"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın göl alanı olarak tapudan terkini davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yeniden yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; ... ili, ... ilçesi, ... Mahallesinde tapuya kayıtlı 235 ada 6 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın göl alanı olarak tapudan terkinini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalılar vekili cevap dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmazın tamamen cazibe sulaması yöntemi ile masrafsız olarak sulanan, senede iki/üç değişik ürün ekilip oldukça yüksek verim alınabilen, düzlük, her türlü tarım aleti ile tarım yapılabilen, son derece kıymetli olan bir bölgede yer aldığını, dut ağaçlarının ipek böcekçiliği için yetiştiriliyor olmasının dikkate alınmadığını, keşif esnasında özellikle bölgedeki sulu tarım arazilerinden yılda iki kez ürün alındığı hususu dikkate alınarak taşınmazın değerinin belirlenmesini, gerçekçi olmaktan uzak veriler yerine uzman bilirkişinin arazinin yapısına, önemine, köyde yetiştirilen ürünlere ve bunlara ilişkin gerçek verim miktarları ile ürünlerin gerçek piyasa değerleri esas alınarak taşınmazın değerinin belirlenmesini, yapı ve eserlerin de niteliklerine göre gerçek değerinde hesaplanmasını talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile davalılara ödenmesine, dava konusu taşınmazın davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile baraj gölü sahası içerisinde kalması sebebiyle davacı idare lehine tapudan terkinine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; DSİ Genel Müdürlüğünün 6200 sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun'un 49 uncu maddesi gereği 492 sayılı Harçlar Kanunu ile alınması gereken harçlardan muaf olduğunu, bilirkişi raporunda ortalama verilerle hesaplama yapılmadığından dolayı kamulaştırma bedeli taşınmaz değerinden daha fazla hesaplandığını, ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün ... Asliye Hukuk Mahkemesine göndermiş olduğu maliyet cetvelleri arasında aşırı farklar bulunduğunu, keşfin yapıldığı tarihte ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğündeki mevcut ancak Bakanlığın ve İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün onayından geçmemiş verilere göre hesaplama yapılarak karar verildiğini, ... ilçesi için aynı yılda iki adet tarımsal veri mevcut olduğunu ve bu husus düzeltilmeden karar verildiğinden aynı yıl için iki farklı karar verileceğini, oysaki 2016 yılı için tek bir tarımsal verinin olduğunu, dava konusu taşınmaz sulanabilir tarla kabul edilerek sebze, kavun, karpuz vb. ürünlerin münavebesi üzerinden hesaplama yapıldığını, taşınmazın büyük bir arazi olup, tamamında sebze vb. ürünlerin üretilmesinin mümkün olmadığını, bağ, badem ve dut gibi ürünler için sulu ve kuru olmak üzere 2 farklı maliyet cetveli oluşturulması gerekirken, bu yönde herhangi bir ayrıma gidilmediğini, taşınmaz kuru tarla olup, herhangi bir sulanabilirlik özelliği olmamasına rağmen, sulu olarak değerlendirildiğini, net gelir analizinde esas alınan verimlerde en azından son üç ya da beş yılın ortalamasının alınması gerektiğini, kapitalizasyon faiz oranının %5 değil, %8 alınması gerektiğini, dava konusu taşınmaz için kamu yararı kararının son ilân tarihindeki uydu fotoğrafları dava dosyası içerisinde bulunmakta olup, fotoğrafta görülmeyen ürün ve mütemmim cüzler için bilirkişilerce hesaplama yapıldığını, bilirkişi raporunda 3-4 yaşındaki omcaya 135,00 TL değer takdir edilmiş ancak bu hesaplamanın dayanağı raporda açıklanmamış olup, 3-4 yaşındaki omca henüz verime yatma döneminde ve bu dönemde ürün alınmamakta olduğunu, sadece masraf yapıldığını, bu sebeple 3-4 yaşındaki omca gibi bu ürünlerde verim verme yaşına gelmeyen ağaçların değerlendirilmesinde maliyet yöntemi kullanılmaması gerektiğini, yapı bedelleri haksız şekilde yüksek olup, kabul edilmesi hukuken mümkün olmadığını, keşif esnasında taşınmazın tamamı ekili olmadığı hâlde, tamamının bağ ve bahçe olarak kabulünün bilimsel verilere aykırı olduğunu, bağ, bahçe ve sulu arazinin değeri çok yüksek olup, 2016 yılı ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün TAMSİS verilerine aykırı olup, kapama olarak hesaplanan bağ ve bahçede bulunan ağaçların sayısı çok fazla olduğunu belirterek kararı istinaf etmiştir.
