"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2024/46 E., 2024/267 K.
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda davanın reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili; Oymapınar Barajı ve HES projesinin elektrik enerjisi üretimi amacıyla davacı Kurum tarafından inşa edilerek 1984 yılında işletmeye açıldığını, söz konusu tesisin Elektrik Üretim A.Ş. tarafından işletilmekteyken 08.09.2003 tarihli ve 2003/53 sayılı Özelleştirme Kurulu Kararıyla davalı şirkete devredildiğini, davalı şirket ile 4628 sayılı Elektrik Piyasa Kanunu ve bu Kanuna istinaden çıkarılan Yönetmelik çerçevesinde 10.03.2005 tarihinde Oymapınar Hidroelektrik Su Kullanım Hakkı Anlaşmasının imzalandığını, 27.07.2005 tarihinde İdarenin hisselerinin tamamını davalı şirkete devrettiğini, davalı şirketin 10.03.2005 tarihinden itibaren ilgili Yönetmelik gereği ödemesi gereken Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedelini ödemediğini ileri sürerek; 9.162.126,07 TL'nin vade tarihinden itibaren gecikme zammıyla birlikte davalı şirketten tahsilini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili; davacı ile imzalanan sözleşmelerde dava konusu bedelin ödeneceğine ilişkin bir hükmün bulunmadığını, davalı şirketin bir taahhütname vermediğini, özelleştirme tarihi olan 2005 yılından 2013 yılına kadar geçen süreçte hizmet bedeli ödenmesi yönünde bir talep gelmediğini, ilgili mevzuat uyarınca Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedeli ödeme yükümlülüklerinin bulunmadığını, Oymapınar HES'in davacı tarafından kendi amaçlarına yönelik olarak taşkın koruma yapısı olarak kullanıldığını ve havza hidrolojik gözlem faaliyetinin taşkın koruma amacına yönelik olarak yapıldığını, kendileri için yapılan bir hizmetin bulunmadığını, davacının taşkın koruma görevini yerine getirmek için yaptığı faaliyetin kendilerine yönelik bir hizmet gibi fatura edilmesinin mümkün olmadığını, davacının talep ettiği alacağa yönelik hesaplamalarının tamamen hatalı, fahiş ve hukuka aykırı olduğunu, mevzuat hükümleri ve satış kısıtlamalarının hesaplamalarda dikkate alınmadığını, kabul yerine geçmemek kaydıyla davacının alacağının zamanaşımına uğradığını savunarak, davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 07.02.2023 tarihli ve 2022/497 E., 2023/23 K. sayılı kararıyla; davada idari yargının görevli olduğu gerekçesiyle, yargı yolunun caiz olmaması nedeniyle davanın usulden reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 05.05.2023 tarihli ve 2023/975 E., 2023/1389 K. sayılı kararıyla; Mahkemenin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle, tarafların istinaf başvurularının ayrı ayrı esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen karara karşı, süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizce verilen 09.10.2023 tarihli ve 2023/3588 E., 2023/2602 K. sayılı ilamla; davacının, sözleşme hükümlerinden kaynaklanan alacağını genel hükümlere göre sözleşme tarafı olan davalıdan tahsilini talep etmiş olması nedeniyle, uyuşmazlığın özel hukuk hükümlerine göre adli yargıda çözümlenmesi gerektiği gözetilerek sonucuna uygun karar verilmesi gerekirken, davanın yargı yolunun caiz olmaması nedeniyle usulden reddine karar verilmesinin doğru olmadığı gerekçesiyle, davalı tarafın sair temyiz itirazları incelenmeksizin Bölge Adliye Mahkemesi kararı kaldırılarak, İlk Derece Mahkemesi kararı bozulmuştur.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin ilam başlığında tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının "2006-2017 Dönemi Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedeli" olarak 9.162.126,07 TL'yi vade tarihinden itibaren gecikme zammı ile birlikte davalıdan talep ettiği, davacının davalıdan bu ücreti talep edebilmesi için adı geçen hizmet bedelinin davalı şirket tarafından davacı İdareye ödeneceğine ilişkin "Oymapınar Hidroelektrik Enerji Üretim Tesisinin Su Kullanım Hakları ve İşletme Esaslarına İlişkin Anlaşma" da açık hüküm bulunması ya da "Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik" in EK-2 hizmet bedelleri ve EK-5 taahhütname ile ilgili düzenleme gereği anlaşma imzalanırken İdarenin şirketten EK-5 taahhütname almasının gerektiği, somut olayda bunların olmaması nedeniyle davacının davalı şirketten "Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedeli" talep edemeyeceği gerekçesiyle, davanın reddine karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı, süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; davalı şirketin, müvekkilinin talep ettiği bedeli mevzuat ve sözleşmeden dolayı ödemekle yükümlü olduğunu, Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ve eklerinde, Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Bedelinin sayıldığını, bu hükmün yasal dayanağının 6200 sayılı Kanunun mülga 38 inci maddesi ve 4 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin "..." başlıklı onuncu bölümünde yer alan "Gelirleri" başlıklı 124 üncü maddesi olduğunu, söz konusu Yönetmeliklerde, "Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedeli"nin hangi projelerden