"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2022/87 Esas, 2022/201 Karar
KARAR : Kabul
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve dava konusu taşınmazın davacı idare adına tescili davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davacı idare ve davalılar ... vd. vekilleri ile davalı ... tarafından temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; Manisa ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 1048 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın davacı idare adına tescilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; acele kamulaştırma bedelinin çok düşük olduğunu, bedel tespitinde taşınmaz üzerindeki sulama boruları gibi muhdesatların bedelinin hesaplanmadığını, artezyen kuyusu bulunduğunu, bunun bedelinin de hesaplanmadığını, muhdesatlar için ... 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2017/14 D.iş dosyasında tespit yaptırdıklarını, bu nedenle yapılacak olan keşifte bu konuların dikkate alınmasını talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 05.10.2020 tarihli ve 2019/295 Esas, 2020/201 Karar sayılı kararıyla davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin kararına karşı süresi içinde davacı idare vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 09.02.2021 tarihli ve 2021/278 Esas, 2021/285 Karar sayılı kararıyla tespit edilen kamulaştırma bedelinin bankaya yatırılması yönünde İlk Derece Mahkemesince 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesi gereğince davacı vekiline usulüne uygun olarak iki kez 15 günlük süre verildiği, buna rağmen kamulaştırma bedelinin depo edilmediği, böylece davanın usulden reddine yönelik Mahkeme kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu gerekçesiyle davacı idare vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizce yapılan temyiz incelemesinde; kamulaştırma bedelinin bloke edilmesi için davacı idareye verilen usulüne uygun yasal süreler içerisinde bedel depo edilmediğinden davanın reddine karar verilmiş ise de dosyaya sunulan 01.06.2021 tarihli banka dekontuna göre davacı idarenin karar tarihinden sonra depo kararını yerine getirdiği anlaşıldığından, taraflara davanın esası hakkındaki beyanları sorularak ve usul ekonomisi de gözetilerek işin esasına girilip dosyada mevcut bilirkişi kurulu raporları denetlenmek suretiyle karar verilmesi gerektiğinden, Bölge Adliye Mahkemesi kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile uyulan bozma kararı gereğince davanın kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; hükme esas alınan raporun yetersiz olduğunu, denetime elverişli olmadığını, ürün maliyetleri düşük alındığından bedelin yüksek belirlendiğini, kapitalizasyon faiz oranının düşük, objektif değer artış oranının hatalı belirlendiğini, kamulaştırmadan arta kalan kısımlarda değer kaybı olmayacağını, bedelin yüksek belirlendiğini ileri sürerek temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Davalı ... vd. vekili temyiz dilekçesinde özetle; kamulaştırma bedelinin dava tarihine göre belirlenmesinin hatalı olduğunu, dava açıldıktan uzun süre geçtikten sonra karar verildiğini, taşınmazın gerçek değerinin çok altında bedel belirlendiğini, objektif değer artış oranının düşük alındığını, taşınmazın konumu dikkate alındığında daha yüksek objektif değer artışı uygulanması gerektiğini, mülkiyet hakkının zarar gördüğünü, kamulaştırma nedeniyle arta kalan alanda değer kaybı oranının çok düşük belirlendiğini, tarım yapılmasının zorlaştığını, 1047 ve 1049 parselin demiryolu ve karayolu kavşağında kaldığından tarım yapılamayacağını, münavebenin hatalı alındığını ileri sürerek temyiz isteminde bulunmuştur.
3. Davalı ... Şölen temyiz dilekçesinde özetle; Mahkemece değerinin çok altında değer biçildiğini, bozma kararından sonra domatesin münavebeden çıkarılmasının hatalı olduğunu, objektif değer artışının düşük olduğunu, arta kalan kısmındaki değer azalışının düşük olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, dava konusu taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespitine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370, 371 ve 373 üncü maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası, 11 inci ve 12 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Temyiz olunan nihai kararların bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Arazi niteliğindeki dava konusu Manisa ili, ... ilçesi, ... Mahallesi 1048 parsel sayılı taşınmazın 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca gelir metodu esas alınarak değer biçilmesi, adil ve hakkaniyete uygun olarak tespit edilen bedelin davalı tarafa ödenmesi, dava konusu taşınmazın davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile idare adına tesciline karar verilmesi yerindedir.
3. Dava konusu taşınmaza ilişkin idarece tanzim olunan kıymet takdir tutanağında ve acele el koyma dosyasında domatesin münavebeye alındığı, dosyada mevcut İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünün ... ilçesine ait münavebe listesinde domatesin yer aldığı, yargılama sırasında alınan bilirkişi raporlarında da dava konusu taşınmazın bulunduğu bölgede üretim deseni dikkate alınarak domatesin münavebeye alındığı anlaşıldığı hâlde, Mahkemece resen; domatesin münavebeye alınabilmesi için ürünün ekilip hasat edildiğini gösteren satış belgesinin toptancı halinden alınarak ibraz edilmediği şeklindeki soyut gerekçe ile bölgede ekimi yapılan dane mısır, buğday ve slajlık mısır münavebesi esas alınıp hesaplama yapılarak yazılı şekilde hüküm kurulması uygun görülmemiştir.
4. Dava konusu taşınmazın kamulaştırmadan sonra beş ayrı parsele ayrıldığı, arta kalan 1051 ve 1049 parsel sayılı taşınmazların geometrik durumu ve yüzölçümü nazara alındığında, kamulaştırmanın niteliği, tarımsal faliyette yaşanılacak zorluklar ve ulaşım durumu da dikkate alındığında bu bölümlerde daha fazla oranda değer azalışı olacağı gözetilmeden, yazılı şekilde, daha düşük oranda değer kaybı verilmek suretiyle aza hükmedilmesi doğru olmadığından kararın bozulması gerekmiştir.
VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davacı idare ve davalılar ... vd. vekilleri ile davalı ...'in temyiz itirazları yerinde olduğundan temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Taraflardan peşin alınan temyiz harçlarının istenildiğinde iadesine,
16.10.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.