"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ...Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/1556 Esas, 2023/849 Karar
KARAR : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : ...4. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2021/65 Esas, 2021/329 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili için açılan ilk davada saklı tutulan bölümün tahsili istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın konusuz kalması nedeniyle esas hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince, başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak davanın yeniden görülmesi için dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince ... yönünden konusuz kalan davanın esası hakkında karar verilmesine yer olmadığına, ...Belediye Başkanlığı yönünden davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde özetle; dava konusu ...ili, ...ilçesi, Pervane Mahallesi 926 ada 5 (imar uygulası neticesi 4626 ada 5 ve 7258 ada 8 parsel sayılı taşınmazlar) parsel saylı taşınmaza fiilen ve hukuken el atılması nedeniye açılan davanın kısmen kabulüne karar verildiğini, dosyanın temyiz aşamasında olduğunu, belirtilen davaya ek olarak gerçekleşen fiyat güncellemesine göre davalılardan 710.000,00 TL alacağı bulunduğunu ileri sürerek işbu bedelin davalı idarelerden tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; asıl davanın Yargıtay aşamasında olduğunu, husumetin kendilerine düşmediğini, taşınmazın bulunduğu bölgede imar uyulaması yapıldığını, davanın konusuz kalacağını, fiili el atmanın bulunmadığını beyan etmiştir.
2. Davalı ... Başkanlığı vekili cevap dilekçesinde özetle; idari yargının görevli olduğunu, husumetin kendilerine düşmediğini beyan etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile ... yönünden konusuz kalan davanın esası hakkında karar verilmesine yer olmadığına, ...Belediye Başkanlığı yönünden davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; davanın, asıl davada saklı tutulan alacağa ilişkin olduğunu, süreçleri nedeniyle davaların birleştirilemediğini, dava tarihinin 30.09.2019 olması nedeniyle taşınmazın değeri, faizin başlangıç tarihi, harç ve vekâlet ücretlerinin dava tarihine göre tespiti gerektiğini, idareler lehine vekâlet ücretine hükmedilmemesi gerektiğini ileri sürerek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile eldeki dosyanın ve ...6. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2015/265 Esas, 2016/527 Karar sayılı dosyasının incelenmesinde, davacının ...ili, ... ilçesi, Pervane Mahallesi Garipçorak mevkii 926 ada 5 parsel sayılı taşınmazda 1111/6651 hisseli malik olduğu, dava konusu taşınmazın üzerinden asfalt yol geçirilmiş olduğu, taşınmazın bir kısmının imar planında 30 metreden fazla genişlikte ana arter yolda 30.000 m²den büyük ana arterle bağlantılı park alanında ve taşınmazın bir kısmının da 30.000 m²den küçük park alanında kalmış olması nedeniyle hukuken el atıldığı, buna ilişkin olarak davacı tarafça davalılara karşı ...6. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2015/265 Esas, 2016/527 Karar dosyasında açılan kamulaştırmasız el atmadan kaynaklı tazminat davasının yapılan yargılaması sonunda; dava konusu taşınmazın 528,24 m² sine davalılarca fiilen el atılmış olduğu, 6122,76 m²sine ise fiilen el atılmadığı (hukuken el atılmış) olduğu, ...Belediyesi Başkanlığınca el atılan kısmın 1827,45 m² lik alan olduğu, ...Belediyesi Başkanlığının fiilen el atılan kısımdan sorumluluğunun 30.493,82 TL, hukuken el atılan kısımdan sorumluluğunun 88.558,33 TL olmak üzere ödemesi gereken toplam kamulaştırmasız el atma tazminatının 119.052,15 TL olduğu, ...Büyükşehir Belediyesi Başkanlığınca el atılan kısmın 1192,23 m²lik alan olduğu, ...Büyükşehir Belediyesi Başkanlığınin fiilen el atılan kısımdan sorumluluğunun 3.919,22 TL, hukuken el atılan kısımdan sorumluluğunun 73.750,51 TL olmak üzere ödemesi gereken toplam kamulaştırmasız el atma tazminatının 77.669,73 TL olduğu tespit edildiği, davacı tarafça fiilen ve hukuken el atılan kısımlara ilişkin olarak 10.000,00 TL olan taleplerinin her iki davalı yönünden 20.000,00 TL'den olmak üzere 40.000,00 TL olarak ıslah edildiği, İlk Derece Mahkemesince yalnızca fiili el atılan kısım bedelleri yönünden davalılar aleyhine hüküm kurulduğu, kararın taraf vekillerinin istinafı üzerine dosyanın istinaf incelemesi için Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesine gönderildiği, Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesi’nin 2018/740 Esas, 2018/1789 Karar sayılı ve 26.06.2018 tarihli ilamı ile her iki belediyeden ayrı ayrı davacının ıslahla birlikte talebiyle bağlı kalınarak ve fazlaya ilişkin haklar saklı tutularak 20.000,00 TL’şer tazminatın alınarak davacıya verilmesi ve taşınmazın yol geçen kısımlarının yol olarak terkin edilmek suretiyle İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılarak yeniden esas hakkında karar verildiği; Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesinin 2018/740 Esas 2018/1789 Karar sayılı kararının davalı ... Belediyesi Başkanlığı’nın temyizi üzerine dosyanın temyiz incelemesi için Yargıtay 5. Hukuk Dairesine gönderildiği, Yargıtay 5. Hukuk Dairesinin 2020/1575 Esas, 2020/7494 Karar ve 29.09.2020 tarihli ilamı ile dava konusu taşınmazın imar uygulamasına tabi tutulduğu ve uygulamanın tamamlanmış olduğu gerekçesiyle bozulmasına karar verilmiş olduğu; '' Dairece yaptırılan keşif sonucu alınan bilirkişi kurulunca taşınmazdan asfalt yol geçirilerek fiilen el atılan ve davalı ilçe belediyesinin sorumluluk alanında kalan kısımlar için imar