"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın göl alanı olarak tapudan terkini davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı idare vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yeniden yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı idare ve bir kısım davalılar vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince bir kısım davalılar vekilinin başvurusunun esastan reddine, davacı idare vekilinin başvurunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı idare vekili tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde; ... ili, ... ilçesi, ... Mahallesinde tapuya kayıtlı 350 ada 4 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın göl alanı olarak tapudan terkinini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalılar vekili cevap dilekçesi sunmamıştır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile davalılara ödenmesine, dava konusu taşınmazın davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile baraj gölü sahası içerisinde kalması sebebiyle davacı idare lehine tapudan terkinine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare ve davalılar ... vd. vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; alınması gereken harçlardan muaf olduğunu, bilirkişi raporunda kullanılan verilerin resmi verilerle uyuşmadığını, hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporlarında taşınmazın dekara net gelirinin 1.376,38 TL/da olarak alındığını, ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün verilerinde 2017 yılı sulu tarım arazisinin dekara net gelirinin 452,45 TL/da olduğunu, hükme esas alınan raporda ürünlerin dekara verim miktarları ve ortalama birim fiyatlarının yüksek alındığını, üretim masraflarının düşük alındığını, masrafların neye göre ve nasıl hesaplandığının belli olmadığını, üretim masraflarının brüt gelirin en az % 40'ı civarında olması gerekirken bilirkişilerin daha düşük aldığını, bilirkişilerin raporlarında dekara buğday üretim masrafının 234,50 TL/da, dekara biber üretim masrafını 1.105,50 TL/da, dekara hıyar üretim masrafını 425,00 TL/da olarak aldığını, ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün verilerinde 2017 yılı dekara buğday üretim masrafının 323,61 TL/da, dekara biber üretim masrafının 1.265,60 TL/da, dekara hıyar üretim masrafının 530,61 TL/da olduğunu, taşınmazın il merkezine 140 km, ilçe merkezine 26 km uzaklıkta olduğu halde kapitalizasyon faiz oranı % 4 oranında alınarak taşınmazların metrekare birim fiyatlarının yüksek çıkmasına sebebiyet verildiğini, ayrıca ... ve Barın köylerindeki taşınmazlara bilirkişilerce uygulanan kapitalizasyon faiz oranı % 5 olduğu halde, bu taşınmazda kapitalizasyon faiz oranının % 4 alınmasının doğru olmadığını, aynı şekilde mahkemece Kulp ilçesi, Ünal köyünde kain taşınmazlar için açmış oldukları davalarda verilen kesinleşmiş kararlarda kapitalizasyon faiz oranı sulu tarım arazileri için % 5, kuru tarım arazileri için % 6 olarak belirlendiğini, bilirkişilerin raporlarında buğday + sebze (biber + hıyar) münavebesinin uygulandığını,yörede sulu tarım arazilerinde uygulanan münavebe sisteminin buğday + dane mısır şeklinde olması gerektiğini, dava konusu taşınmazın keşfi esnasında sebze ekili olmamasına rağmen, sebze münavebesi yoluna gidilerek değer artışı uygulanmasının kanuna aykırı olduğunu, mütemmim cüzlerin yaşları doğru tespit edilmeden değer takdiri yapılarak değerin çok yüksek alındığını, enkaz bedeli düşürülmediğini belirterek kararı istinaf etmiştir.
2.Davalılar ... vd. vekili istinaf dilekçesinde özetle; ... kenarında maliyetsiz şekilde sulanabilir küçük miktarda bostan amaçlı kullanılan tarım arazileri, bağ ve meyveliklere sahip olduklarını, tarım arazilerinin azlığı ve köylünün ekonomik bağımlılığı, verimlilik, tarım arazisini köy, ilçe ve yollara yakınlığı gibi hususların yarattığı ekonomik değer dikkate alındığında objektif değer artışın uygulanmamasının kabulünün mümkün olmadığını, bu sebeple makul oranda objektif değer artışının uygulanması yerleşik Yargıtay içtihatları kapsamında bir zorunluluk olup elverişli kriterlere rağmen bu hususun gözetilmemiş ve tartışılmamış olmasının bozma sebebi olduğunu, bilirkişi raporu incelendiğinde meyve bahçeleri dışındaki sulu tarım arazilerinde 3 yıl esas alınmış birinci yıla buğday, ikinci yıla bostan ve üçüncü yıla mısır bitkilerinin ortalaması ile (biber, hıyar) totalde üç yıla üç ürün münavebesi esas alındığını, oysa ... ilçesinin sahip olduğu iklim koşulları ve tarım arazisinin azlığı nedeniyle ekonomik ihtiyacın yarattığı zorunluluk yılda iki ürün ekimini zorunlu kılmakta ve her ne kadar bilirkişi raporlarında mısır üretimi baz alınarak hesaplama yapılmış ise de Kulp ilçesinin coğrafisi ve ikliminin bu ürünü yetiştirmeye uygun olmadığını, münavebeye esas alınan ürünler incelendiğinde bilirkişi raporunda ve ilçe tarım verilerinde ürün maliyeti (masrafı) buğday için %50 'nin üzerinde alındığı, oysa Yargıtay 5. Hukuk Dairesi 2016/4489 Esas, 2017/5981 Karar sayılı ilamında üretim masraflarının brüt gelirin 1/3'ünden fazla olamayacağı gözetilmeden yapılan hesaplamaya ilişkin hükmün bozulduğunu, bu sebeple % 55 oranında masraf alınmak suretiyle yapılan hesaplamanın bozmayı gerektirdiğini belirterek kararı istinaf etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile arazi niteliğindeki taşınmaza yöre koşullarına uygun münavebe ürünleri seçilmek suretiyle net gelir yöntemine göre değer biçilmesinin yerinde olduğunu belirtilerek, ilk derece mahkemesince verilen ilk karara karşı yalnızca davacı idare istinaf yoluna başvurduğundan idare lehine oluşan usulü kazanılmış hak gereği ağaçlar için enkaz bedeli düşümü yapılarak fazla depo edilen bedele ilişkin hükümler yönünden yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı idare ile davalı tapu malikleri arasındaki kamulaştırma bedelinin tespiti istemine ilişkindir.
2. Değerlendirme
1.Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2.Arazi niteliğindeki dava konusu taşınmaza 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca olduğu gibi kullanılması halinde getireceği net gelir üzerinden değer biçilmesi yerindedir.
3.Dava konusu taşınmaza ilişkin keşif tutanağındaki mahkeme gözlemi ile beyanlar ve hükme esas alınan bilirkişi raporunda yapılan açıklamalar uyarınca taşınmazın sulu arazi vasfında olduğu anlaşılmaktadır.
4.Dava konusu taşınmazın hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporunda belirtilen özelliklerine ve dosya kapsamına göre uygulanan kapitalizasyon faiz oranı uygun görülmüştür.
5. Dairemize aynı bölgeden intikal eden ve dava konusu taşınmaz ile aynı niteliklere sahip olduğu anlaşılan taşınmazlarda sulu şartlarda münavebeye alınan ürünler ile masraflar ve verimleri nazara alındığında, münavebe planı, verim, fiyat ve masraflar uygun görülmüştür.
6.Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davacı idare vekilinin temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davacı idare harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
01.06.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.