"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 39. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/2537 Esas, 2023/294 Karar
KARAR : Esastan ret
İLK DERECE MAHKEMESİ : Gaziosmanpaşa 3. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2021/445 Esas, 2022/458 Karar
Taraflar arasındaki 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun (2942 sayılı Kanun) 22 ve 23 üncü maddeleri uyarınca tazminat istemine ilişkin davada yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacılar vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacılar vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde özetle; davalı idarece 1997 yılında kamulaştırılan İstanbul ili, Arnavutköy ilçesi, ... Mahallesi 6 patfta 1425 parsel numaralı (yeni 130 ada 11 parsel) taşınmaza davalı idarenin ihtiyacının kalmaması, taşınmazı öylece işlemsiz bırakması, kamu yararına uygun kullanmaması, murislere geri alım hakkının kullandırılmayıp taşınmazı Maliye Hazinesine devretmesi, taşınmazın bu idarece de öylece işlemsiz bırakması en sonunda da uzun zaman sonra Maliye Hazinesi tarafından tekrar davalı idareye devredilmesi ve idarece de halen taşınmazın kullanılmayıp işlemsiz bırakılması, taşınmazın 15.07.2021 tarihinde planları kesinleşen Kanal İstanbul Projesi 3. Etabında kalması nedeniyle oluşan yeni şartlar dikkate alınarak fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla taşınmazın dava tarihindeki değişen güncel değerinin tespitiyle bu bedel ile murislere ödenen kamulaştırma bedeli arasındaki farkın şimdilik 100,00 TL bedel artışının dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte murislere ödenmesi, bu mümkün değilse Kanal İstanbul Projesi 3. Etabında kalan davaya konu taşınmazın; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının 15.07.2021 tarihli ve 1357180 sayılı yazısıyla; İstanbul ili, Yenişehir Rezerv Yapı Alanı (Kanal İstanbul Projesi) 3. Etabına ilişkin 175000 Ölçekli Revizyon Nazım ve 1/1000 Ölçekli Revizyon Uygulama İmar Planlarında Askı İtirazları Kapsamında Yapılan 1/5000 Ölçekli Nazım İmar Planı Değişikliği ve 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliğinin NİP-34685023 ve UİP-34139779 plan işlem numaraları ile 1 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi hükümleri, 6306 sayılı Afet Riski İmar Planı Değişikliği Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun ilgili hükümleri kapsamında 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 9 uncu maddesi uyarınca 15.07.2021 tarihinde resen onaylandığı ve imar planlarının kesinleştiğinden objektif değer artırıcı unsurların oluşması nedenleriyle fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla taşınmazın dava tarihindeki değişen güncel değerinin tespitiyle bu bedel ile murislere ödenen kamulaştırma bedeli arasındaki farkın tazıminat olarak şimdilik 100,00 TL'nin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte müvekkillerine ödenmesini talep ve dava etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; İstanbul ili, Arnavutköy ilçesi, ... Mahallesi 130 ada 11 parsel numaralı taşınmazın tamamının Sazlıdere Barajı Projesi kapsamında ... lehine 25.07.1995 tarihinde kamulaştırıldığını, parsel maliklerine 23.05.1997 tarihinde Çatalca 2. Noterliğince kamulaştırma tebligatlarının çekildiğini, Kanuni Kıymet Takdir Komisyonunun takdir ettiği kamulaştırma bedeli Ziraat Bankası Hadımköy Şubesine 16.12.1996 tarihinde 771/60 sayılı makbuzla bloke edildiğini, Çatalca 1.Asliye Hukuk Mahkemesinin 1997/173 Esas ve 1998/224 Karar sayılı tezyidi bedel davası mahkeme kararına göre davacılara ödenecek kamulaştırma bedelinin Pendik 2. İcra Müdürlüğünün 1998/2045 sayılı icra dosyasına yatırıldığını, parselin tamamının 06.09.2017 tarihinde ... adına tescil edildiğini, 2942 sayılı Kanun'daki dava açma süreleri hak düşürücü nitelikte olduğundan, dava açma süresi olan 30 günlük hak düşürücü sürenin geçirilmiş olduğunu, bu nedenler ile haksız ve yersiz olarak müvekkili kurum aleyhine açılan davanın her halde reddi ile her türlü yargılama giderleri ve vekâlet ücretinin karşı taraf üzerinde bırakılmasına karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacının davasının reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava dilekçesindeki talebin dayanaklarından birinin 2942 sayılı Kanun'un 22 nci maddesi ile düzenlenen geri alma hakkının idare tarafından kullandırılmaması olduğunu, ayrıca 2942 sayılı Kanun'un 23 üncü maddesi uyarınca kamulaştırma bedelinin kesinleştiği tarihinden itibaren beş yıl içinde, kamulaştırmayı yapan idarece veya devir veya tahsis yapılan idarece, kamulaştırma ve devir amacına uygun hiçbir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçılarının kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte ödeyerek, taşınmazı geri alabileceğini, kamulaştırma işlemi yapıldıktan sonra kamulaştırılan taşınmazda kamulaştırma amacına uygun bir işlem veya eylem yapılmaması halinde gelişen ve değişen şartlara göre (imar planı yapılmasıyla bedelinde değer artışı) önceki değeri ile yeni değeri arasındaki farkın ödenmesi gerektiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile 2942 sayılı Kanun'un 23 üncü maddesine göre kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içinde, kamulaştırmayı yapan idarece veya 22 nci maddenin dördüncü fıkrası uyarınca devir veya tahsis yapılan idarece; kamulaştırma ve devir amacına uygun hiç bir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte ödeyerek, taşınmaz malını geri alabileceği, doğmasından itibaren bir yıl içinde kullanılmayan geri alma hakkı düşeceği, aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz mal birlikte kamulaştırıldığı takdirde bu taşınmaz malların durumunun bir bütün oluşturduğu kabul edilerek yukarıdaki fıkraların buna göre uygulanacağı, dava konusu taşınmazın davalı idarece Sazlıdere Barajı Projesi kapsamında ... lehine 25.07.1995 tarihinde kamulaştırıldığı ve 29.09.1997 tarihinde kamulaştırma nedeniyle davalı idare adına tapuya tescil edildiği, bu tarihten itibaren 2942 Sayılı Kanun'un 22 ve 23 üncü maddelerinde yer alan 5 yıllık sürenin bittiği tarihten itibarende 1 yıllık hak düşürücü süre içinde davanın açılmadığı, anlaşılmakla davanın reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik bulunmadığı gerekçesiyle istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacılar vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü hususları tekrar ederek kararın bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukukî Nitelendirme
Uyuşmazlık, kamulaştırılan dava konusu taşınmaza ilişkin olarak davacının geri alım hakkının bulunup bulunmadığına ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un "Vazgeçme, iade ve devir" kenar başlıklı 22 nci maddesi şöyledir:
“Kamulaştırmanın (…) kesinleşmesinden sonra taşınmaz malların kamulaştırma amacına veya kamu yararına yönelik herhangi bir ihtiyaca tahsisi lüzumu kalmaması halinde, keyfiyet idarece mal sahibi veya mirasçılarına 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre duyurulur. (Değişik ikinci ve üçüncü cümleler: 10/9/2014 - 6552/100 md.) Bu duyurma üzerine mal sahibi veya mirasçıları, kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte üç ay içinde ödeyerek taşınmaz malı geri alabilir. İade işleminin kamulaştırmanın ve bedelinin kesinleşmesinden sonra bir yıl içinde gerçekleşmesi hâlinde kamulaştırma bedelinin faizi alınmaz. (Mülga dördüncü cümle: 10/9/2014-6552/100 md.)
(Ek fıkra: 10/9/2014-6552/100 md.) Bu madde hükümlerine göre taşınmaz malı geri almayı kabul etmeyen mal sahibi veya mirasçılarının 23 üncü maddeye göre geri alma hakları da düşer.
(Ek fıkra: 10/9/2014-6552/100 md.) Bu madde hükümleri, kamulaştırmanın kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl geçmiş olması hâlinde uygulanmaz.
Ancak, kamulaştırılan taşınmaz mala kamulaştırmayı yapan idare dışında başka bir idare, kamulaştırma yoluyla gerçekleştirebileceği bir kamu hizmeti amacıyla istekli olduğu takdirde, yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmayarak bu Kanun'un 30 uncu veya 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanununun 23 üncü maddesine göre işlem yapılır.”
3. 2942 sayılı Kanun'un "Mal sahibinin geri alma hakkı" kenar başlıklı 23 üncü maddesi şöyledir:
“Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içinde, kamulaştırmayı yapan idarece veya 22 nci maddenin dördüncü fıkrası uyarınca devir veya tahsis yapılan idarece; kamulaştırma ve devir amacına uygun hiç bir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte ödeyerek, taşınmaz malını geri alabilir.
Doğmasından itibaren bir yıl içinde kullanılmayan geri alma hakkı düşer.
(Ek fıkra: 10/9/2014-6552/100 md.) Birinci ve ikinci fıkrada belirtilen süreler geçtikten sonra kamulaştırılan taşınmaz malda hakları bulunduğu iddiasıyla eski malikleri veya mirasçıları tarafından idareden herhangi bir sebeple hak, bedel veya tazminat talebinde bulunulamaz ve dava açılamaz.
Aynı amacın gerçekleşmesi için birden fazla taşınmaz mal birlikte kamulaştırıldığı takdirde bu taşınmaz malların durumunun bir bütün oluşturduğu kabul edilerek yukarıdaki fıkralar buna göre uygulanır.
Özel kanunlarda bu maddenin uygulanmayacağına ilişkin hükümler saklıdır. 1164 sayılı Arsa Ofisi Kanununa dayanılarak yapılan kamulaştırmalarda ve bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda bu madde hükmü uygulanmaz.”
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesi ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. 2942 sayılı Kanun'un 22 nci maddesinin üçüncü fıkrası ve 23 üncü maddesinin üçüncü fıkrası dava tarihi (06.08.2021) itibarıyla yürürlükte olduğundan ve 1 ve 5 yıllık hak düşürücü süreler geçirilmiş olduğundan davanın reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.
3. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukukî ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Davacılar vekilinin yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun’un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davacılardan peşin alınan temyiz harcının Hazineye irat kaydedilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
09.11.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.