"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
SAYISI : 2023/146 Esas, 2023/260 Karar
I. YARGI YERİ BELİRLENMESİNE KONU KARARLAR
A. Ankara 16. İş Mahkemesinin 21.02.2023 Tarihli ve 2022/335 Esas, 2023/56 Karar Sayılı Kararı
Davanın ödeme emri iptaline ilişkin olduğu, davalı tarafından süresi içinde yetki itirazında bulunulduğu, yetki itirazında yetkili mahkeme gösterilmemiş ise de, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun (5510 sayılı Kanun) 88 inci maddesinde 19 uncu maddesi uyarınca 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usûlü Hakkında Kanun (6183 sayılı Kanun) uyarınca tahsili gereken kurum alacaklarıyla ilgili uyuşmazlıklarda, yetkili mahkemenin, alacaklı ... Başkanlığı İl Müdürlüğünün bulunduğu yerdeki iş mahkemesi olduğu, belirtilen özel yetki kuralının kesin yetki niteliğinde olduğu, yetkinin kesin olduğu hallerde, mahkemenin yetkili bulunmasının dava şartı olduğu ve mahkemece re'sen gözetilmesi gerektiği, buna göre Kurumun prim ve diğer alacaklarının tahsiline yönelik 6183 sayılı Kanun'un uygulamasından doğan somut uyuşmazlıkta işlemlerin Mardin Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü tarafından yapılması nedeniyle Mardin Nöbetçi İş (Sosyal Güvenlik) Mahkemesinin yetkili olduğu gerekçesi ile yetkisizlik kararı verilmiştir.
B. Mardin İş Mahkemesinin 22.06.2023 Tarihli ve 2023/146 Esas, 2023/260 Karar Sayılı Kararı
Eldeki davada yetkili mahkemenin ... Başkanlığının merkezinin bulunduğu Ankara mahkemelerinin veya davacının işlemlerini yürüten şubenin bulunduğu yer mahkemesinin olduğu, davacının seçimlik hakkını kullanarak davasını ... Başkanlığının merkezinin bulunduğu Ankara'da açtığı gerekçesiyle yetkisizlik kararı verilmiştir.
II. GEREKÇE
A. Uyuşmazlık
Uyuşmazlık, kurumca tahakkuk ettirilen prim borcu ve gecikme zammına ilişkin ödeme emirlerinin iptaline ilişkin davada yetkili mahkemenin belirlenmesi istemine ilişkindir.
B. İlgili Hukuk
1. Farklı bölge adliye mahkemelerinin yargı çevresinde kalan ilk derece mahkemeleri ile bölge adliye mahkemeleri arasındaki yetki ve görev uyuşmazlıklarının giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 21 ve 22 nci maddeleri ile 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 36 ncı maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan düzenlemelerdir.
2. 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun (506 sayılı Kanun) 80 inci ve 134 üncü maddeleri, 5510 sayılı Kanun'un 88 inci maddesi, 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu'nun (5521 sayılı Kanun) 5 inci maddesi, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu'nun (7036 sayılı Kanun) 6 ncı ve 9 uncu maddeleri, 6100 sayılı Kanun'un 6 ncı maddesi
C. Değerlendirme
1. 506 sayılı Kanun'un 134 üncü maddesinde bu Kanun'un uygulanmasından doğan uzlaşmazlıkların, yetkili iş mahkemelerinde veya bu davalara bakmakla görevli mahkemelerde görüleceği hükmü ve 80 inci maddesinin altıncı fıkrasında ise Kurum alacaklarının tahsilinde 21.07.1953 tarihli ve 6183 sayılı Kanun'un uygulanmasından doğacak uyuşmazlıkların çözümlenmesinde, alacaklı Sigorta Müdürlüğü’nün bulunduğu yer iş mahkemesinin yetkili olduğuna ilişkin hükümler yer almakta iken, 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun’un 101 inci maddesinde bu Kanun’da aksine hüküm bulunmayan hallerde, bu Kanun hükümlerinin uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıkların iş mahkemelerinde görüleceği düzenlenerek görev konusu açıklanmış olmasına karşın, Kurumun taraf olduğu uyuşmazlıklarda yetkili mahkemenin neresi olacağına dair Kanunda açık bir düzenleme bulunmamaktadır. 5510 sayılı Kanun'un 88 inci maddesinin on dokuzuncu fıkrası ile Kurumun prim ve diğer alacaklarının tahsilinde, 6183 sayılı Kanun’un uygulamasından doğacak uyuşmazlıkların çözümlenmesinde Kurumun alacaklı biriminin bulunduğu yer iş mahkemesinin yetkili olduğu düzenlenmişse de, anılan kesin yetki kuralının uygulanabilmesinin yasal koşulu uyuşmazlığın, Kurum alacaklarının takip ve tahsiline ilişkin olarak 6183 sayılı Kanun’un uygulanmasından doğmuş bulunmasıdır.
2. 5521 sayılı Kanun’un yetki konusunun düzenlendiği 5 inci maddesinde; iş mahkemelerinde açılacak her davanın, açıldığı tarihte dava olunanın 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu gereğince ikametgâhı sayılan yer mahkemesinde bakılabileceği gibi, işçinin işini yaptığı işyeri için yetkili mahkemede de bakılabileceği, bunlara aykırı sözleşmelerin muteber sayılmayacağı hükmü öngörülmüştür.
