"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 14. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/2733 Esas, 2023/1524 Karar
KARAR : Yeniden esas hakkında verilen karar
İLK DERECE MAHKEMESİ : Çankırı 1. Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2019/469 Esas, 2022/688 Karar
Taraflar arasındaki tapu kaydındaki irtifak şerhinin bedelsiz terkin edilmesi nedeniyle irtifak hakkı karşılığının tahsili davasında yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı idare vekilince istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak, davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesinin kaldırma kararı üzerine yargılama yapan İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekilince istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak, yeniden esas hakkında karar verilmek suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı taraf vekillerine temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verilmiştir.
Davacı idare vekilince temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılmasının istenilmesi üzerine, işin duruşmaya tâbi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 20.02.2024 günü tayin edilerek taraflara tebligat gönderilmiştir.
Duruşma günü davacı idare vekili Avukat ... ve davalı vekili Avukat ... gelmişlerdir.
Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatların sözlü açıklamaları dinlendikten sonra duruşmaya son verildi.
Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; Çankırı ili, Merkez ilçesi, ... Mahallesi 660 ada 7 parsel (eski 660 ada 1, 2, 3 ve 4 parseller) üzerinde ... Genel Müdürlüğü - TEK Genel Müdürlüğü lehine tesis 1964 yılında irtifak kurularak taşınmaz malikine kamulaştırma bedelinin ödendiğini, idarece 1998 yılında ihtiyaç kalmaması nedeniyle enerji nakil hattının deplase edildiğini, davalının taşınmaz kaydı üzerindeki irtifak hakkı şerhinin kaldırılması için 04.02.2013 tarihinde davacı kuruma müracaat etmesi üzerine davacı idare Kıymet Takdir Komisyonunca belirlenen bedelin ödenmesi halinde şerhin kaldırılabileceğini davalıya bildirdiği, davalının ise bu bedeli ödemeyerek 4721 Türk Medenî Kununu'nun (4721 sayılı Kanun) 1026 ncı maddesi gereğince taşınmaz kaydındaki irtifak şerhinin kaldırılması için tapu müdürlüğüne müracaat ederek tapu müdürlüğünce şerhin kaldırıldığını, TEK Genel Müdürlüğü lehine tesis edilmiş olan irtifak hakkının, Çankırı Tapu Müdürlüğünün 09.05.2013 tarihli ve 2562 yevmiye numaralı yazısına istinaden bedelsiz olarak davalı lehine terkin edilmesi nedeniyle, kuruluşlarının kıymet takdir komisyonu tarafından 2013 yılı esas alınarak belirlenen toplam 88.491 TL terkin edilen irtifak hakkı bedelinin yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; davacı idare tarafından 22.12.1964 tarihinde kurumları lehine enerji nakil hattı geçirilmesi amacıyla daimi irtifak hakkı tesis edildiğini, müvekkili lehine terkin edilmesinden dolayı davalı müvekkilinin sebepsiz zenginleştiğinden bahisle 88.491 TL bedelin ödenmesi talebinin usule ve hukuka aykırı olup reddi gerektiğini, söz konusu enerji nakil hattının 1993 yılında kaldırılarak 20 yılı aşkın süredir kullanılmadığından ayrıca söz konusu bölgenin 1998 yılında ... Belediye Başkanlığınca yapılan imar değişikliği ile konut alanına çevrilmesinden dolayı artık istenilse dahi bir daha eneji nakil hattı geçirilemeyeceğinden hareketle 01.03.2013 tarihinde Çankırı Tapu Müdürlüğüne başvurarak 4721 sayılı Kanun'un 1026 ncı madde kapskamında davacı kurum lehine tesis edilen irtifak hakkının terkinini talep ettiğini, Tapu Müdürlüğünce 4721 sayılı Kanun'un 1026 ncı madde kapsamında 01.03.2013 tarihinde Çankırı Sulh Hukuk Mahkemesine başvurularak davaya konu irtifak hakkının sona erip ermediğinin tespitinin talep edildiğini, Mahkemece 10.04.2013 tarihinde irtifak hakkının sona erdiğinin tespitine dair karar verildiğini, bunun üzerine Tapu Müdürlüğünün davaya konu irtifak hakkının terkinini gerçekleştirdiğini ve davacı idareye işlemi tebliğ ettiğini, müvekkiline karşı bu davanın açılmasının hukuka aykırı olduğunu, davacı idareye bildirilen işleme karşı davacı idarenin kanun gereği 30 günlük süre içinde İdare Mahkemesine dava açabilecekken bu hakkını