"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/3069 Esas, 2024/823 Karar
DAVALILAR : 1. ... vekili Avukat ...
2. ...
DAVA TARİHİ : 02.08.2019
KARAR : Kabul
Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen 4650 sayılı Kanun'la değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun (2942 sayılı Kanun) 10 uncu maddesine dayanan kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın yol olarak tapudan terkini istemine ilişkin davada verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı idare ve davalı ... vekillerince temyiz edilmekle; süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı idare vekili dava dilekçesinde özetle; Kocaeli ili, Körfez ilçesi, Şemsettin köyü 841 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti ve kamulaştırılan taşınmazın yol olarak tapudan terkinini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle; ... Mahallesindeki acele kamulaştırma dosyalarının göz ardı edilmemesi gerektiğini, dava konusu taşınmaza yönelik acele kamulaştırma dosyasında tespit edilen 355.00 TL/m²yi kabul etmediklerini, davaya konu ...Mahallesinin de D100 Karayolu ve TEM Otoyolu'na mesafesinin 9-10 km olduğunu, dava tarihine göre değerlendirme yapılarak davalılara faiz ile ödenmesine, yargılama giderlerinin davacı üzerinde bırakılmasına talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 02.11.2020 tarihli ve 2019/160 Esas, 2020/131 Karar sayılı kararı ile davanın kabulüne, kamulaştırma bedelinin tespiti ile davalı tarafa ödenmesine, dava konusu taşınmazın tapu kaydının iptali ile yol olarak terkinine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare ve davalı ... vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 08.12.2022 tarihli ve 2021/1571 Esas, 2022/2021 Karar sayılı kararı ile arazi niteliğindeki taşınmaza net gelir esas alınarak değer biçilmesinin 2942 sayılı Kanun'un değerlendirmeye ilişkin hükümlerine aykırılık teşkil etmediği, dava konusu taşınmazın arazi vasfında olduğu, buna göre hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporunda dava konusu taşınmazın niteliği ve konumuna göre kapitalizasyon faizi ile objektif değer artırıcı unsur oranlarının yerinde olduğu, aynı mahalde bulunan 834 parsel sayılı taşınmaza Dairemizin 2021/460 Esas sayılı dosyasında aynı değerleme tarihi itibarıyla 103,00 TL/m² birim fiyatı belirlendiği ve anılan kararın Yargıtay denetiminden geçmek sureti ile kesinleştiği gözetildiğinde belirlenen kamulaştırma bedelinin adil ve hakkaniyete uygun olduğu; ancak derhal ödemeye ilişkin hüküm yönünden düzeltilerek yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Birinci Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin 08.12.2022 tarihli ve 2021/1571 Esas, 2022/2021 Karar sayılı kararına karşı süresi içinde davacı idare ve davalı ... vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Dairemizce yapılan inceleme sonucunda; aynı bölgeden intikal eden ve Dairemizin 2021/13207 Esas sayılı kararı ile denetimden geçen aynı kamulaştırma kapsamında, aynı mahallede bulunan ve dava konusu taşınmaza yakın konumda olup bilirkişi raporuna göre benzer özellikteki 849 parsel sayılı taşınmaza Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesinin 2021/291 Esas, 2021/1092 Karar sayılı dava dosyasında %75 oranında objektif değer artışı uygulandığı ve idarenin kıymet takdir komisyon raporunda aynı oranda objektif değer artışı verildiği de dikkate alındığında, dava konusu taşınmaza %50 oranında objektif değer artırıcı unsur uygulayarak daha az değer biçen bilirkişi kurulundan yakın konumda bulunan parsele ilişkin bedelden ayrılma nedenleri konusunda ek rapor alınıp sonucuna göre karar verilmesi gerektiğinin düşünülmemesi nedeniyle kararın bozulmasına karar verilmiştir.
