"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Adana Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2020/1706 Esas, 2022/2709 Karar
KARAR : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : Adana 11. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2019/186 Esas, 2020/131 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı idare vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı idare vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; dava konusu Adana ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 101 parsel sayılı taşınmaza kamulaştırmasız el atıldığından bedelinin yasal faizi ile birlikte davalı idareden tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı idare vekili cevap dilekçesinde özetle; davanın zamanaşımından reddi gerektiğini, uzlaşma dava şartı yerine getirilmediğinden davanın reddine karar verilmesi gerektiğini, davacının talep ettiği tazminat kalemlerinin belirsiz alacak davası olarak açılamayacağını ileri sürerek davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne, taşınmaz bedelinin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, bedeline hükmedilen taşınmazın davacı adına kayıtlı tapusunun iptali ile yol olarak el atılan kısımların tapudan terkinine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; idarî yargının görevli olduğunu, uzlaşma dava şartının yerine getirilmediğini, 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 18 inci maddesinde yapılan değişiklik uyarınca düzenleme ortaklık payı oranının %45'e çıkartıldığı hâlde, bu oranın dikkate alınmadığını, belirlenen bedelin yüksek olduğunu, idarece düzenlenen 11.12.2015 tarihli kıymet takdir raporu ile metrekare birim bedeli 585,00 TL olarak belirlendiği hâlde dava tarihi itibarıyla metrekare birim bedelinin 1.207,72 TL olarak belirlenmesinin hatalı olduğunu, dava konusu taşınmazın paydaşlarınca açılan Adana 7. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2016/6 Esas sayılı dosyasında metrekare birim bedelinin 617,50 TL olarak belirlendiğini, bilirkişi raporuna karşı yapılan itirazlarının dikkate alınmadığını, ayrıca dava konusu taşınmazın tamamı için tazminata hükmedilmesinin hatalı olduğunu, fiilen el atılmayan kısımlar yönünden davalı idarenin sorumlu tutulamayacağını ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu taşınmazın arsa olması sebebiyle emsal karşılaştırması yapılarak ... Mahallesi 6191 ada 2 parsel sayılı taşınmazın emsal alınması suretiyle toplam kamulaştırma bedelinin 318.172,78 TL olarak hesaplandığı, emsalin daha önceden de kabul ettikleri uygun emsal olduğu, tespit olunan bedelin bölgedeki rayici yansıtır, hakkaniyetli ve makul bir bedel olduğu, böylece mahkeme kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu anlaşıldığından davalı idare vekilinin istinaf başvurusunun 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin birinci alt bendi uyarınca esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu maliki ile davalı idare arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmazın değerinin biçilmesine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun’un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Dava konusu taşınmaza 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi uyarınca emsalin üstün ve eksik yönleri belirlenip kıyaslaması yapılarak değer biçilip davalı idareden tahsiline karar verilmesinde yöntem itibarıyla bir isabetsizlik görülmemiştir.
3. Dava konusu taşınmazın davalı idare tarafından el atılan kısımlarının yanı sıra proje bütünlüğü gereği fiilen el atılmayan ve imar planında park ve imar yolu olarak ayrılan alanda kalan kısımları da dikkate alınarak taşınmazın tamamında davacı payına düşen kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat bedeline hükmedilmesinin yerinde olduğu anlaşılmıştır.
4. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukukî nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı idare vekilinin aşağıdaki paragrafın kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
5. Emsal olarak incelenen ... Mahallesi 6191 ada 2 parsel sayılı taşınmazın 28.05.2013 tarihli resmi senet ile 1/3 hissesi 90.333,33 TL’ye satıldığı halde bilirkişi raporunda gerekçesi açıklanmadan taşınmazın tamamının 470.000,00 TL’ye satıldığının kabulü ile değer biçilmesi doğru olmadığı gibi, hükme esas alınan bilirkişi raporunda; dava konusu taşınmaz ile emsal olarak incelenen ... Mahallesi 6191 ada 2 parsel sayılı taşınmaz eşit değerde kabul edilip belirlenen metrekare birim bedelinden, emsal taşınmazın satış tarihi itibarıyla imar parseli, dava konusu taşınmazın ise dava tarihi itibarıyla kadastro parseli olduğunun kabulü ile %40 oranında düzenleme ortaklık payı kesilerek Şubat 2019 değerlendirme tarihi itibarıyla dava konusu taşınmazın metrekare birim fiyatı 1.207,72 TL olarak belirlendiği hâlde; Dairemizin 2020/1326 Esas, 2021/139 Karar sayılı ilâmı ile incelenerek denetimden geçen dava konusu taşınmazın diğer paydaşlarınca açılan Adana 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2016/213 Esas, 2018/203 Karar sayılı kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat davasında farklı emsal esas alınarak Nisan 2016 değerlendirme tarihi itibarıyla metrekare birim bedelinin 617,50 TL olarak belirlendiği, Dairemizin 2018/1557 Esas, 2019/13135 Karar sayılı ilâmı ile incelenerek denetimden geçen dava konusu taşınmazın diğer paydaşlarınca açılan Adana 7. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2016/6 Esas, 2017/152 Karar sayılı kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat davasında hükme esas alınan bilirkişi raporunda ... Mahallesi 6191 ada 2 parsel sayılı taşınmaz emsal alınarak dava konusu taşınmazın emsal taşınmazdan %20 oranında daha değersiz olduğunun kabulü ile belirlenen metrekare birim bedelinden, emsal taşınmazın satış tarihi itibarıyla imar parseli, dava konusu taşınmazın ise dava tarihi itibarıyla kadastro parseli olduğunun kabulü ile %35 oranında düzenleme ortaklık payı kesilerek Ocak 2016 değerlendirme tarihi itibarıyla dava konusu taşınmazın metrekare birim fiyatının 617,50 TL olarak belirlendiği anlaşıldığından; bu bedellerden ayrılma nedenlerine ilişkin alınan ek raporların yetersiz gerekçeye dayanması ve aynı taşınmaz hakkında farklı paydaşlar tarafından açılan davalarda aynı taşınmaz emsal olarak esas alındığı hâlde kesilen düzenleme ortaklık payı ile dava konusu taşınmazın emsale göre değer oranları yönünden farklı değerlendirme yapılması nedeniyle rapor inandırıcı görülmemiştir.
6. Bu durumda; taraflara, dava konusu taşınmaza yakın bölgelerden ve yakın zaman içinde satışı yapılan benzer yüzölçümlü satışları bildirmeleri için imkân tanınması, lüzumu hâlinde resen emsal celbi yoluna gidilmesi, taşınmazın, değerlendirme tarihi itibarıyla, emsal alınacak taşınmazın ise satış tarihi itibarıyla imar ya da kadastro parselleri olup olmadığı ilgili Belediye Başkanlığı ve Tapu Müdürlüğünden ve dava konusu taşınmazın bulunduğu bölgede uygulanan düzenleme ortaklık payı oranının Belediye İmar Müdürlüğünden ayrı ayrı sorulması, ayrıca dava konusu taşınmazın; imar planındaki konumu, emsallere ve değerini etkileyen merkezi yerlere olan uzaklığını da gösterir krokisi ve dava konusu taşınmaz ile emsal taşınmazların resen belirlenen vergi değerleri ve emsal taşınmazların satış akit tablosu getirtilerek, dava konusu taşınmazın değerlendirmeye esas alınacak emsallere göre ayrı ayrı üstün ve eksik yönleri ve oranları açıklanmak suretiyle yapılacak karşılaştırma sonucu değerinin belirlenmesi bakımından, yeniden oluşturulacak bilirkişi kurulu marifetiyle mahallinde keşif yapılarak ve aynı taşınmazın farklı paydaşları tarafından açılan kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat davalarında belirlenen metrekare birim fiyatlarından ayrılma nedenlerini de açıklayacak şekilde alınacak rapor sonucuna göre hüküm kurulması gerektiğinin düşünülmemesi, bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davalı idare vekilinin temyiz isteminin kabulü ile temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesinin kararının BOZULMASINA,
Davalı idareden peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
25.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.