kullanmadığını ve idari işlemin kesinleştiğini, Tapu Müdürlüğünün idari işlemine karşı Çankırı Asliye Hukuk Mahkemesinde itiraz davası açıldığını ve mahkemece davanın reddine karar verilerek kararın kesinleştiğini, davacı idarenin talebinin 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu (2942 sayılı Kanun) kapsamında dahi reddi gerektiğini, esasen davacı idarenin talep ettiği bedelin kendisine ödenmesi halinde sebepsiz zenginleşecek tarafın yine kendisi olduğunu, davacı tarafından talep edilen bedelin hiçbir hukuki dayanağı olmadığını, her ne kadar açıklanan sebeplerle davalı müvekkilinin sebepsiz zenginleştiğinden bahsedilemez ise de bir an için bu durumun kabulü halinde dahi davacı idareye işlemin tebliğ edildiği tarihin üzerinden iki yıl geçmekle zamanaşımının gerçekleştiğini ve bu sebeple dahi davanın reddine karar verilmesi gerektiğini, davacı idarenin irtifak hakkının terkini için bedel talep etmesinin hukuka ve dürüstlük kuralına aykırı olduğunu, bu sebeplerle öncelikle zamanaşımı itirazları ve diğer usulü itirazları çerçevesinde davanın reddine, esasa ilişkin ise açıkladığı sebepler çerçevesinde haksız ve hukuka aykırı olarak açılan davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulü ile 88.841,00 TL'sinin dava tarihi olan 18.05.2015 tarihinden itibaren bakiye 452.892,32 TL'sinin ıslah tarihi olan 29.07.2022 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacı idareye verilmesine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili istinaf dilekçesinde özetle; Mahkeme kararının yanlış olduğunu, Bölge Adliye Mahkemesi kararı sonrasında bu karara uyulmadan işlem yapıldığını, taşınmazdaki enerji nakil hattının 1998 yılında fiilen kaldırıldığını ve taşınmazın konumuna göre yeniden üzerinden hat geçirilmesinin mümkün olmadığını, öte yandan taşınmazdaki irtifak hakkının oluşturduğu değer kaybının çok yüksek olduğunu ve bu değer kaybı bedelinin mal sahibi olan kişinin hakkı olduğu halde Bölge Adliye Mahkemesi kararına yanlış anlam verilerek bu miktarın irtifak hakkını geçiren idareye verilmesinin doğru olmadığını ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılarak davanın reddine karar verilmesinin talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile eldeki davada kaldırılan irtifak hakkı nedeniyle irtifak hakkı sahibi olan idareye bedel ödenebilmesi ancak, bu hattın kurulduğu tarihte taşınmaz sahibine ödenen ve dava tarihine güncellenen irtifak bedelinin halihazırdaki duruma göre hesaplanan irtifak hakkı bedelinden fazla olması halinde mümkün olacağı açık olup, tüm dosya kapsamından, davacı idarece 1964 yılında tesisi edilen irtifak hakkı için belirlenen bedelin taşınmaz sahibine ödendiğine dair dosya içerisinde bir delil olmadığı dolayısı ile davalının alması gereken irtifak hakkı bedelinden daha fazlasını aldığının ispat edilemediği öte yandan, taşınmazdaki irtifak hakkının 1964 yılında kurulduktan sonra irtifaka konu enerji nakil hattının davalı idarece 1998 yılında ihtiyaç kalmadığından kaldırıldığı ve tapu kaydındaki irtifak hakkının 2013 yılına kadar varlığını koruduğu göz önüne alındığında,irtifak hakkının bedelsiz olarak tapudan terkin edilmesi doğru olup davacı idarenin bundan dolayı bedel isteme hakkı bulunmadığından davanın bu gerekçe ile reddi yerine, Dairemiz kaldırma ve iade kararındaki gerekçeler yanlış yorumlanmak davalı aleyhine irtifak bedeline karar verilmesi doğru görülmeyerek İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden esas hakkında karar verilmek suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; dava konusu taşınmaz üzerinde kurumumuz lehine kamulaştırma yolu ile tesis edilen irtifak hakkı için kamulaştırma bedeli ödendiğini, bu hakkın terkin edilmesi için izlenecek usulün 2942 sayılı Kanun'un 11 inci ve 4721 sayılı Kanun'u 785 inci maddesinde düzenlendiğini, Yargıtayın istikrar kazanmış kararları gereği 2942 sayılı Kanun'un 22 nci maddesi uyarınca kamulaştırma işlemlerinin tamamlanmasından itibaren 5 yıl içinde kamulaştırma bedelini faizi ile birlikte iade edilmesi halinde 5 yıl geçtikten sonra talep edilen irtifak terkinleriyle ilgili olarak bu hükmün uygulanmayacağını, taşınmazdan geçen nakil hattının deplase edilmesi