parseli olarak yapılan hesaplama sonucu bulunan toplam 41.442,84 TL bedel dikkate alınıp, 40.000,00 TL lik talep üzerinden, taraf vekillerinin istinaf başvurusunun yukarıda açıklanan nedenlerle kabul edilmek suretiyle İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak, davalı ... hakkında açılan davanın konusu kalmadığından karar verilmesine yer olmadığına, davalı ... Başkanlığı hakkında açılan davanın kabulüne, 40.000,00 TL kamulaştırmasız el atma tazminatının dava tarihinden işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı ... Başkanlığından alınarak davacıya verilmesine, fazlaya dair talebin saklı tutulmasına,..." şeklinde karar verildiği, ve bu karar mahiyeti gereği kesinleştiğini, İmar uygulaması neticesinde davalılardan ...Belediye Başkanlığının taşınmazda fiilen el atma durumu tespit edilmiş, buna göre el atılan alandaki davacının hissenin miktarı 41.442,85 TL olarak hesaplandığını, İmar sonrasında ise diğer davalı ... Belediyesinin herhangi bir el atması bulunmadığının tespit edildiğini, ...Belediyesi'nin sorumluluğunda bulunan miktarın 40.000,00 TL'sinin Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesince hüküm altına alınması nedeniyle saklı tutulan haktan ilgili Dairece hükmedilmeyen 1.142,85 TL'nin istinafa konu dosyada İlk Derece Mahkemesince hükme bağlanmış olması usul ve esas yönünden dosya kapsamına uygun olup davacı vekilince eldeki davanın önceki davadan ayrı bir dava olarak kabul edilmesi ve taşınmazın değerinin eldeki davanın açılış tarihine göre belirlenmesi gerektiği hususu ile bu konuda ve vekâlet ücreti ile yargılama giderine ilişkin sair istinaf sebepleri yerinde bulunmadığından istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili için açılan ilk davada saklı tutulan kısmın tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usulü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna; ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usulü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 30.03.2022 tarihli ve 2020/4-58 Esas, 2022/429 Karar sayılı ilâmı: “ ... kısmi davada kesinleşen hükme esas alınan rapor tümüyle inceleme ve itiraz konusu yapılıp, tüm yargısal denetim yollarından geçerek toplam alacak miktarını ortaya koyacak şekilde kesinleşmiş ve taraflar yönünden yargısal denetim yolları tüketilerek usulü kazanılmış haklar gerçekleşmişse kesin delil olarak değerlendirilmesi gerekeceği de ortadadır.”
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Dava konusu taşınmaza el atıldığından bahisle, kamulaştırmasız el atmadan kaynaklı tazminat istemiyle davacılar tarafından davalı idareler aleyhine açılan kısmi davada, fazlaya ilişkin haklar saklı tutularak 40.000,00 TL'nin talep edildiği, davalı ... yönünden davanın konusu kalmadığından karar verilmesine yer olmadığına, davalı ... Başkanlığı yönünden ise tazminat bedelinin Mahkemece 41.442,84 TL kabul edilerek, talep gibi 40.000,00 TL bedelin davalı idareden tahsiline karar verildiği ve hükmün kesinleştiği anlaşılmış olup, işbu davada ise İlk Derece Mahkemesinin ... yönünden konusuz kalan davanın esası hakkında karar verilmesine yer olmadığına, ...Belediye Başkanlığı yönünden ise davanın kısmen kabulü ile bakiye 1.442,84 TL nin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine karar verilmesi yerindedir.
3. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davacı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
4. Kamulaştırmasız el atmadan kaynaklı tazminat istemiyle açılan davanın, davalı ... yönünden, davanın açılmasından sonra yapılan imar uygulaması nedeniyle konusuz kalması nedeniyle, başlangıçtaki haklılık durumu gözetilerek, davalı ... Başkanlığı yönünden ise davanın kısmen kabulüne karar verilmiş olup, 18.01.2024 tarihli ve 32433 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesinin 30.11.2023 tarihli ve 2023/101 Esas, 2023/207 Karar sayılı kararı ile kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat davalarına ilişkin olarak 6100 sayılı Kanun’un 326 ncı maddesinin ikinci fıkrasında düzenlenen “Davada iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa, mahkeme, yargılama giderlerini tarafların haklılık oranına göre paylaştırır.” hükmü Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptaline karar verildiğinden, davacı aleyhine yargılama gideri ve vekâlet ücretine hükmedilmesi bozmayı gerektirir.
Ne var ki bu yanılgıların giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca kararın düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1.Davacı vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kısmen kabulü İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
3. İlk Derece Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının; (7) numaralı bendinin hükümden tamamen çıkartılmasına, devamla (8) numaralı bendinde yer alan “ kabul red oranı dikkate alınarak 1.603,66 TL ile 78,06 TL peşin harç olmak üzere toplam 1.681,72 TL yargılama giderinin red kabul oranı nazara alınarak 1.096,65 TL'sinin davalı ... Belediyesinden, geriye kalan 585,07 TL'sinin davalı ... Belediyesinden alınarak davacıya ödenmesine, bakiye kısmın davacı üzerinde bırakılmasına,” cümlesinin çıkartılmasına, yerine “ ve 78.06 TL harç olmak üzere toplam 2.536,16 TL'nin, 1.653,82 TL'sinin davalı ... Başkanlığından, bakiye 882,34 TL'sinin davalı ... Başkanlığından alınarak davacıya verilmesine,” cümlesinin yazılması suretiyle hükmün DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Davacıdan peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
02.04.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.