"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Ticaret Mahkemesi
SAYISI : 2019/612 E., 2022/92 K.
HÜKÜM/KARAR : Kısmen Kabul
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı bozma ilamına uyularak yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından duruşma istemli temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, 04.07.2023 tarihinde duruşma yapılmasına ve duruşma gününün taraflara davetiye ile bildirilmesine karar verilmiştir.
Belli edilen günde davalı vekili Avukat ... geldi. Tebligata rağmen karşı taraftan gelen olmadığı anlaşılmakla duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatın sözlü açıklaması dinlenildikten sonra işin incelenerek karara bağlanması için uygun görülen Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlenerek dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; taraflar arasında 10.10.2013 tarihinde imzalanan sözleşme ile Gürgen HES-3/0 Elektrik Tesisi -1/0 AWG ENH Tesisi ve Kabin İnşaatının malzemeli yapım ve montaj işlerini üstlendiğini, yapılması gereken işleri ödemeye esas Pursantaj Listesine göre yapıp tamamladığını, ayrıca işverenin talebi üzerine sözleşme gereği, pursantaj ve proje dışı işler kapsamında; 186 m3x150m ilave duvar işi, 520m3x13m kabin binası kazı işi, DSİ'nin istediği pilye ölçümü işi 306 m3x150/2 beton malzemesi, vatandaşların itirazı ve engelllemesi üzerine ENH nin yeraltına alınması, DSİ'nin istediği hali hazır ölçüm, topraklama, santral ile Regülatör arasına 1.50 km'lik ENH işleri gibi işler yaptığını, ancak bu sözleşme dışı işlerin bedellerinin ödenmediğini, davalının bu imalâtları inkâr etmemekle beraber; geç teslim nedeniyle zarara uğradığını ve sözleşmenin 9. maddesi gereğince gecikme cezası alacağı olduğunu ileri sürdüğünü, gecikmenin davacı ile Çoruh EDAŞ arasında bağlantı anlaşmasının geç yapılıp, projenin TEDAŞ tarafından gecikmeli olarak 30.01.2014 tarihinde onaylanmasından kaynaklandığını, yer tesliminin de bu tarihte yapıldığını, sonuç olarak işin bu yüzden 25.04.2014 tarihinde, 25 gün geç teslim edilmesinde kusurlu olmadıklarını belirterek, fazlaya ilişkin hakları saklı tutularak 321.578,30 TL alacağın 25.04.2014 tarihinden işleyecek reeskont faiziyle birlikte davalıdan tahsilini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; sözleşmenin KDV hariç 600.000,00 TL bedel ile malzeme temini, montaj dahil anahtar teslimi olarak imzalandığını ve iş bedelinin ödendiğini, sözleşme dışı yapıldığı iddia edilen işlerle ilgili imzalı tek bir belge sunulamadığını, iş bedelinin yarısını aşan bir imalâtın ek protokol olmadan yapılmasının basiretli tacirden beklenemeyeceğini, kaldı ki, geç teslim nedeniyle ek süre verildiğini, 28.08.2014 tarihinde yapılan geçici kabule göre 164 günlük gecikme nedeniyle 297.000,00 TL gecikme cezası alacağı doğduğunu belirterek, davanın reddini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 01.02.2018 tarih, 2016/190 Esas, 2018/54 Karar sayılı kararı ile "taraflar arasında, sözleşme dışı imalâtlar ile ilgili bir protokol bulunmamakla birlikte, davaya konu imalâtların davacı tarafça yapılıp, davalının da bunları kullandığı, davalının bu imalâtların anahtar teslimi sözleşmenin kapsamında kalan işlerden olduğu, bedel istenemeyeceği savunmasının kabul edilemeyeceği" gerekçesiyle vekâletsiz iş görme hükümlerine göre bilirkişilerce hesaplanan; 273.978,30 TL fazla iş bedelinin davalıdan, 17.01.2015 ihtar tarihinden itibaren reeskont faiziyle birlikte tahsiline, fazla istemin reddine karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1-Mahkeme kararına karşı süresi içinde davalı vekilince temyiz isteminde bulunulmuştur.
