"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2022/130 Esas, 2023/199 Karar
KARAR : Kabul
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin asıl ve birleştirilen davalarda verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Yargıtay (Kapatılan) 18.Hukuk Dairesince Mahkeme kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya direnme kararı verilmiştir.
Mahkemece verilen direnme kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; dosya Yargıtay Hukuk Genel Kuruluna sunulmuş, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından yapılan inceleme sonunda, Mahkemenin direnme kararının Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerle bozulmasına karar verilmiştir.
Mahkemece bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonunda asıl davanın kabulüne, birleştirilen davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Mahkeme kararı davalı idareler vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
1. Davacılar vekili asıl dosyaya ilişkin dava dilekçesinde özetle; müvekkillerinin hissedar olduğu Bursa ili, .... ilçesi, ... Mahallesi 4166 ada 6 parsel sayılı taşınmaza yol haline getirilmek suretiyle fiilen el atıldığını, el atmanın kamusal hizmete tahsis amaçlı ve kalıcı nitelikte olduğunu, kamulaştırma işlemi yapılmadığını ve davacıya herhangi bir bedel ödenmediğini, el atılan kısım dışında kalan ve fiilen kullanımı mümkün olmayacak bir kısım mevcut ise bu kısmın da bedeli mukabilinde davalı idareye bırakılmasını istediklerini, taşınmazın bulunduğu yer ve özellikleri itibarı ile oldukça değerli olduğunu, davalı idare ile gerek bedel ve gerekse fiilen el atılan ve atılmayan bölümleri yönünden uzlaşma ihtimalleri bulunmadığını ileri sürerek fazlaya ilişkin talep hakları saklı kalmak kaydı ile belirlenecek tazminatın yasal faizi ile birlikte davalı ... Başkanlığından tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
2. Davacılar vekili birleştirilen dosyaya ilişkin dava dilekçesinde; dava konusu 4166 ada 6 parsel sayılı taşınmazdan ifrazen oluşan, 21 No.lu parselin mevcut imar planı gereği el atmanın tamamından Bursa Büyükşehir Başkanlığının sorumlu olduğu bulunduğu anlaşıldığından belirlenecek tazminatın davalı idareden tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... cevap dilekçesinde; uzlaşma yolunun dava ön şartı olup, uzlaşma yolu tüketilmeden açılan işbu davanın reddi gerektiğini, dava konusu taşınmazın büyük bir kısmının uygulama imar planında kent parkı ve yeşil alanda kaldığını, taşınmazın bu kısımlarında düzenleme yapma yetkisinin Büyükşehir Belediyesinde olduğuna, müvekkili idareye husumet yöneltilemeyeceğini, talep edilen tazminat miktarının fahiş olduğunu, taşınmaz kadastro parseli olduğundan düzenleme ortaklık payı düşülmesi gerektiğini ileri sürerek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
2.Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; davalı idare yönünden husumet nedeniyle reddini, mahkeme aksi kanaatte ise davanın esastan reddini, yargılama giderleri ile ücreti vekaletin davacı üzerinde bırakılmasını talep ve dava etmiştir.
