"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın göl alanı olarak tapudan terkini davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı idare vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yeniden yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı idare vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı idare vekili tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde; ... ili, ... ilçesi, ... Mahallesinde tapuya kayıtlı 270 ada 2 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın göl alanı olarak tapudan terkinini talep etmiştir.
II. CEVAP
1.Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın baraj suyu altında kalacak olan taşınmaz olduğunu, ... köyü Dolu ... mezrasında bulunduğunu, dere yatağına çok yakın olması nedeniyle sulanabilen bir taşınmaz olduğunu, yıl içerisinde iki ayrı ürün almasını sağladığını, yanı başından ...Çayı geçmekte olup bu havzadaki taşınmazların büyük bir kısmında sulu tarım yapıldığını, taşınmazın değerinin tespitinde toprağa bağlılığı esas alarak hakkaniyete ve bilimsel verilere uygun tespit ve hesaplamaların yapılmasını talep etmiştir.
2.Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; taşınmazın ... ilçesine yakın mevkide olup, baraj inşaatı söz konusu olmasaydı, davalının yıllık geçimini temin ettiği yer olarak kullanılmaya devam edeceğini, taşınmazın aslında sulu bir arazi olduğunu, davalının tarımsal faaliyette bulunduğunu, taşınmaz başında yapılacak keşif sonrasında alınacak bilirkişi raporları, bilimsel incelemeler sureti ile gerçek piyasa araştırması yaparak rapora bağlayacak tarafsız bilirkişilerin incelemesi ile taşınmazın gerçek değerinin tespitini talep etmiştir.
3.Davalı ... vd. vekilleri cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın tamamen cazibe sulaması yöntemi ile masrafsız olarak sulanan, senede iki/üç değişik ürün ekilip oldukça yüksek verim alınabilen, düzlük, toprak kalınlığı oldukça yüksek, her türlü tarım aleti ile tarım yapılabilen, tarım arazilerinin (bahçelerin) son derece kıymetli olduğu bir bölgede yer aldığını, tamamen baraj suyu altında kalacak olan ... köyünün gerek konumu gerekse sahip olduğu iklim koşulları itibarıyla oldukça önemli bir yerde bulunduğunu, davalıların bütün ekonomik ihtiyaçlarının iş bu yerdeki tarım arazileri ve meyve bahçelerinden karşılandığını, coğrafik yapısı itibarıyla tarım arazisinin oldukça az olduğu dikkate alındığında, var olan tarımsal alanların, meyvelikler ve meyve ağaçlarının aşırı kıymetli olduğunu belirterek ekonomik anlamda çiftçinin tamamen toprağa bağlı oluşu, tarım arazilerinin azlığı ve sulu olması gibi nitelikleri dikkate alındığında yöreye uygun bir kapitalizasyon değerinin tespiti ile hesaplamanın buna göre yapılması gerektiğini belirterek taşınmazın gerçek değerinin tespit edilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile davalılara ödenmesine, dava konusu taşınmazın davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile baraj gölü sahası içerisinde kalması sebebiyle davacı idare lehine tapudan terkinine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; ...’nün alınması gereken harçlardan muaf olduğunu, bilirkişi raporunda kullanılan verilerin resmi verilerle uyuşmadığını, hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporlarında taşınmazın dekara net geliri 1.376,38 TL/da olarak alındığını, ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün verilerinde 2017 yılı sulu tarım arazisinin dekara net geliri 452,45 TL/da olduğunu, hükme esas alınan rapordan ürünlerin dekara verim miktarları ve ortalama birim fiyatlarının yüksek alındığını, üretim masraflarının düşük alındığını, masrafların neye göre ve nasıl hesaplandığının belli olmadığını, üretim masrafları brüt gelirin en az %40 civarında olması gerekirken