"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2022/313-2023/570
DAVA TARİHİ : 28.01.2020
HÜKÜM : Esasdan Red
İLK DERECE MAHKEMESİ : Hekimhan Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2020/31 Esas, 2020/149 Karar
Taraflar arasında davalı kooperatifin münfesih olduğunun tespiti ve tasfiye heyeti atanması davasından dolayı yapılan yargılama sonunda Mahkemece davanın usulden reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikler yönünden yapılan inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hakimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; davalı kooperatifin 2017-2018-2019 yılları genel kurul toplantılarını yapmadığını, 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 81 nci maddesinin 6 ncı bendi gereğince üç yıl üst üste olağan genel kurul toplantısının yapılmaması hâlinde kooperatifin dağılacağının düzenlendiğini, ancak kooperatif dağılmış olsa da bu durumun kooperatifin tasfiye edilip sicilden silindiği anlamına gelmediğini ileri sürerek, davalı kooperatifin münfesih olduğunun tespitine ve tasfiye heyeti atanmasına karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı taraf cevap dilekçesi sunmamıştır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; Kooperatifler Kanunu'nun 81. maddesinde kooperatiflerin dağılma sebepleri düzenlendiği, anılan maddeye 3476 sayılı Kanun ile eklenen 6. ve davalı kooperatifin anasözleşmenin 111/f bendi uyarınca kooperatifin üç yıl üst üste olağan genel kurulunu yapmaması halinde kooperatife genel kurul yapılabilmesi için uygun bir süre verilmesine gerek olmaksızın kooperatif kendiliğinden dağılmış sayılacağı, anılan maddenin düzenleniş şekline göre de bu davanın ilgili Bakanlık tarafından açılması gerekmediği, davacı tarafın kendisine dava hakkı veren aynı Kanun'un 81/7 ve anasözleşmenin 111/g bendindeki kooperatifin amacına ulaşma imkânının bulunmadığı iddiasına da dayanmadığı davacının aktif dava ehliyetinin olmadığı gerekçesiyle davanın usulden reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; dava dilekçesini özetle kooperatifin 2017-2018-2019 yılları olağan genel kurul toplantılarını yapmadığını amacına ulaşma imkanının bulunmadığının bakanlıkça tespit edildiğini beyanla mahkeme kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; Kooperatifler Kanunu'nun 81. maddesinde kooperatiflerin dağılma sebepleri düzenlenmiş olup, anılan maddeye 3476 sayılı Kanun ile eklenen 6. maddesi uyarınca ve anasözleşmenin 111/f bendi uyarınca kooperatifin üç yıl üst üste olağan genel kurulunu yapamaması halinde mahkemeden alınan kararla dağılacağı, anılan maddenin düzenleniş şekline göre de bu davanın ilgili Bakanlık tarafından açılması gerekmediği, davacı taraf, kendisine dava hakkı veren aynı Kanun'un 81/7 ve anasözleşmenin 111/g bendindeki kooperatifin amacına ulaşma imkânının bulunmadığı iddiasına da dayanmadığı gerekçesiyle istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili, temyiz dilekçesinde istinaf dilekçesinde ileri sürdüğü sebepleri temyiz nedeni olarak ileri sürmüştür.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davalı kooperatifin üç yıl olağan genel kurul toplantısını yapmaması sebebiyle münfesih olduğunun tespiti ve kooperatife tasfiye heyeti atanması istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 81 nci maddesinin birinci fıkrasının altıncı ve yedinci bendi, 86 ncı maddesinin birinci fıkrasının ikinci bendi, Kooperatif Anasözleşmesi'nin 110 ncu maddesinin (f) bendi, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 369 ncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 nci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 81 nci maddesinde kooperatiflerin dağılma sebepleri düzenlenmiştir. Anılan maddeye 3476 sayılı Kanun ile eklenen 6 ncı bent uyarınca, kooperatifin üç yıl olağan genel kurulunu yapmaması hâlinde, kooperatife genel kurul yapabilmesi için uygun bir süre verilmesine gerek olmaksızın, kooperatif kendiliğinden dağılmış sayılacaktır. Aynı maddenin 7 nci bendinde ise, kooperatifin amacına ulaşma imkânının bulunmadığının ilgili Bakanlıkça tespiti hâlinde, mahkemeden alacağı kararla dağılacağı hükmüne yer verilmiştir. Benzer mahiyette davalı kooperatife ait ana sözleşmenin "Dağılma Sebepleri" başlıklı 110/g bendinde de; kooperatifin amacına ulaşma imkânının bulunmadığının Tarım ve Orman Bakanlığınca tespiti hâlinde mahkemeden alacağı kararla dağılacağı düzenlenmiştir.
Öte yandan Kooperatifler Kanununun 86/2 nci maddesinde; Bakanlığın, kooperatifleri teftiş etmeye, denetlemeye ve denetlettirmeye görevli ve yetkili olduğu belirtilmektedir. Bakanlık, kooperatifleri ve üst örgütlerini müfettişleri veya kontrolörleri aracılığıyla denetlettirebilir.
Somut olayda, dava dilekçesinde dayanak yasa maddesi bildirilmese dahi hukuki nitelendirme hakime ait olup, kooperatifin iştigal alanına göre tarımsal amaçlı kooperatif olduğu anlaşılmaktadır. Tarımsal amaçlı kooperatifler yönünden 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun Ek Madde 1/2 nci fıkrası uyarınca ilgili Bakanlığın Tarım ve Orman Bakanlığı olduğu, davacı Bakanlığın aynı Kanun'un 81 nci maddesinin 7 nci bendine dayanarak davalı kooperatifin feshi için dava açabileceği, dava dilekçesindeki anlatıma göre 81 inci maddenin 7 nci bent hükmüne de dayanıldığı anlaşılmaktadır. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 01.03.2023 tarihli, 2022/(15)6-1056 Esas, 2023/156 Karar sayılı kararı)
2. Yukarıdaki açıklamalar ışığında, mahkemece 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 86/2 nci maddesi uyarınca Bakanlığın kooperatifleri teftiş ve denetim yetkisi de nazara alındığında dava açma hak ve ödevi ile taraf sıfatının olduğunun kabulü gerekir. Ancak eldeki dava da davacı tarafın ... olduğu, Bakanlığ’ın davacı tarafa dava açmak için yetki verdiğine ilişkin dosyada belge bulunmadığı anlaşıldığından, öncelikle il müdürlüğünün yetki belgesi olup olmadığının araştırılması, şayet yetki belgesi var ise davacının dava açmakta hukuki yararının bulunduğu gözetilerek işin esasına girilerek sonuca göre karar verilmesi gerekirken yanılgılı gerekçe ile yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş, hükmün bu nedenle bozulması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesine gönderilmesine,
03.07.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.