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan 7036 sayılı Kanun’un 6 ncı maddesinde de İş Mahkemelerinde açılacak davalarda yetkili mahkemenin, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ile işin veya işlemin yapıldığı yer mahkemesidir olduğu düzenlemesine yer verilmiştir. Söz konusu düzenleme, uyuşmazlığın iş akdi veya İş Kanunu’ndan kaynaklanması halinde geçerli bir kuraldır. 7036 sayılı Kanun'un 9 uncu maddesinde ise bu Kanun'da hüküm bulunmayan hallerde 6100 sayılı Kanun'un hükümlerinin uygulanacağı bildirilmiştir.
4. Bu aşamada, genel ve özel yetki kurallarının niteliğinin açıklığa kavuşturulmasında yarar vardır. Bütün davalar için uygulanan yetki kuralına genel yetki kuralı denilmekte olup, genel yetkili mahkeme, davalının ikametgahı mahkemesidir. Eş deyişle, her dava, kanunda aksine hüküm bulunmadıkça açıldığı tarihte davalının ikametgahı sayılan yer mahkemesinde görülür. Bundan ayrı olarak bazı davalar için davalının ikametgahı mahkemesinin yanında başka yer mahkemeleri de yetkili kılınmıştır. Bu istisnai nitelikteki yetki kurallarına özel yetki kuralları denilmektedir. İlke olarak, özel yetki kuralları genel yetkiyi kaldırmaz, onunla birlikte uygulanır. Ancak, istisna olarak bazı davaların mutlaka belli bir yer mahkemesinde açılması öngörülmüştür ki, bu halde kesin yetki söz konusu olur. Kesin yetki halleri, genel yetki kuralının istisnasıdır ve mutlaka uygulanması gerekir. Bunun dışında, bir dava için özel yetki kuralı bulunsa bile, davacının genel yetki ile özel yetki arasında bir seçim hakkı vardır. Özel yetki kuralları ilke olarak kamu düzenine ilişkin değildir.
5. Bu yönde, kamu düzenine ilişkin yetki kuralını düzenleyen 7036 sayılı Kanun’un 6 ncı maddesinin, işçi sayılan kimselerle işveren veya işveren vekilleri arasında iş akdinden veya İş Kanunu’na dayanan alacak ve hak iddialarından doğan hukuk uyuşmazlıklarına uygulanacağı kabul edilmelidir.
6. Somut olaya ilişkin olarak, davacı hakkında Mardin ... İl Müdürlüğünce tanzim edilen ödeme emirleri ile 6183 sayılı Kanun’un uygulanması nedeniyle doğan uyuşmazlığın çözümlenmesi için açılan eldeki davada, 5510 sayılı Kanun’un 88 inci maddesinin on dokuzuncu fıkrasında belirtilen yetkiye ilişkin hüküm, kesin nitelikte olup diğer yetki kurallarının üzerindedir ve uygulanmasının yasal gereklilik olduğu belirgindir.
7. Öte yandan, 6183 sayılı Kanun'a göre kullanılacak yetkilere ilişkin yönetmeliğin; tanımlar başlıklı 4 üncü maddesinde tahsil dairesinin Kurum'un tahsilâtla görevli ünitesini, servisini, icra memurlarını, memurlarını ve Kurum adına vekâletname verilen gerçek ve tüzel kişilerini, ünitenin Kurum'un tahsilâtla görevli sosyal güvenlik il müdürlüğü ile sosyal güvenlik merkezlerini ifade edeceğine ilişkin tanımları yapılmış olup, takip işlemlerine yetkili tahsil dairesi başlıklı 17 nci maddesinde; takip işlemlerinin, Kurum'un ilgili ünitesince yapılacağı, borçlu veya malları başka mahallerde bulunduğu takdirde, takip işlemlerinin Kurum'un o mahaldeki ilgili ünitesince niyabeten yürütüleceğine ilişkin düzenlemenin, yetkili mahkeme başlıklı 32 nci maddesinde ise Kurum alacaklarının tahsilinde, 6183 sayılı Kanun’un uygulamasından doğacak uyuşmazlıkların çözümlenmesinde Kurumun alacaklı ünitesinin bulunduğu yer iş mahkemesi yetkili olacağına ilişkin düzenlemelerine yer verildiği görülmektedir.
8. Değinilen mevzuat hükümleri çerçevesinde; sosyal güvenlik il müdürlükleri ile sosyal güvenlik merkezlerinin takip işlemlerinde yetkili olduğu görülmekte olup, bu yönde davaya konu 6183 sayılı Kanun’un uygulanması nedeniyle ödeme emirlerinin gönderilmesi işleminin Mardin ... İl Müdürlüğü tarafından yapılması nedeniyle, bu merkezin bulunduğu yer iş mahkemesi olan Mardin İş Mahkemelerinin kesin yetkili olduğu anlaşıldığından uyuşmazlığın Mardin İş Mahkemesinde çözümlenmesi gerekmektedir.
III. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
6100 sayılı Kanun’un 21 ve 22 nci maddeleri ile 5235 sayılı Kanun’un 36 ncı maddesinin üçüncü fıkrası gereğince Mardin İş Mahkemesinin YARGI YERİ OLARAK BELİRLENMESİNE,
12.02.2024 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.