"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/3073 Esas, 2024/1389 Karar
KARAR : Düzeltilerek yeniden esas hakkında verilen karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : Ankara 11. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2022/521 Esas, 2023/350 Karar
Taraflar arasındaki kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı idare vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince kamu düzeni gereği yapılan inceleme sonucu; İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak, düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı idare vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, gerekli şartları taşıdığı anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde özetle; dava konusu Ankara ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 4135 ada 1 parsel ile ... Mahallesi 4878 ada 23 parsel sayılı taşınmazlara davalı idarece yol yapılmak suretiyle kamulaştırmasız el atıldığından bahisle taşınmazların bedelinin davalı idareden tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı idare vekili cevap dilekçesinde özetle; davanın usulden ve esastan reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı idare vekili istinaf dilekçesinde; imar planı idare tarafından onaylanmadığı, husumetin imar planını onaylayan belediyeye ait olduğu, uzlaşma başvurusunun olmadığı, idare tarafından el atmanın olmadığı, alınan raporda yapılan incelemenin yetersiz olduğu, bedelin çok yüksek olduğu, aynı bölgede aynı yol nedeniyle açılan ve Yargıtay denetiminden geçerek kesinleşen bedeller dikkate alındığında m2 birim fiyatın çok yüksek olduğunu ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile dava konusu ... Mahallesi, 4878 ada 23 parsel sayılı taşınmazın 252.42 m2'lik bölümünün,... Mahallesinde kain 4135 ada 1 parsel sayılı taşınmazın 45.19 m2'lik bölümünün 1997-1998 yıllarında ... Caddesi genişletme çalışmaları sırasında herhangi bir kamulaştırma işlemi yapılmaksızın yol ve kaldırım yapılmak suretiyle fiili olarak el atıldığının anlaşıldığı, arsa niteliğindeki taşınmazlara emsal karşılaştırması yapılarak, dava konusu taşınmazlar ile aynı adada bulunan ve taşınmazlara 200 ve 400 metre mesafede bulunan başka parseller yönünden açılan ve Yargıtay 5.Hukuk Dairesinin denetiminden geçerek kesinleşen bedeller dava değerlendirme tarihine eskale edilip değerlendirilmek suretiyle bedellerinin tespit edilip, el atılan bölümlerin yol genişlikleri itibariyle davalı idarenin sorumluluğunda bulunması nedeniyle davalı idareden tahsiline, dava konusu taşınmazlardaki davacı paylarının iptali ile yol olarak terkinlerine dair kararda, dava konusu taşınmaz ile aynı bölgede bulunan ... Mahallesi 4878 ada 1-A parsel sayılı taşınmaz yönünden açılan davada Aralık 2017 değerlendirme tarihi itibariyle tespit edilen 2.963,21 TL/m² birim bedelin Dairemizin 2019/586 esas sayılı kararı ile, ... Mahallesi 4138 ada 2 parsel sayılı ve 4138 ada 4-A parsel sayılı taşınmazlar yönünden açılan davada Aralık 2021 değerlendirme tarihi itibariyle tespit edilen 6.360 TL/m² birim bedelin Dairemizin 2023/908 esas sayılı ve 2023/667 Esas sayılı ilamı ile uygun bulunduğu da dikkate alındığında mahkemenin vaka ve hukuki değerlendirmesinde bir isabetsizlik görülmediği, ne var ki dava konusu taşınmazlardaki el atılan bölümler açıkça gösterilerek bu bölümlerdeki davacı paylarının iptaline karar verilmesi gerekirken dava konusu taşınmazlardaki gösterilen alanlar kadar iptali ile yol olarak terkinlerine karar verilmesi doğru görülmediği gibi, nispi harca hükmedilmesi gerektiğinden, davalı vekilinin bu yöne ilişkin istinaf itirazı bulunmasa da harç ve tescil hususu kamu düzenine ilişkin olduğundan resen dikkate alınması gerektiği de gözetilerek İlk derece mahkemesi kararı kaldırılarak, düzeltilmek yeniden hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, kamulaştırmasız el atılan taşınmazların değerinin biçilmesi ve bedelinin idareden tahsili istemine ilişkindir.
2. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2.Dosya kapsamında yer alan fen bilirkişi raporunda dava konusu taşınmazların yol olarak el atılan kısımlar yönünden davalı idareye husumet yöneltilmesi doğrudur.
3.Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davalı idare vekilinin aşağıdaki paragrafların dışında kalan temyiz itirazları kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
4.Arsa niteliğindeki dava konusu taşınmazlara 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun kıymet takdir esaslarını belirten 11 inci maddesinin birinci fıkrasının arsalara ilişkin (g) bendi uyarınca, emsal incelemesi yapılarak değer biçilmesi yöntem itibarıyla kanun hükümlerine uygundur.
Ne var ki hükme esas alınan bilirkişi raporunda dava konusu taşınmazların tamamının tapu kayıtları ile değerlendirme tarihinde Arsa Metrekare Rayiç Bedeli Takdir Komisyonu tarafından resen belirlenen emlak vergisine esas olan metrekare değerlerin getirtilip denetlenmediği gibi dava konusu taşınmazlara yakın 4878 ada 19 parsel sayılı taşınmaza 2014 yılının Ağustos ayı değerlendirme tarihinde 1460,00 TL/m² birim fiyatı Dairemiz denetiminden geçtiği ve iş bu dava tarihine endekslendiğinde daha düşük metrekare birim fiyatına ulaşıldığı yine bilirkişi raporunda güçlü delil olarak gösterilen 4878 ada 1 parselin 2010 yılının Mart ayı değerlendirme tarihinde 1440,50 TL/m² belirlendiğine ilişkin hükme esas alınan bilirkişi raporuna ulaşılamadığından denetlenemediği, Bölge Adliye Mahkemesinin gerekçeli kararında geçen dava konusu taşınmazlara yakın parsellere biçilen metrekare birim fiyatlarının Dairemiz denetiminden geçmediği, hükme esas alınan bilirkişi raporunda hem ... Caddesi hem ... Caddesine cepheli olan dava konusu 4135 ada 1 parsel sayılı taşınmaza sadece ... Caddesine cepheli, dava konusu 4878 ada 23 parsele göre aynı değerlendirme tarihinde gerekçesi gösterilmeden daha düşük metrekare birim fiyatı belirlendiği ve emsal mukayesesi yapılırken soyut ifadelerle değer biçildiği de gözetildiğinde hükme esas alınan bilirkişi raporu inanadırıcı bululunmamıştır.
5. Bu durumda; taraflara, dava konusu taşınmaza yakın bölgelerden ve yakın zaman içinde satışı yapılan benzer yüzölçümlü satışları bildirmeleri için imkan tanınması, lüzumu halinde resen emsal celbi yoluna gidilmesi, dava konusu taşınmazın değerlendirme tarihi itibarıyla, emsal alınacak taşınmazın ise satış tarihi itibarıyla imar ya da kadastro parselleri olup olmadığının ilgili Belediye Başkanlığı ve Tapu Müdürlüğünden sorulması, ayrıca dava konusu taşınmazın; imar planındaki konumu, emsallere ve değerini etkileyen merkezi yerlere olan uzaklığını da gösterir krokisi ve dava konusu taşınmaz ile emsal taşınmazların resen belirlenen vergi değerleri ve emsal taşınmazların satış akit tablosu getirtilerek dava konusu taşınmazın değerlendirmeye esas alınacak emsallere göre ayrı ayrı üstün ve eksik yönleri ve oranları açıklanmak suretiyle yapılacak karşılaştırma sonucu değerinin belirlenmesi bakımından yeniden oluşturulacak bilirkişi kurulu marifetiyle mahallinde keşif yapılarak alınacak raporun sonucuna göre hüküm kurulması gerektiğinin düşünülmemesi bozmayı gerektirir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1.Davalı idare vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2.Davalı idare vekilinin temyiz itirazlarının kısmen kabulü ile Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Davalı idareden alınan temyiz harcının istenildiğinde ilgilisine iadesine,
Dosyanın 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
18.03.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.