"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 39. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/1702 Esas, 2022/1988 Karar
KARAR : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : Büyükçekmece 1. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2019/664 Esas, 2022/64 Karar
Taraflar arasında görülen 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 23 üncü maddesi uyarınca taşınmazın geri alınması, mümkün olmaması hâlinde kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemli davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacılar vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verilmiştir.
Davacılar vekilince temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılmasının istenilmesi üzerine, işin duruşmaya tâbi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 21.11.2023 günü tayin edilerek taraflara tebligat gönderilmiştir.
Duruşma günü yetki belgesine istinaden davacılar vekili Avukat ... gelmiş, davalı idare vekili duruşmaya katılmamıştır.
Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatın sözlü açıklamaları dinlendikten sonra duruşmaya son verildi.
Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde özetle; murislerine ait İstanbul ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 125 ada 1 parsel sayılı 699 m² büyüklüğündeki taşınmazda 1/2 hisse sahibiyken ... tarafından söz konusu taşınmazın üzerinden yol geçirileceği gerekçesi ile kamulaştırma işlemleri yapıldığını, ... tarafından kamulaştırma işlemleri usul ve kanuna aykırı olarak yürütüldüğünü, müvekkiline her hangi bir kamulaştırma bedeli ödenmediğini, davalı ... daha sonra dava konusu taşınmazı kamulaştırma kapsamı dışında bırakılmasına karar verdiğini, birçok kez Karayolları Genel Müdürlüğüne müracaatlarda bulunulmasına rağmen sonuç alınamadığını, davalı idare adına kayıtlı olan taşınmazın 1/2 hissesi üzerindeki davalı idare adına olan hissenin iptali ile taşınmazın 1/2 hissesinin müvekkilim ... adına tesciline, tapu iptal ve tescil talepleri uygun görülmediği taktirde kamulaştırmasız el atma tazminatının dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı idareden tahsiline talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı idare vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu parsel hakkında ... 1. Bölge Müdürlüğünden kamulaştırma işlem dosyasının celbi gerektiğini, dosya incelendiğinde davacı vekilinin taleplerinin haklı olmadığının ortaya çıkacağını, dava konusu yerin kamulaştırma tarihinde köy hudulları dahilinde arazi vasfında bir yer olduğunu ve bu sebeple yapılaşmaya müsait olmadığını, arsa olamayacağını, belirterek usulden ve esastan davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmaz ile ilgili kamulaştırmadan vazgeçildiği için taşınmazın iade edilmesi gerektiğini, kamulaştırma evrakları usul ve kanuna aykırı olarak tebliğ edildiği gibi kamulaştırma nedeniyle kendilerine herhangi bir ödeme yapılmadığını ve davalı idarece de ödeme hususunun ispatlanmadığını, kesinleşen kamulaştırma işlemi olmadığı için dava konusu taşınmazın geri verilmesi için 1 yıllık sürenin geçmediğini, davalı idarenin kamulaştırmadan vazgeçtiği hâlde bu husus 2942 sayılı Kanun'un 22 nci maddesi gereğince bildirilmediğini, kamulaştırmadan vazgeçildiği için 1 yıllık sürenin geçmediğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile taşınmazın 1/2 hissesinin ..., 1/2 hissesinin dava dışı Muammer Soydaş adına kayıtlı iken, 30.12.2011 tarihli ve 41374 yevmiye nolu kamulaştırma+birleştirme işlemine istinaden tamamının davalı idare adına tescil edildiği, ...'