nedeniyle söz konusu irtifak hakkının bedeli karşılığında terkini, yani Borçlar Hukuku anlamında bir icap ve kabul ilişkisi temeline dayandığı dolayısıyla mevzuata uygun olarak tesis edilmiş ve bedeli ödenmiş irtifak hakkının terkini mevzuat ve yerleşik Yargıtay içtihatları doğrultusunda 2942 sayılı Kanun'un 11 inci maddesi kıyasen uygulanmak suretiyle belirlenecek değer düşüklüğü bedeli ödenmek koşulu ile yapılabileceğini ileri sürerek davanın haksız ve mesnetsiz olarak rededildiğini ileri sürerek temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı vekili temyiz dilekçesinde özetle; dava değeri üzerinden lehlerine nispi vekâlet ücretine hükmedilmesi gerektiğini ileri sürerek temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, tapudan bedelsiz terkin edilen irtifak hakkı karşılığının tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 4721 sayılı Kanun'un 785 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun’un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Dosya içindeki bilgi ve belgelerden;dava konusu taşınmazın evveliyatında 403 ada 50 parsel olduğu, 1963 tarihli Umumi Menfaat kararı gereği ... Genel Müdürlüğü tarafında 5680,00 metrekarelik enerji nakil hattı nedeniyle kamulaştırma yapıldığı, taşınmazın o tarihteki maliki ... 22.12.1964 tarihinde 5680,00 metrekarelik irtifak hakkı karşılığı olan 170,40 TL bedeli alması karşılığı tapuya ...- TEK lehine irtifak hakkı şerhi konulduğu, 1993 yılında davalı idarece bahse konu enerji nakil hattının varyant nedeniyle iptaline karar verildiği, hattın dava konusu taşınmazdan kaldırıldığı, 1998 yılında ... Belediye Başkanlığınca yapılan imar uygulaması sonucu 660 ada 1, 2, 3 ve 4 parsel olduğu, sonrasında tevhid edilerek 660 ada 7 konut alanlı parsel olduğu, davalı tarafından açılan Çankırı Sulh Hukuk Mahkemesinin 2013/6 D.İş sayılı dosyasında irtifak hakkının 660 ada 1, 2, 3 ve 4 parselde bahse konu irtifak hakkının sona erdiğine ilişkin 02.07.2013 tarihinde karar verildiği, davalının başvurusu sonucu Tapu Müdürlüğünce Çankırı Sulh Hukuk Mahkemesinin 2013/6 D.İş sayılı kararı gereği resen 09.05.2013 tarihli ve 2562 yevmiye numaralı işlem ile irtifak şerhinin bedelsiz terkini yapıldığı, dava konusu taşınmaz üzerinden enerji nakil hattı geçmediği anlaşılmıştır.
3. 2942 sayılı Kanun'un "Vazgeçme iade ve devir" kenar başlığını taşıyan ve 13.09.2014 tarihinden yürürlüğe giren 6552 sayılı Kanun ile değiştirilen 22 nci maddesinde gereği, kamulaştırmanın kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl geçmiş olması halinde bu maddenin uygulanmayacağı hükmü yer olmakta olup maddenin eldeki davada uygulama yeri yoktur.
4. Dosyadaki bilgi ve belgelere göre; davalının irtifak şerhinin terkini için davacı idareye başvurusu sonucu irtifak hakkı ve hizmet bedeli olarak idarece belirlenen bedelin ödenmesi hususunda davalı tarafından kabul edildiğini gösterir bilgi ve belgeye de rastlanmadığından, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu anlamında icap ve kabulden de bahsedilemez.
5. 4721 sayılı Kanun'un 785 inci maddenin ikinci fıkrası gereği yüküne oranla çok az yarar sağlayan bir irtifak hakkının bedel karşılığında terkini istenebilir hükmü yer aldığından ve kamulaştırma bedeli ödenerek 1964 yılında tapuya tescil edilen irtifak hakkının davalı idarece 1993 yılında ihtiyaç kalmadığından kaldırıldığı, irtifak şerhinin 2013 yılına kadar da varlığını koruduğu dolayısıyla enerji nakil hattının 30 yıla aşkın sürece davacı idare tarafından kullanıldığı, tapu kaydı üzerinden idare lehine yararını sürdürdüğü ve ekonomik ömrünü tamamladığı gözönünde tutulduğunda irtifak hakkının bedelsiz terkin edilebileceğinden davanın sonucu itibarıyla reddine karar verilmesinde bir isabetsizlik görülmemiştir.
6. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukukî ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçelerinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Taraf vekillerinin temyiz itirazı yerinde görülmediğinden usul ve Kanuna uygun olan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
Taraflardan peşin alınan temyiz harçlarının Hazineye irat kaydedilmesine,
20.02.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.