alınmayacağının sayıldığını, davalı şirketin böyle bir muafiyetinin bulunmadığını, bedelin özelleştirilen hidroelektrik santrallerden nasıl alınacağının da açıkça Yönetmelikte belirtildiğini, talep ettikleri bedelin sözleşmeden doğan bir alacak olmaktan ziyade mevzuattan doğan bir alacak olduğunu, anlaşmada bu bedelin alınacağına dair hükmün bulunmamasının bunun ödenmeyeceği anlamına gelmediğini, bu tür bedellerin tamamının anlaşmada yazılmasının mümkün olmadığını, esas olanın mevzuat hükümleri olduğunu, dava konusu bedelin tahsilatında kolaylık sağlanması bakımından Yönetmeliğin ekinde yer alan "EK-5 Taahhütname" düzenlenmesinin öngörüldüğünü, taahhütnamede şirketler tarafından ilgili mevzuata uyulacağına dair ifadeye de yer verildiğini, taahhütnamenin anlaşma ekine konulmamış olması veya şirket tarafından imzalanmamasının alacağı ortadan kaldırmayacağını, özelleştirilen HES'lerin hemen hepsinin söz konusu bedeli bugüne kadar eksiksiz olarak ödediğini, Mahkemenin verdiği kararın Danıştay Kararı ile çeliştiğini, Danıştayın kesinleşen kararlarında davalı şirketten bu bedelin istenmesinde hukuka aykırılık görülmediğini, bu kararların kesin delil mahiyetinde olduğunu, bilirkişi ek ve kök raporlarında, ciddi hatalar olduğunu, bilirkişinin hesabının farazi olup gerçekteki satış miktarına göre hesap yapılmadığını, davalı şirket aleyhine açılan davalar olduğunu ancak işbu davanın sonucunun beklendiğini ifade ederek, kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dava, taraflar arasında düzenlenen Oymapınar Hidroelektrik Enerji Üretim Tesisinin Su Kullanımı Hakkı ve İşletme Esaslarına İlişkin Anlaşma kapsamında, Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedeli alacağının tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 26.06.2003 tarihli Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'in 7 nci maddesi.
2. Aynı Yönetmelik'in "Hizmet Bedelleri" başlıklı 2 sayılı eki ve "Taahhütname" başlıklı 5 sayılı eki.
3. 15.06.2019 tarihli Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'in "Hizmet bedelleri" başlıklı 18 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. 6200 sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce Yürütülen Hizmetler Hakkında Kanun'un 662 sayılı KHK'nın 55 inci maddesi ile değiştirilen ve dava tarihi itibariyle yürürlükte bulunan 38 inci maddesinde, özel sektör tarafından gerçekleştirilecek enerji projelerinden sağlanan Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedeli DSİ'nin gelirleri arasında sayılmıştır.
2. Sözleşmenin imzalandığı tarihte yürürlükte olan 26.06.2003 tarihli ve 2510 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'in 7 nci maddesinde; "Su Kullanım Hakkı Anlaşması yapılmak üzere DSİ'ye müracaat eden şirket veya şirketler, Ek-2'de belirtilen ve DSİ ve/veya EİE'ye ödenmesi gereken hizmet bedellerinin ödendiğine ilişkin belgeleri, Ek-5'de yer alan taahhütname ile birlikte DSİ'ye ibraz eder." denilmiştir.
3. 15.06.2019 tarihli ve 30802 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Elektrik Piyasasında Üretim Faaliyetinde Bulunmak Üzere Su Kullanım Hakkı Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'in "Hizmet bedelleri" başlıklı 18 inci maddesinde de; "DSİ ile Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalayarak EPDK’dan lisans alan şirket, Ek-2’de belirtilen hizmet bedellerini ve tesis edilecek enerji üretim tesislerinin işletmeye alınmasını müteakip bir önceki yılda gerçekleşen üretim miktarına göre hesaplanan Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedelini Ek-5’te yer alan Taahhütname çerçevesinde yıllık olarak DSİ’ye öder..." denilmiştir.
3. Hal böyle olunca İlk Derece Mahkemesince, davacı İdare ile davalı şirket arasında 26.06.2003 tarihli (mülga) Yönetmelik uyarınca 10.03.2005 tarihinde Oymapınar Hidroelektrik Su Kullanım Hakkı Anlaşmasının imzalandığı, daha sonra yürürlüğe giren Yönetmeliklerde devam etmekte olan su kullanım anlaşmalarına ilişkin bir geçiş hükmü öngörülmeyerek mülga Yönetmelik hükümlerinin korunduğu, davalı şirketçe "Taahhütname" başlıklı Ek-5 Formu imzalanmamasının Ek-2'de hizmet bedelleri arasında sayılan Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmet Bedelinin ödenmeyeceği, anılan bedelin sadece Yönetmelik ekindeki taahhütmeyi imzalayanlarca ödeneceği şeklinde yorumlanamayacağı, taahhütnamenin anlaşma ekinde sunulmamış olması halinde de alacağın ortadan kalkmayacağı, bu bedelden hangi şirketlerin muaf tutulacağının mevzuatta açıkça düzenlendiği, Oymapınar HES projesinin dava konusu bedelden muaf tutulan projeler arasında olmadığı, davalı şirketin davacı Kurum ile Su Kullanım Hakkı Anlaşması imzalayarak EPDK'dan lisans alan şirketlerden Havza Hidrolojik Gözlem, Değerlendirme ve Kontrol Hizmeti Bedeli olarak ücret alınmasını öngören Yönetmelik hükümlerine uymak zorunda olduğu hususu gözetilerek hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle,
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 371 inci maddesi uyarınca davacı yararına BOZULMASINA,
07.11.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.