B. Bölge Adliye Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen İkinci Karar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı idare ve davalı ... vekilleri temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı idare vekili temyiz dilekçesinde özetle; bilirkişi heyetince objektif değer artırıcı unsur olarak kabul edilen raporda yazılı taşınmazın özelliklerinin, kapitalizasyon faizinin belirlenmesine de esas unsurlar olduğu gözetilmeden mükerrer değer artışı yapıldığını, bilimsel yolla elde edilen bedele ayrıca %80 objektif değer artırıcı unsur ilave edilerek kamulaştırma bedelinin fazla artırıldığını, Yargıtay kararları gereği arazi niteliğindeki taşınmazlara değer biçilirken, münavebe ürünlerinin resmi verilere uygun alınması gerektiğini, münavebeye esas alınan ürünlerin her sene üst üste azami had seviyesinde verim vermesi mümkün olmadığı gözetilerek, bu ürünlerin ortalama verim miktarlarının esas alınması gerektiğini, bilirkişi raporunda ürünlerin en yüksek verimleri esas alınarak tespit yapıldığını, ayrıca davalı vekili ile temsil edildiğinden maktu vekâlet ücretine hükmedildiğini, bu vekâlet ücretinin kanuna aykırı olduğunu ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
2. Davalı vekili temyiz dilekçesinde özetle; bilirkişi raporunun tarla vasfıyla yapılan hesaplamasının dahi hatalı olduğunu, bu durumun en önemli göstergesinin objektif değer artışı oranının % 50 gibi düşük ve sembolik alınması olup ekte emsal sundukları Adapazarı Akyazı dosyalarında dahi objektif değer artışı %150 iken Kocaeli gibi ve Körfez gibi değerli bir ilçede % 50 gibi göstermelik bir değer ile sonuca gidilmesinin kabul edilemeyeceğini, kaldı ki bir dönem uygulanan % 50 sınırlamasına ilişkin yasal düzenleme de Anayasa Mahkemesince iptali ile kaldırıldığını, bu oranın hatalı olduğunun acele kamulaştırma dosyalarının bir kısmında alınan % 80-90 oranlarının bile altında kalmasından da anlaşıldığını, Yargıtayın objektif değer artışının gerektiğinde % 300-350 alınabileceğine dair içtihatları olduğunu, ürün deseninin de hatalı alındığını, yakınınında su olan bir yerde kuru tarım ürünleri ile değerlendirmeye gidilerek bedelin düşük belirlendiğini ileri sürerek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, dava konusu taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 2942 sayılı Kanun'un 10 uncu maddesinin sekizinci fıkrası ile 11 inci ve 12 nci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı vekilinin tüm, davacı idare vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Mahkemece bozma kararına uyulmuşsa da bozma gerekleri tam olarak yerine getirilmemiştir. Aynı bölgeden intikal eden ve Dairemizin 2021/13207 Esas sayılı kararı ile denetimden geçen aynı kamulaştırma kapsamında, aynı mahallede bulunan ve dava konusu taşınmaza yakın konumda olup bilirkişi raporuna göre benzer özellikteki Şemsettin köyü 849 parsel sayılı taşınmaza Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesinin 2021/291 Esas, 2021/1092 Karar sayılı dava dosyasında %75 oranında objektif değer artışı uygulandığı dikkate alındığında, dava konusu taşınmaza %50 oranında objektif değer artırıcı unsur uygulanması hatalı olup bilirkişi kurulundan ek rapor alınması gerektiğinden bahisle kararın bozulmasına karar verildiği, bozma kararına uyularak bilirkişi kurulundan ek rapor alındığı; ancak bu kez de bozma kararında emsal gösterilen taşınmazdan da yüksek olacak şekilde %80 oranında objektif değer artışı uygulandığı anlaşılmıştır.
