"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Konya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/245 E., 2023/240 K.
İLK DERECE MAHKEMESİ : Aksaray 2. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2019/207 E., 2020/252 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; davalılardan ...'nın Üniversitelerinde araştırma görevlisi iken YÖK Başkanlığının 20.02.2009 tarihli yazısında 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun (2547 sayılı Kanun) 35 inci maddesine dayanarak hazırlanan Bir Üniversite Adına Bir Diğer Üniversitede Lisansüstü Eğitim Gören Araştırma Görevlileri Hakkında Yönetmeliğin 4 üncü maddesi uyarınca doktora yapmak üzere kadrosunun Hacettepe Üniversitesine tahsis edildiğini, alınan 03.04.2009 tarihli ve Taahhüt ve Kefalet Senedine göre davalı ...'nın doktora öğrenim süresi kadar Aksaray Üniversitesinin göstereceği birimde mecburi hizmet yapmak üzere görev almayı kabul ve taahhüt ettiğini, diğer davalılarında müteselsil kefil sıfatıyla aynı senedin altına imza attıklarını, süresinde eğitimini tamamlayamayan davalının Aksaray Üniversitesine 16.11.2016 tarihinde iade edildiğini, daha sonra YÖK kararı ile 14.04.2017 tarihinde üniversiteleri ile ilişiğinin kesildiğini, davalının İdare Mahkemesinde açtığı davayı kazandıktan sonra 30.10.2018 tarihli dilekçesi ile davacı Üniversitede göreve başlamayacağını bildirdiğini, mecburi hizmet taahhüdüne uymadığından davalının toplam borcunun 529.167,07 TL olduğunu ileri sürerek; fazlaya dair hakları saklı kalmak kaydıyla; 200.000,00 TL'nin dava tarihinden işleyecek yasal faiziyle birlikte, davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalılar vekili; müvekkili ...'nın davacı Kurumda 2547 sayılı Kanun'un 50/d maddesi kapsamında çalıştığını, davalılara imzalatılan taahhüt ve kefalet senedinin bir hukuki geçerliliğinin bulunmadığını, müvekkilinin Kurum ile ilişkisinin kesilirken dava konusu edilen taahhüt ve kefalet senedinin hukuki bir anlamı olmadığı için aslının müvekkiline teslim edildiğini ve teslim alınan senedin yırtılıp atıldığını, müvekkili tarafından Aksaray İdare Mahkemesindeki davanın kazanılmasından sonra davacı Kurumun, 2547 sayılı Kanun'un 50/d maddesi kapsamında çalışan müvekkilinin statüsünü talebi dışında 2547 sayılı Kanun'un 33/A maddesi kapsamına alarak müvekkilini mecburi hizmet yükümlüsü göstermeye çalıştığını, taahhüt ve kefalet senedinden kaynaklı olarak müvekkilinin bir borcu bulunmadığını savunarak, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davalının özgür iradesi ile davacı üniversiteye yüklenme senedi vermesini yasaklayan bir yasal düzenleme olmadığından taahhütnamenin davalıyı bağlayacağı, ancak Aksaray Üniversitesi tarafından dava konusu taahhüt ve kefalet senedinin davalının üniversite ile ilişiği kesildikten sonra davalı ...'ya iade edildiği, böylece bu senedin hükmünün kalmadığı, davacı üniversitenin hükmü kalmayan daha önceki senede istinaden talepte bulunamayacağı, yeni senedi de davalı ...'nın imzalamadığı, böylece aralarında alacak ve borç ilişkisini doğuran yeni bir düzenlemenin oluşmadığı gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının kararı doğrultusunda ilişik kesme işlemi üzerine davalıya iade edilen senedin, idari işlemin iptali kararı ile yeniden geçerlilik kazandığını, ayrıca taahhüt ve kefalet senedi kambiyo senetleri gibi düşünülemeyeceğinden senedin iadesini, borcun ortadan kalktığı anlamına gelmediğini, davalının Üniversitede göreve başlamayarak taahhüdünü ihlal ettiğini, bu sebeple taahhüt ve kefalet senedi kapsamında talep hakkının doğduğunu ileri sürerek, kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; 2547 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinde mecburi hizmet yükümlülüğünün ihlali halinde öngörülen tek yaptırımın araştırma görevlisine başka bir yüksek öğretim kurumunda görev verilmemesi olduğu, araştırma görevlilerinin, taahhüdün ihlali halinde maaşların geri verilmesiyle ücret ödenmeksizin çalışmış olma durumunda olacaklarından taahhüt senedindeki maaşların geri ödeneceği yönündeki düzenlemenin bu yönüyle 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın (Anayasa) 18 inci maddesinde zorla çalıştırma yasağı ile birlikte düzenlenen angarya yasağının ihlali olduğu, Mahkemece davanın reddine karar verilmesinde usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmadığı gerekçesiyle, istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebeplerle, kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık; 2547 sayılı Kanun'un 35 inci maddesi uyarınca imzalanan yüklenme senedinden kaynaklı alacak istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Anayasası’nın 18 inci maddesi.
