"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2022/666 E., 2022/723 K.
Taraflar arasında birleştirilerek görülen İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen tazminat ve alacak davalarında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; asıl davanın reddine, birleşen davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı-birleşen davada davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; müvekkilinin davalıdan 01.06.2009 tarihli beş yıl süreli ve aylık 8.500,00 TL bedelli sözleşme ile alkollü restoran olarak kullanmak için kiralanan binaya bu doğrultuda masraf yaptığını ancak ruhsat alamadığını, davalının bu hususu gizlediğini, noter ihtarı ile sözleşme feshedilerek 21.01.2010 tarihli emanet alma tutanağı ile anahtarın notere teslim edildiğini, sökülebilir olan imalatların geri alındığını ancak yerinde bırakılan faydalı ve zorunlu imalatlar için davalının sebepsiz olarak zenginleştiğini ileri sürerek, 309.036,10 TL’nin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; davacı kiracının kendi kusurlu tadilatları nedeniyle ruhsat alamadığını, bununla birlikte tahliye sırasında kiralanana zarar verdiğini belirterek asıl davanın reddini istemiş; birleşen davada, kiralananın eski hale getirilme bedeli 10.000,00 TL, mahrum kalınan kira bedeli alacağı 5.000,00 TL, eksik ödenen kira bedeli alacağı 5.000,00 TL, erken tahliye nedeniyle sözleşme hükümleri gereği ödenmesi gereken cezai şart bedeli 5.000,00 TL olmak üzere, şimdilik toplam 25.000,00 TL'nin birleşen davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiş; 10.05.2016 tarihli dilekçe ile 84.960,00 TL eski hale getirme bedeli, 8.500,00 TL kiralananın eski hale getirilme süresine ilişkin kira bedeli, 17.000,00 TL erken fesih nedeniyle ödenmesi gereken cezai şart bedeli, 9.700,00 TL ödenmemiş kira alacağı bedeli olmak üzere toplam 120.160,00 TL'nin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 26.11.2019 tarihli ve 2019/14 E., 2019/537 K. sayılı kararıyla; asıl davanın reddine, birleşen davanın kabulü ile 120.160,00 TL'nin ıslah tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte birleşen davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 18.12.2020 tarihli ve 2020/2496 E., 2020/2141 K. sayılı kararıyla; tarafların başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı birleşen davada davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairece verilen 16.06.2021 tarihli ve 2021/1533 E., 2021/6695 K. sayılı ilamla; asıl davaya ilişkin tüm, birleşen davaya ilişkin diğer temyiz itirazlarının reddine karar verildikten sonra; "... Mahkemece birleşen davalı tarafın, ıslah edilen kira bedeline ilişkin zamanaşımı def'i ile ilgili bir değerlendirme yapılarak, bu konuda olumlu veya olumsuz bir karar verilerek, sonucu dairesinde bir hüküm kurulması gerekir." gerekçesiyle, karar bozulmuştur.
B. İkinci Bozma Kararı
1. Bozmaya uyan İlk Derece Mahkemesinin 09.11.2021 tarihli ve 2021/430 E., 2021/608 K. sayılı kararıyla; asıl davanın reddine, birleşen davanın dava dilekçesi ile talep edilen 25.000,00 TL yönünden kısmen kabulü ile bu tutarın dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle davalıdan tahsiline karar verilmiş; karar, taraf vekillerince temyiz edilmiştir.
2. Dairece verilen 25.04.2021 tarihli ve 2022/2875 E., 2022/4005 K. sayılı ilamla; asıl davaya ilişkin verilen Mahkeme kararının onanmasına, birleşen davaya yönelik davacı-birleşen davalı vekilinin tüm, davalı birleşen davacının diğer temyiz itirazlarının reddine karar verildikten sonra; davalının zamanaşımı def'i kapsamında yalnız kira bedeli alacağı yönünden beş yıllık zamanaşımı süresi esas alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, dönemsel edim niteliğinde olmayan ve on yıllık zamanaşımı süresine tabi diğer alacak kalemleri yönünden de kira sözleşmesinden kaynaklandıkları gerekçesiyle beş yıllık zamanaşımı süresi uygulanarak karar verilmiş olmasının usul ve kanuna aykırı olduğu gerekçesiyle karar bozulmuştur.
C. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin ilam başlığında tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; asıl davanın reddine; birleşen davanın kısmen kabulüne, 84.960,00 TL eski hale getirme bedeli, 8.500,00 TL 1 aylık boşta kalan süreye ilişkin alacak, 5.000,00 TL bakiye kira alacağı ve 15.000,00 TL cezai şart alacağının dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı birleşen davada davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı-birleşen davada davalı vekili; asıl davada red kararının eksik inceleme sonucu kurulduğunu, delillere, dosya kapsamına ve delil tespitine aykırı karar verildiğini, bilirkişi raporlarına yapılan itirazların dikkate alınmadığını, sökülüp götürülebilenler dışındaki imalatların kiralananda bırakıldığını, eski hale getirme bedelinin yüksek hesaplandığını, bu tutardan kiralananın boş kalması ve yeniden kiralanması da gözetilerek hakkaniyet indirimi yapılması gerektiğini, birleşen davada davacının taleplerinin zamanaşımına uğradığını, ilk ıslahın 30.12.2014 tarihinde yapıldığını, hatalı talep ve usuli eksiklikler nedeniyle ilk ıslah talebi geçersiz sayılarak yeniden ıslah hakkı tanınmasının doğru olmadığını, taleplerin dava tarihinde belirlenebilir olduğunu, makul süre kira bedeli talebinin zamanaşımına uğradığını, alacağa işletilecek faizin dava tarihinden itibaren başlatılmasının doğru olmadığını, sözleşme haklı nedenle feshedildiği halde bu konuda değerlendirme yapılmamasının da doğru olmadığını, müvekkilinin talepleri yönünden bilirkişi incelemesi yaptırılması gerektiğini, birleşen dosyadaki talepler açısından hükme esas alınan bilirkişi raporundaki değerlendirmelerin net olmadığını, protokolle belirlenen 3.500,00 TL üzerinden bir aylık tamirat süresinin belirlenmesi gerektiğini, kiralanana ilişkin belgelerin yeterince incelenmediğini, eski hale getirme süresinin bir ay alınmasının da hatalı olduğunu belirterek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, kira sözleşmesinden kaynaklı asıl davada faydalı masraf alacağı, birleşen davada eski hale getirme bedeli, cezai şart ve kira alacağı istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 332 nci maddesi.
2. 09.05.1960 tarihli ve 21/9 ve 04.02.1959 tarihli ve 13/5 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme kararları.
3. Değerlendirme
1. Temyizen incelenen Mahkeme kararının uyulan bozma ilamında gösterilen şekilde yapılan inceleme ve araştırma sonucunda, yine o ilamda belirtilen hukuki esaslar gereğince verildiği, bozma kapsamı dışında kalarak kesinleşen ve karşı taraf yararına usuli kazanılmış hak durumunu oluşturan kısımlar hakkında yeniden inceleme yapılarak karar verilemeyeceği anlaşılmakla, davacı birleşen davada davalı vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan diğer temyiz itirazlarının reddine karar vermek gerekmiştir.
2. Davacı tarafça 25.000,00 TL üzerinden açılan birleşen davada, talebin 10.05.2016 tarihli dilekçe ile 120.160,00 TL'ye ıslah edildiği, bozmadan önce 26.11.2019 tarihinde verilen ilk kararla hüküm altına alınan söz konusu miktara ıslah tarihinden itibaren yasal faize hükmedildiği, kararın birleşen davada davacı vekili tarafından faizin başlangıç tarihi yönünden temyiz edilmediğinden davalı yönünden usuli kazanılmış hak oluştuğu anlaşılmakla, hükmedilen alacağa ıslah tarihinden itibaren faiz işletilmesine karar verilmesi gerekirken, davalı lehine oluşan usuli müktesep hakkın ihlal edilmesi suretiyle dava tarihinden itibaren faize hükmedilmesi bozmayı gerektirir.
3. Kamu düzenine aykırılık yönünden yapılan incelemede; 492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 15 inci maddesi uyarınca, yargı harçlarının (1) sayılı tarifede yazılı işlemlerden değer ölçüsüne göre alınması gerekir. Buna göre, birleşen dava yönünden Mahkemece; hüküm altına alınan uyuşmazlık konusu değer üzerinden alınması gereken nispi karar ve ilam harcının eksik hesaplanmış olması da, usul ve kanuna aykırı olup, bozmayı gerektirir.
Ne var ki, bu yanlışlıkların giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, temyiz olunan Mahkeme kararının düzeltilerek onanması, 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü gereğidir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacı-birleşen davada davalı vekilinin diğer temyiz itirazlarının REDDİNE,
2. Birleşen davaya ilişkin Mahkeme kararının hüküm fıkrasının (1) numaralı bendinde yer alan "...alacağının dava tarihinden itibaren..." ibaresi çıkartılarak yerine " ...alacağın ıslah tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte.." ibaresinin yazılmasına; (2) numaralı bent hükümden çıkartılarak yerine, "Alınması gereken 7.750,45 TL harçtan, peşin alınan 371,25 TL ile tamamlama harcı 1.625,10 TL toplamı 1.996,35 TL'nin mahsubu ile bakiye 5.754,10 TL harcın tahsilde tekerrür olmamak üzere birleşen dosya davalısından tahsili ile Hazineye irat kaydına, davacı tarafından yatırılan 1.996,35 TL harcın birleşen dosya davalısından alınarak birleşen dosya davacısına verilmesine, " cümlesinin yazılması suretiyle hükmün DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Birleşen davada peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine,
04.12.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.