2. Davalı vekili istinaf dilekçesinde özetle; davacı kurumun müdahalesi sonucu Diyarbakır İl Tarım ve Orman Müdürlüğünce ve İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün dosyaya sunduğu verilerle çelişik, gerçeği yansıtmayan veriler baz alınarak bilirkişi kurulunun hesaplama yaptığını, davanın açılması sonrasında Mahkemenin talebiyle dosyaya sunulan ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün 03.03.2017 tarihli veri cetveline istinaden bilirkişi raporları hazırlanmış, itiraz süreçleri tamamlandıktan sonra davacı kurumun ekte sunduğumuz ve yazışmalardan da anlaşılacağı üzere kendi talepleriyle İl Tarım ve Orman Müdürlüğünden hazırlatılan yeni verilerin dosyaya sunulduğunu, söz konusu veri cetveli incelendiğinde ... ilçesinde yaygın meyve ağaçlarına ve tarım ürünlerine ilişkin verim ve bedele ilişkin İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü verileri ile aralarında büyük bir çelişki ve fark oluşturulduğunun görüldüğünü, yerel mahkeme bu çelişkiyi gidermeden kurum lehine bilimsel verilerden uzak ve sonradan hazırlanmış veri cetvelini esas alarak hazırlanmış bilirkişi raporuna istinaden hüküm kurduğunu, oysa söz konusu 2016 yılına ait olduğu iddia olunan veriler İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün hazırlamış olduğu 2017, 2018 yıllarına ait ... ilçesi TAMSİS veri cetvelleriyle kıyaslandığında hatalı ve davacı kurum lehine hazırlandığının açıkça görüldüğünü, taşınmazın kapama meyve bahçesi niteliğinde olduğunu, Mahkemenin ilk hükmüne dayanak bilirikişi raporunda meyve ağaçlarının verimi ve geliri ... İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün talep üzerine dosyaya sunduğu dava tarihi olan 2016 yılına ait birim fiyat ve maliyet cetveline göre hesaplandığını, 2017 yılında devam eden kamulaştırma dosyalarına sunulan TAMSİS verileri incelendiğinde sözde 2016 yılı TAMSİS verilerinin ne denli özensiz ve kurum lehine davanın karar aşamasında istinafa konu edilmek üzere hazırlandığının ortada olduğunu, hazırlanan İl Tarım ve Orman Müdürlüğüne ait TAMSİS verilerinin bile uygulanması talep edilen verilerle ciddi çelişkiler taşıdığını, dava konusu taşınmaza objektif değer artış oranı uygulanması gerektiğini belirterek kararı istinaf etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile kapama karışık meyve bahçesi niteliğindeki taşınmaza olduğu gibi kullanılması hâlinde getireceği net gelir esas alınarak değer biçilmesinin yerinde olduğu belirtilerek, harç ve derhâl ödeme yönünden düzeltilerek yeniden esas hakkında karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiştir.
2. Davalı vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar ederek bunlara ek olarak, istinaf mahkemesinin karar tarihinin 13.10.2022 olduğunu, dolayısı ile temyize konu kararın verildiği tarihteki Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca davalı lehine vekâlet ücretine hükmedilmesi gerekirken 2019 yılındaki tarifeye göre vekâlet ücretine hükmedilmiş olmasının hukuka aykırı olduğunu, 2022 yılı için verilmesi gereken 5.100,00 TL vekâlet ücreti yerine, 2019 yılındaki tarifeye göre hükmedilmiş olmasının hukuka aykırı olduğunu belirterek kararı temyiz etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, temel olarak davacı idare ile davalı tapu malikleri arasındaki kamulaştırma bedelinin tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası, 11 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları ve 12 nci maddesinin birinci ve üçüncü fıkraları.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukukî nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre taraf vekillerinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Kapama karışık meyve bahçesi niteliğindeki dava konusu taşınmaza 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca olduğu gibi kullanılması hâlinde getireceği net gelir esas alınarak değer biçilmesi yöntem itibarıyla yerindedir.
3. Buna karşın yapılan incelemede; Türkiye ortalamasına göre, üretim masraflarının brüt gelirin 1/3'ünden az olamayacağı gözetilmeden brüt gelirin yaklaşık 1/7'si oranında masraf düşülmek suretiyle hesap yapan bilirkişi kurulu raporuna göre fazlaya hükmedilmesi doğru görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Taraf vekillerinin temyiz itirazları yerinde olduğundan temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz harcının istek hâlinde davalılara iadesine,
Dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
07.06.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.