3. Dava konusu taşınmazın da içerisinde bulunduğu kamulaştırma kapsamında Dairemize intikal eden komşu taşınmazlarına % 75 oranında objektif değer artışı uygulandığı gözetilerek dava konusu taşınmazın net gelir metoduna göre tespit edilen birim bedeline % 75 oranında objektif değer artışı ilave edilerek kamulaştırma bedelinin tespit edilmesi gerekirken yazılı şekilde fazlaya hükmedilmesi bozmayı gerektirir.
Ne var ki bu hatanın giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden Mahkeme kararının düzeltilerek onanması gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Davalı ... vekilinin tüm, davacı idare vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine,
2. Davacı idare vekilinin temyiz itirazının kısmen kabulü ile temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının hüküm fıkrasının;
a) (3) numaralı bendinin hükümden çıkarılması, yerine '' 841 parsel sayılı taşınmazın kamulaştırma bedelinin davalı Tuncay Evcek yönünden davacı idare lehine oluşan kazanılmış hak gözetilerek 283.949,33 TL olarak tespitine,'' cümlesinin yazılması,
b) (4) numaralı bendinin tüm alt bentleri ile birlikte ve (5) numaralı bendinin tüm paragraflarının hükümden çıkarılması, yerine "4. Tespit edilen 283.949,33 TL kamulaştırma bedelinden acele kamulaştırma dosyasında ödenen 165.600,00 TL düşüldükten sonra kalan 118.349,33 TL bedelin; a) 41.945,28 TL'sinin davalılara hisseleri oranında tapu sicilindeki takyidatlar bedele yansıtılarak, derhal ödenmesine (tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla), b)İlk Derece Mahkemesince idarenin kıymet takdiri farkı olarak derhal ödenmesine hükmedilen 41.945,28 TL'si mahsup edilerek üçer aylık vadeli hesaba yatırılan 39.654,72 TL'sinin işleyen mevduat faizi ile birlikte, tapu sicilindeki takyidatlar bedele yansıtılarak, davalılara hisseleri oranında derhal ödenmesine, (tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla), c) Yargıtay bozma ilamından sonra alınan ek raporda davacı ... yönünden fark bedel olarak tespit edilen 36.629,33 TL'nin işleyen mevduat faizi ile birlikte, tapu sicilindeki takyidatlar bedele yansıtılarak, davacı ...'a derhal ödenmesine, bu hususta ilgili banka şubesine müzekkere yazılmasına, d) Davacı idare tarafından fazla depo edildiği anlaşılan 8.170,67 TL depo bedelinin davacı idareye iadesine,
3.Dava açıldıktan sonra 4 aylık süre içerisinde sonuçlandırılmadığından, 283.949,33 TL'lik kamulaştırma bedelinden, acele kamulaştırma sırasında ödenen 165.600,00TL düşüldükten sonra kalan 118.349,33 TL'sinden; İlk Derece Mahkemesince davalıya ödenmesine karar verilen 41.945,28 TL'sine dava tarihinden sonraki 4. ayın bitimi olan 03.12.2019 tarihinden itibaren İlk Derece Mahkemesinin karar tarihi olan 02.11.2020 tarihine kadar, 39.684,72 TL'sine dava tarihinden sonraki 4.ayın bitimi olan 03.12.2019 tarihinden itibaren Dairemizin ilk karar tarihi olan 08.12.2022 tarihine kadar yasal faiz işletilmesine, işleyecek yasal faizlerin davacıdan alınarak davalılara hisseleri oranında verilmesine, kalan 36.719,33 TL'sine; dava tarihinden sonraki 4.ayın bitimi olan 03.12.2019 tarihinden itibaren dairemizin 2. Karar tarihi olan 09.05.2024 tarihine kadar yasal faiz işletilmesine, işleyecek yasal faizin davacıdan alınarak davalı ...'a verilmesine," cümlesinin yazılması suretiyle DÜZELTİLEREK ONANMASINA
Davalı ...'dan peşin alınan temyiz harcının istenildiğinde iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
22.01.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.