2. 2547 sayılı Kanun’un 35 inci maddesi,
3. Bir Üniversite Adına Bir Diğer Üniversitede Lisansüstü Eğitim Gören Araştırma Görevlileri Hakkında Yönetmelik’in 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrası,
3. Değerlendirme
1. 2547 sayılı Kanun’un 35 inci maddesi; “Yükseköğretim kurumları; kendilerinin ve yeni kurulmuş ve kurulacak diğer yükseköğretim kurumlarının ihtiyacı için yurt içinde ve dışında, kalkınma planı ilke ve hedeflerine ve Yükseköğretim Kurulunun belirteceği ihtiyaca ve esaslara göre öğretim elemanı yetiştirirler. (Ek fıkra: 17/8/1983 - 2880/18 md.) Öğretim elemanı yetiştirilmesi amacıyla üniversitelerin araştırma görevlisi kadroları, araştırma veya doktora çalışmaları yaptırmak üzere başka bir üniversiteye, Yükseköğretim Kurulunca geçici olarak tahsis edilebilir. Bu şekilde doktora veya tıpta uzmanlık veya sanatta yeterlik payesi alanlar, bu eğitimin sonunda kadrolarıyla birlikte kendi üniversitelerine dönerler. (Ek fıkra: 17/8/1983 - 2880/18 md.) Yurt içi veya yurt dışında yetiştirilen öğretim elemanları, genel hükümlere göre bağlı oldukları yükseköğretim kurumlarında mecburi hizmetlerini yerine getirmek zorundadırlar. (Ek cümle: 19/11/2014-6569/26 md.) Bu mecburi hizmet, eş durumu ve sağlık mazeretleri hariç olmak üzere başka yükseköğretim kurumlarında ve kamu kurum ve kuruluşlarında yerine getirilemez. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere, yükseköğretim kurumlarında görev verilmez. Özel kanunlarla getirilen mecburi hizmet çalışmaları bu hüküm dışındadır." şeklinde düzenlenmiştir.
2. Bir Üniversite Adına Bir Diğer Üniversitede Lisansüstü Eğitim Gören Araştırma Görevlileri Hakkında Yönetmelik’in 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında ise; “Görevlendirme veya atama işlemlerinden önce adaylardan, kendilerine kadrosu tahsis edilen üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsünde 2547 sayılı Kanun'un 35. maddesi şartları içinde lisansüstü eğitim-öğretim süresi kadar mecburi hizmeti yerine getirmek zorunda bulunduklarına dair bir taahhüt ve kefalet senedi alınır. Bu senette ilgili araştırma görevlisinin lisansüstü eğitim-öğretimlerini tamamlamasından sonra ne kadar süre sonra kadroyu tahsis eden üniversiteye veya yüksek teknoloji enstitüsüne döneceğinin belirten bir hüküm de yer alır.'' hükmü düzenlenmiştir.
3. Bu itibarla, temyizen incelenen kararda belirtilen gerekçeye ve özellikle davalı araştırma görevlisinin mecburi hizmet çalışması karşılığında yapılan maaş ve katkı payı ödemelerinin iadesi halinde davalının Anayasa’nın 18 inci maddesinde zorla çalıştırma yasağı ile birlikte düzenlenen angarya yasağına aykırı olarak ücret ödenmeksizin çalışmış olacağı, dava konusu taahhütname ve kefalet senetlerinde aksi yönde yer alan düzenlemenin ise zorla çalıştırma ve angarya yasağının ihlâli niteliğinde olduğu anlaşılmakla, davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun bulunan kararın onanması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
02.10.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.