"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Erzurum Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/1978 Esas, 2023/1179 Karar
KARAR : Düzeltilerek yeniden esas hakkında verilen karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : Yusufeli Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2021/659 Esas, 2022/458 Karar
Taraflar arasındaki 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazların davacı idare adına tescili davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvuruların kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın taraf vekillerince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurularının kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerince temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; Artvin ili, Yusufeli ilçesi, ... köyü, 116 ada 30 parsel, 117 ada 1 ve 3 parsel, 119 ada 1 parsel, 387 ada 4 ve 8 parsel, 125 ada 14 parsel, 132 ada 4 parsel, 133 ada 9 ve 11 parsel, 388 ada 8 parsel, 389 ada 1 parsel, 390 ada 1 ve 4 parsel sayılı taşınmazların kamulaştırma bedelinin tespiti ile kamulaştırılan taşınmazların davacı idare adına tescilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalılar, usulüne uygun tebligata rağmen cevap dilekçesi sunmamıştır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davanın kabulüne ve kamulaştırma bedelinin tespiti ile işbu bedelin, davanın dört ay içinde sonuçlandırılmadığı gözetilerek ilk kararla hüküm altına alınan kısmına 01.10.2017 tarihinden ilk karar tarihi olan 25.04.2018 tarihine kadar; ikinci karar ile tespit ve depo edilen fark bedele 01.10.2017 tarihinden ikinci karar tarihi olan 02.07.2020 tarihine kadar, son karar ile tespit ve depo edilen fark bedele ise 01.10.2017 tarihinden son karar tarihi olan 24.05.2022 tarihine kadar yasal faiz işletilerek işlemiş faiziyle birlikte davalılara tapudaki payları oranında derhal ödenmesine, dava konusu taşınmazların davalılar adına olan tapu kaydının iptali ile davacı idare adına tesciline karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davacı idare vekili istinaf dilekçesinde özetle; bilirkişi raporunun hükme esas alınamayacağını, objektif değer artışı uygulanmasının yerinde olmadığını ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Davalılar vekili istinaf dilekçesinde özetle; tespit edilen kamulaştırma bedelinin taşınmazların gerçek değerini yansıtmadığını, çok düşük olduğunu, taşınmazların köy yerleşim alanına yakınlığı nedeniyle arsa vasfında kabul edilmesi gerektiğini, hükme esas alınan bilirkişi raporunun hukuka aykırı olduğunu, hesaplama yapılırken münavebeye esas alınan ürünlerin hatalı seçildiğini, üretim masrafların yüksek alındığını, daha yüksek oranda objektif değer artışı uygulanması gerektiğini, kapitalizasyon faiz oranının % 3 olarak uygulanması gerektiğini, taşınmazlar üzerindeki yapıların değeri hesaplanırken yıpranma payının yüksek oranda uygulandığını ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; arazi niteliğindeki davaya konu taşınmazların zeminine resmi verilere uygun olarak net gelirine göre uygun oranda kapitalizasyon faiz oranı ile taşınmazların konumu ve bilirkişi raporunda belirtilen özellikleri dikkate alınarak % 5 - % 10 oranı arasında objektif değer artışı uygulanması suretiyle değer biçilmesinde bir isabetsizlik bulunmadığı; ikinci kaldırma kararı sonrası İlk Derece Mahkemesince yapı bedellerinin hesaplanması yönünden alınan bilirkişi ek raporunda, kıymet takdir raporunda yer alan yapı bedelleri toplamının 239.162,94 TL olarak açıklandığı, ancak raporun denetime elverişli olmadığı, yapıların cins, nitelik, yaş, yapı sınıfı ve yıpranma payına ilişkin bir açıklama yapılmadığı, bu nedenle yapı bedelinin hesaplanması hususunda Dairece yeniden rapor alındığı, davaya konu taşınmazlar üzerinde yer alan yapılara 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca resmi birim fiyatları esas alınıp yıpranma payı düşülerek 184.020,20 TL değer biçildiği, sonuç itibarıyla toplam kamulaştırma bedelinin 1.001.988,19 TL olarak tespit edilmesi gerektiği gerekçesiyle, taraf vekillerinin istinaf başvurularının kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiş, ayrıca davacı idare lehine vekâlet ücretine hükmedilmemiş olmasının hukuka aykırı olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Davalılar vekili temyiz dilekçesinde özetle; istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri tekrar etmiş, ayrıca taşınmazlar üzerinde bulunan yapıların değerinin düşük hesaplandığını, davacı idarenin kıymet takdir komisyonunca 2015 yılı resmi birim fiyatları esas alınarak tespit edilen yapıların bedelinin daha yüksek olduğunu, dolayısıyla 2017 yılı resmi birim fiyatları esas alınarak daha düşük bedel belirlenmiş olmasının hakkaniyete aykırı olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını istemiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, dava konusu taşınmazların kamulaştırma bedelinin tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası ile 11 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Kısmen kapama meyve bahçesi, kısmen tarım arazisi niteliğindeki dava konusu taşınmazların zeminine 2942 sayılı Kanun’un 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca net geliri esas alınarak değer biçilmesi yerindedir.
3. Hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporunda Yusufeli İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü'nün değerlendirme tarihindeki veri cetveli esas alınarak verim ve masraflar yönünden hesaplama yapılması uygun görülmüştür.
4. Dava konusu taşınmazların hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporunda belirtilen özelliklerine ve dosya kapsamına göre uygulanan kapitalizasyon faiz oranı ve objektif değer artış oranı yerindedir.
5. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin 12055/17 numaralı başvuru sonucu verilen 23.10.2018 tarihli kararı ile 01.06.2019 tarihli ve 30791 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Anayasa Mahkemesinin 2016/9364 başvuru numaralı kararı göz önüne alınarak davacı idare lehine vekâlet ücretine hükmedilmemesi yerindedir.
6. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukukî nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre taraf vekillerinin aşağıdaki paragrafın kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
7. Dava konusu taşınmazların üzerindeki yapılara değer biçilirken, kıymet takdir raporundaki tespitler de gözetilerek öncelikle yapıların nitelikleri (cinsi, yaşı, fiziki durumları) kesin ve net olarak belirlendikten sonra, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yayımlanan Mimarlık ve Mühendislik Hizmet Bedellerinin Hesabında Kullanılacak 2017 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkındaki Tebliğe göre yapıların sınıfı ve bu yapıların sınıfına uygun birim fiyatlar esas alınıp, tespit edilen yaşlarına göre yıpranma payı ve ayrıca varsa eksik imalat oranının da düşülmesi gerekirken; hükme esas alınan bilirkişi raporunda, değerlendirme yılı 2017 yılı olmasına rağmen hesaplama yapılırken 2016 yılı resmi birim fiyatların esas alındığı, dava konusu taşınmazların üzerindeki yapılarla birlikte dava konusu olmayan 388 ada 6 parsel sayılı taşınmaz yönünden yapı bedeli hesaplandığı anlaşılmış olup, işbu raporun yapı bedeli yönünden hükme esas alınması doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Taraf vekillerinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Taraf vekillerinin temyiz itirazlarının kısmen kabulü ile temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Davalılardan peşin alınan temyiz harcının talep halinde iadesine,
Dosyanın 6100 sayılı Kanun'un 373 üncü maddesinin ikinci fıkrası uyarınca kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
20.02.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.