III. MAHKEME KARARI
Mahkemenin 27.3.2013 tarihli ve 2011/417 Esas 2013/254 Karar sayılı ilamı davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1.Bursa 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay (Kapatılan) 18.Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonucu;
a)Dava konusu taşınmazın başka paydaşları tarafından açılan denetimden geçen dosyalarda hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporlarında, aynı taşınmaz için 14.12.2009 dava tarihi itibarıyla m² sine 1.500,00 TL değer tespit edildiği, 25.07.2011 dava tarihi itibariyle m²'sine 1.500,00 TL değer belirlendiği ve bu m² birim fiyatlarının uygun bulunduğu,eldeki dava dosyasında ise dava konusu taşınmaza 08.07.2011 olan dava tarihi itibarıyla 459,00 TL/m² değer takdir edildiği gözetildiğinde belirtilen paydaş dosyalarının güçlü delil olarak kabul edilmesi gerektiği de dikkate alınarak, belirtilen dosyalar da değerlendirilmek suretiyle bilirkişi kurulundan ek rapor alınması gerekli olduğundan,
b)Dosyada mevcut 12.07.2012 tarihli fen bilirkişisi raporunda, dava konusu taşınmazın krokide (D) harfi ile gösterilen 1503,78 m² lik kısmına fiilen el atılıp atılmadığı kesin olarak belirlendikten sonra fiili el atma varsa bu kısım yönünden de kamulaştırmasız el atma bedelinin tespiti ile bu kısmın idare adına tesciline karar verilmesi, bulunmadığı takdirde davanın usulden reddine karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ve yetersiz araştırma ile yazılı şekilde hüküm kurulması isabetsiz olduğundan,
c)Dava konusu taşınmazın krokide (F) harfi ile gösterilen 387,35 m² lik kısmının imar planında kent parkı alanında kaldığı anlaşılmaktadır. (F) harfi ile gösterilen 387,35 m²lik kısmı ile ilgili yetki ve sorumluluğun hangi belediyeye ait olduğu ve proje bütünlüğünün bulunup bulunmadığı hususlarında bilirkişiden ek rapor alınarak, oluşacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ve yetersiz araştırma ile yazılı şekilde hüküm kurulması hatalı olduğundan,
d)11.06.2013 tarihinde yürürlüğe giren 6487 sayılı Kanun ile 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) değiştirilen Geçici 6 ncı maddesinin 7 nci ve 13 üncü fıkralarında “Bu madde kapsamında açılan davalarda mahkeme ve icra harçları ile her türlü vekâlet ücretleri bedel tespiti davalarında öngörülen şekilde maktu olarak belirlenir” ve “Bu fıkra hükmü, bu fıkra kapsamında kalan taşınmazlar hakkında açılan ve kesinleşmeyen davalarda da uygulanır.” hükmü getirilmiştir. Bu düzenlemeler karşısında Harçlar Tarifesi uyarınca maktu harca hükmedilmesi ve davacı lehine maktu vekalet ücreti takdir edilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması, doğru olmadığından kararın bozulmasına karar verilmiştir.
B. Mahkemece Verilen İkinci Karar
Bursa 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 26.11.2014 tarihli ve 2014/491 Esas 2014/554 Karar sayılı ilamı Kapatılan Yargıtay 18. Hukuk Dairesinin bozma kararına karşı direnilmesine karar verilmiştir.
C.Yargıtay (Kapatılan) 18.Hukuk Dairesince Yapılan İnceleme Sonucu Dosyanın Yargıtay Hukuk Genel Kuruluna Gönderilmesi Kararı
Bursa 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 26.11.2014 tarihli ve 2014/491 Esas 2014/554 Karar sayılı direnme kararının yerinde olmadığı anlaşıldığından, Yargıtay (Kapatılan) 18.Hukuk Dairesinin 27.05.2015 tarihli ve 2015/8675 Esas, 2015/8721 Karar sayılı ilamı ile temyiz incelemesi yapılmak üzere dosyanın 6763 sayılı Kanun'un 43 üncü maddesi ile değişik 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 373 üncü maddesinin beşinci fıkrası uyarınca yetkili ve görevli Yargıtay Hukuk Genel Kuruluna gönderilmesine karar verilmiştir.
D. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından yapılan inceleme sonunda verilen 16.12.2021 tarihli ve 2017/(18)5-2766 Esas 2021/1703 Karar sayılı ilamı ile Mahkemenin direnme kararının Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerle bozulmasına karar verilmiştir.
E.Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı Sonrası Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Bursa 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 06.04.2023 tarihli ve 2022/130 Esas 2023/199 Karar sayılı ilamı asıl davanın kısmen kabulüne, birleştirilen davanın kabulüne karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... ve ... vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1.Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; emsal karşılaştırmasının hatalı olduğunu, belirlenen bedelin yüksek olduğunu ileri sürerek kararı temyiz etmiştir.
2.Davalı ... vekili temyiz dilekçesinde özetle; emsal karşılaştırmasının hatalı olduğunu belirlenen bedelin yüksek olduğunu ileri sürerek kararı temyiz etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacı tapu malikileri ile davalı idareler arasında kamulaştırmasız el atılan taşınmazların değerinin biçilmesi ve bedellerinin sorumlu idarelerden tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun (1086 sayılı Kanun) 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikten önceki 427 ilâ 439 uncu maddeleri.
2. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1956/1 Esas, 1956/6 Karar sayılı kararının ilgili bölümü şöyledir: “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, esas itibarıyla, gayrimenkulünü yola kalbeden amme hükmi şahsiyeti aleyhine meni müdahale davası açmağa hakkı olduğuna, ancak dilerse bu fiili duruma razı olarak, mülkiyet hakkının amme hükmi şahsiyetine devrine karşılık gayrimenkulünün bedelinin tahsilini de dava edebileceğine ve isteyebileceği bedelin de mülkiyet hakkının devrine razı olduğu tarih olan dava tarihindeki bedel olduğuna 16.05.1956 tarihinde ilk toplantıda ittifakla karar verildi.”
3. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun, 16.05.1956 tarihli ve 1954/1 Esas, 1956/7 Karar sayılı kararı ile “... Usûlü dairesinde istimlak muamelesine tevessül edilmeksizin gayrimenkulü yola kalbedilen şahsın, gayrimenkulünün bedelinin tahsiline ilişkin olarak, gayrimenkulünü yola kalbeden hükmü şahsiyeti aleyhine açacağı bedel davasında müruruzamanın mevzuubahis olamayacağına ve bu itibarla da, hadisede Borçlar Kanunu'nun 66. maddesinin tatbik kabiliyeti bulunmadığına ...” karar verilmiştir.
4. 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesi ve 26.11.2022 tarihli ve 32025 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanacak yürürlüğe giren 16.11.2022 tarihli ve 7421 sayılı Kanun'un 3 üncü maddesi ile değişik Ek 1 inci maddesi
3. Değerlendirme
1. Mahkemelerin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un (6100 sayılı Kanun) geçici 3 üncü maddesinin atfıyla 1086 sayılı Kanun’un 26.09.2004 tarihli ve 5236 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikten önceki 428 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Dava konusu Bursa ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 4166 ada 6 parsel sayılı taşınmazdan ifrazen oluşan 4166 ada 17,18,19,20 parsel sayılı taşınmazlara 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi uyarınca emsalin üstün ve eksik yönleri belirlenip kıyaslaması yapılarak değer biçilmesine karar verilmesi yerindedir.
3. Temyizen incelenen mahkeme kararının bozmaya uygun olduğu, kararda ve kararın gerekçesinde hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik bulunmadığı, bozma ile kesinleşen ve karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmadığı anlaşılmakta olup davalı idareler vekillerinin aşağıdaki husus dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
4. Dava konusu taşınmaza 04.11.1983 sonrası el atıldığı anlaşıldığından asıl ve birleştirilen dosyada hükmedilen bedel üzerinden nispi harca hükmedilmesi gerektiğinin gözetilmemesi bozmayı gerektirir.
Ne var ki; bu yanılgının giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden kararının düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davalı idareler vekillerinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davalı idareler vekillerinin temyiz itirazlarının kısmen kabulü ile Bursa 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 06.04.2023 tarihli ve 2022/130 Esas 2023/199 Karar sayılı ilamının; 5 numaralı bendinin a ve b harfi ile gösterilen bölümlerin tümüyle çıkartılmasına, yerlerine sırasıyla "Asıl dava yönünden alınması gerekli 8.566.00TL harçtan peşin alınan 118,80 TL harcın mahsubu ile bakiye 8.447.27 TL harcın davalı ... Başkanlığından tahsiliyle hazineye irat kaydına, Birleştirilen dava yönünden alınması gerekli 49.679.80 TL harçtan peşin alınan 80,70 TL harcın mahsubu ile bakiye 49.599.00 TL harcın Bursa Büyükşehir Belediye Başkanlığından tahsiliyle Hazineye irat kaydına" cümlelerinin yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA,
Davalı idarelerden peşin alınan temyiz harçlarının istek halinde iadesine,
Dosyanın kararı veren mahkemeye gönderilmesine,19.09 2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.