsat alanının tümünü kapsayacak şekilde kira sözleşmesi yaptığını, ancak tümünün kullanımı için gerekeni yapmayarak davacı şirketin kısıtlı ve dar bir rezerv alanında çalışmaya mahkum ettiğini, kiraya verenin ayıptan sorumlu bulunduğunu alınan bilirkişi kurulu kök ve ek raporunun pek çok yönüyle hukuka aykırı olduğunu ileri sürerek, kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; rödovans sözleşmesinin düzenlendiği 13.12.2006 tarihinde 68128 sicil nolu ruhsat alanında işletme izin alanının 6.3 hektar olduğunun belli olduğu, davacı şirketin dava tarihine kadar geçen süre içerisinde işletme izin alanının 2.5 hektarlık kısmında maden üretim faaliyetlerini tamamladığı, henüz işlenecek 3,8 hektarlık alan olduğu görülmekle işletme izin alanına 12.26 hektarlık bir alanın ilave edilmesinin ve bu hususta gerekli girişimlerde bulunmasının ruhsat sahibi davalıdan talep edilmesinin iyi niyet kuralları ile bağdaşmayacağı gerekçesiyle, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; istinaf nedenlerini tekrar ederek, kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, Maden işletme ruhsat alanının genişletilmesi sebebiyle uğranıldığı ileri sürülen zararın tazmini istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 357 ve devamı maddeleri.
3. Değerlendirme
1.Ürün kirasının bir türü olan rödovans sözleşmesi, tam iki tarafa borç yükleyen atipik bir özel hukuk sözleşmesi olup; maden işletme hakkı (ruhsat) sahibinin, işletme ruhsatı sahasının tamamının veya bir kısmının belirli süreliğine işletme hakkını devretmeyi taahhüt ettiği, devralanın da bunun karşılığında ruhsat sahasında belirli miktarda üretim yapmayı ve bu üretim karşılığında ürettiğinin belli bir miktarı üzerinden rödovans bedeli ödemeyi taahhüt ettiği bir özel hukuk sözleşmesidir. Rödovans sözleşmesi ile maden ruhsat devri değil, bu ruhsatta mündemiç olan hakkın rödovans bedeli karşılığında bir başkasına belirli bir süre ile kullandırılması amaçlanır.
2.Somut olayda, tüzel kişi tacir olan davacı şirketin basiretli davranma yükümlülüğü bulunduğu, söz konusu işletme izin alanını mevcut hali ile kiraladığı ve faaliyet alanı bakımından gerekli araştırmaları sözleşmenin kurulmasından önce yapması gerektiği, kiralanan alanda yapılan üretimden elde edilebilecek verim hususunda işletme riskinin davacı şirkete ait olduğu, sözleşmede davalı kiraya verene işletme izin alanının genişletilmesi yahut kiralanandan elde edilecek verim hususlarında bir yükümlülük getirilmediği davacı tarafın talebinin ahde vefa ilkelerine uygun olmadığı anlaşılmakla davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun bulunan kararın onanmasına karar verilmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Aşağıda yazılı bakiye temyiz harcının temyiz edene yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
02.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.