bilirkişiler daha düşük aldığını, bilirkişilerin raporlarında dekara buğday üretim masrafını 234,50 TL/da, dekara biber üretim masrafını 1.105,50 TL/da, dekara hıyar üretim masrafını 425,00 TL/da olarak aldığını, ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün verilerinde 2017 yılı dekara buğday üretim masrafı 323,61 TL/da, dekara biber üretim masrafı 1.265,60 TL/da, dekara hıyar üretim masrafının 530,61 TL/da olduğunu, taşınmazın il merkezine 140 km, ilçe merkezine 26 km uzaklıkta olduğu halde kapitalizasyon faiz oranını %4 oranında alarak taşınmazların metrekare birim fiyatlarının yüksek çıkmasına sebebiyet verdiğini, ayrıca ... ve Barın Köylerindeki taşınmazlara bilirkişilerce uygulanan kapitalizasyon faiz oranını % 5 olarak uyguladıkları halde, bu taşınmazda kapitalizasyon faiz oranını % 4 almalarının doğru olmadığını, aynı şekilde mahkemenizce ... ilçesi, Ünal köyünde kain taşınmazlar için açmış olduğumuz davaların verilen kesinleşmiş kararlarında kapitalizasyon faiz oranı sulu tarım arazileri için % 5, kuru tarım arazileri için % 6 olarak belirlendiğini, bilirkişiler raporlarında buğday sebze (biber hıyar) münavebesini uygulandığını,yörede sulu tarım arazilerinde uygulanan münavebe sisteminin buğday dane mısır şeklinde olması gerektiğini, dava konusu taşınmazın keşfi esnasında sebze ekili olmamasına rağmen, sebze münavebesi yoluna gidilerek değer artışı uygulanmasının kanuna aykırı olduğunu, mütemmim cüzlerin yaşları doğru tespit edilmeden değerin takdiri yapılarak değerin çok yüksek alındığını, enkaz bedeli düşürülmediğini belirterek kararı istinaf etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile arazi niteliğindeki taşınmaza yöre koşullarına uygun münavebe ürünleri seçilmek suretiyle net gelir yöntemine göre değer biçilmesinin yerinde olduğunu belirtilerek, fazla depo edilen bedel varsa iadesi ve davacı idare harçtan muaf tutulduğundan yatırılan harcın iadesine ilişkin hükümler yönünden düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı idare ile davalı tapu malikleri arasındaki kamulaştırma bedelinin tespiti istemine ilişkindir.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Arazi niteliğindeki dava konusu taşınmaza 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net geliri esas alınarak, üzerindeki yapıya resmi birim fiyatları esas alınarak, yıpranma payı da düşülerek değer biçilmesi yerindedir.
3. Dava konusu taşınmaza ilişkin keşif tutanağındaki mahkeme gözlemi ile beyanlar ve hükme esas alınan bilirkişi raporunda yapılan açıklamalar uyarınca taşınmazın sulu arazi vasfında olduğu anlaşılmaktadır.
4. Dava konusu taşınmazın hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporunda belirtilen özelliklerine ve dosya kapsamına göre uygulanan kapitalizasyon faiz oranı uygun görülmüştür.
5. Dairemize aynı bölgeden intikal eden ve dava konusu taşınmaz ile aynı niteliklere sahip olduğu anlaşılan taşınmazlarda sulu şartlarda münavebeye alınan ürünler ile masraflar ve verimleri nazara alındığında, münavebe planı, verim, fiyat ve masraflar uygun görülmüştür.
6. Kamulaştırma bedeline dava tarihinin 4 ay sonrasından karar tarihine kadar yasal faiz işletilmesine rağmen depo edilen kamulaştırma bedelinin işlemiş tüm nemasıyla birlikte tahsiline karar verilmesinin hatalı olduğu ileri sürülmüşse de, kamulaştırma bedeline Kanun gereği ödenen yasal faiz ile işlemiş nemaların birbirinden farklı nitelikte olduğu ve hukuka aykırılık oluşturmadığı sonucuna varılmıştır.
7. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davacı idare vekilinin temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davacı idare harçtan muaf olduğundan harç alınmamasına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
01.06.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.