ün kamulaştırma bedelinin artılmasına ilişkin olarak Büyükçekmece 1. Asliye Hukuk Mahkemesine 1997/624 Esas sayılı davayı açtığı, davanın 1998/342 Karar numarası ile karara bağlandığı, Mahkemece davanın kabulü ile kamulaştırma bedelinin 3.460.000,00 TL artırılmasına karar verildiği, kararın Yargıtay 5. Hukuk Dairesinin 1998/15166 Esas, 1998/17257 Karar sayılı ilâmıyla onandığı, karara istinaden İstanbul 13. İcra Müdürlüğü'nün 1998/8785 Esas sayılı dosyasında ilamlı takip başlatıldığı ve icra dosyasının infazen kapatıldığı ve davalı idare tarafından sunulan belgeler ile kamulaştırma bedelinin ödendiği kabulü ile davacı vekilinin tapu iptali ve tescil talebi ve kamulaştırmasız el atma nedenine dayalı tazminat isteğinin yerinde olmadığı, Mahkeme tarafından verilen davanın reddi kararında, usul ve esas yönünden hukuka aykırılık bulunmadığı anlaşıldığından, davacılar vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürülen istinaf sebeplerini tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, 2942 sayılı Kanun'un 23 üncü maddesi uyarınca taşınmazın geri alım istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 22 nci ve 23 üncü maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Dosya içindeki bilgi ve belgelerden; dava konusu taşınmazın 1991 yılında yol yapımı nedeniyle davalı idarece kamulaştırıldığı, işbu kamulaştırma nedeniyle davacılar murisi ... tarafından kamulaştırma bedelinin artılmasına ilişkin olarak açılan Büyükçekmece 1. Asliye Hukuk Mahkemesine 1997/624 Esas, 1998/342 Karar sayılı kararı ile bedelin artırılmasına dair verilen karar temyiz incelemesinden geçerek kesinleştiği anlaşıldığından kamulaştırmanın kesinleşmesi nedeniyle davacıların kamulaştırmasız el atmaya dayanarak tazminat talep edemeyeceklerinin kabulü doğrudur.
3. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukukî ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup, davacılar vekili tarafından temyiz dilekçesinde ileri sürülen diğer nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
4. Davacılar vekilinin geri alım istemine ilişkin talebi yönünden yapılan incelemede; 2942 sayılı Kanun'un 23 üncü maddesi uyarınca kamulaştırılan taşınmazın geri alınabilmesi için kamulaştırma bedelinin kesinleşme tarihinden itibaren 5 yıl içinde kamulaştırmayı yapan idarece kamulaştırma ve devir amacına uygun hiçbir işlem ve tesisat yapılmamış olması ve kamu amacına yönelik hiçbir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz malın olduğu gibi bırakılması gerekir. Geri alma hakkının doğmasından itibaren 1 yıl içinde kullanılmayan hak düşer. Aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz birlikte kamulaştırıldığı takdirde bu taşınmazların durumunun bir bütün oluşturduğu kabul edilerek geri alma hakkının doğumu taşınmazların tümüne göre belirlenir.
5. Dosya kapsamından davalı ... tarafından aynı kamulaştırma kapsamında birden fazla taşınmazın aynı amaçla kamulaştırıldığı anlaşıldığından, Mahkemece aynı kamulaştırma kapsamındaki diğer taşınmazlara ilişkin tüm kamulaştırma evrakları varsa açılan bedel artırım ya da kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davalarına ilişkin kararlar getirtilip taşınmazların kamulaştırma bedellerinin kesinleşme tarihi ile taşınmazlarda davalı idarece kamulaştırma kararı sonrası çalışmaya başlanıp başlanmadığı hususları da araştırılarak sonucuna göre 1 ve 5 yıllık hak düşürücü sürelerin ne zaman başladığı ve geçip geçmediği hususlarının tespiti gerekirken eksik inceleme ile karar verilmesi bozmayı gerektirir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davacılar vekilinin temyiz isteminin kısmen kabulü ile temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesinin kararının BOZULMASINA,
Davacılar kendilerini vekil ile temsil ettirdiğinden, 21.09.2023 tarihinde yürürlüğe giren Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince belirlenen 17.100,00 TL duruşma vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacılara ödenmesine,
Davacılardan peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
21.11.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.