2-Yargıtay (kapatılan) 15. Hukuk Dairesinin 10.09.2019 gün ve 2018/5056 Esas, 2019/3422 Karar sayılı ilamı ile "Somut olayda davacı yüklenici tarafından, sözleşme dışında yapıldığı iddia edilen imalâtların bedeli talep edilmiş olup, mahkemece bilirkişi raporu esas alınarak davanın kısmen kabulüne karar verilmiş ise de, bilirkişi raporu dosya üzerinden, mahallinde inceleme yapılmadan düzenlenmiştir. Bu haliyle rapor hüküm kurmaya elverişli değildir. Mahkemece mahallinde keşif yapılmak suretiyle, sözleşme kapsamına dahil olan işler ile davacının talebine konu imalâtların karşılaştırması yapılmak suretiyle, gerektiğinde dava dışı idare tarafından düzenlenen sözleşme ve belgelerde getirtilerek, hangi imalâtların sözleşme dışında yapıldığının tesbit edilip, bedellerinin vekâletsiz iş görme hükümlerine göre; yapıldığı yıl serbest piyasa fiyatlarına göre hasaplattırılarak, sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, davacı tarafından sunulan belgeler üzerinden, fiziki olgular (metraj, miktar vs.) değerlendirilmeden düzenlenen bilirkişi raporuna göre hüküm tesisi doğru olmadığı" gerekçesiyle kararın bozulmasına karar verilmiştir.
B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Karar
Mahkemenin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile "hükme elverişli bulunan 26.07.2021 tarihli ek rapor kapsamına göre, sözleşmeye dahil olan işler ile davacının talebine konu imalâtların karşılaştırması yapılmış, hangi imalâtların sözleşme dışında yapıldığı tesbit edilip, bedelleri vekâletsiz iş görme hükümlerine göre, yapıldığı yıl serbest piyasa fiyatlarına göre hesaplattırılmış olup, buna göre davacının dava tarihi itibariyle sözleşme dışı imalât alacağının faiz dahil toplam tutarının KDV hariç 351.222,16 TL, %18 KDV dahil 414.442,15 TL olduğu belirlenmiştir. Öte yandan mahkememizin temyize konu 2016/190-2018/54 E./K. sayılı, 01.02.2018 tarihli karar ile; davanın 273.978,30 TL yönünden kabulüne karar verilmiş, kararı davalı yan temyiz ettiğinden uyulan bozma ilamı ile de davalı lehine usuli kazanılmış hak oluşmuştur. Bozma sonrası alınan bilirkişi raporuyla belirlenen tutar önceki hükümden daha fazla olmakla bilrlikte davalı yararına oluşan kazanılmış hak gözetilerek önceki karar ile hükmedilen tutarın esas alındığı" gerekçesiyle "Davanın Kısmen kabulüne; davalı lehine oluşan usuli kazanılmış hak gözetilerek 273.978,30 TL'nin davalının temerrüde düşürüldüğü 17.01.2015 tarihinden itibaren işleyecek reskont faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin talebin reddine" karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili temyiz dilekçesinde, mahkemece tesis edilen kararın gerekçeli karar hakkına aykırı olarak verildiğini, mahkemece davalı şirketin delil dilekçesinde yer alan deliller toplanmadan hüküm kurulmasının bozma nedeni olduğunu, delil olarak dayanılmış olmasına karşın tarafların ticari defter kayıtları üzerinde mahkemece inceleme yaptırılmadığını, mahkemece eksik ve hatalı incelemeye dayalı bilirkişi raporlarının hükme esas alınmasının haksız ve hukuka aykırı olduğunu, mahkemece hükme esas alınan ek rapor tetkik edildiğinde bilirkişi heyetinin sözleşmenin ekinde yer alan pursantaj listesini hiçbir şekilde incelemeye almadığının görüleceğini, imalatların inşaat kısmı ile ilgili olarak duvar işlerinin, beton köşkü ve kabin imalatı için gerekli olup sözleşme kapsamında imalat işlerine dahil olduğunu, davacının bu bedeli talep edemeyeceğini yine topraklama işinin elektrik tesisi işinin bir parçası olduğunu, topraklama yapılmadan enerji nakil hattının ek iş- imalat olarak kabul edilemeyeceğini, fen bilirkişisi tarafından pilye tesis ölçüm ve talvek kotları ölçüm işinin sözleşme kapsamında yer aldığının açıkça belirtildiğini, diğer bilirkişi heyetinin bu hususu göz ardı ederek hesaplama yaptığını belirterek kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Dava, eser sözleşmesinden kaynaklanan sözleşme dışı imalat alacağının tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
Türk Borçlar Kanunu 470 ve devamı maddeleri, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun geçici 3/2, 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (HUMK) geçici 2 ve HUMK'nın 26.09.2004 tarih 5236 sayılı Kanunla değişmeden önceki haline göre 428,438 ve 439. maddesi
3. Değerlendirme
1.09.05.1960 gün 21/9 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı gereğince yerel mahkemece Yargıtay bozma ilamına uyulmakla bozma ilamında belirtilen hususlar yararına olan taraf için usuli kazanılmış hak teşkil edeceğinden bozma ilamı uyarınca inceleme yapılıp karar verilmesi zorunlu hale gelir. Somut olayda usuli kazanılmış hakkın istisnaları bulunmamaktadır. Mahkemece bozma ilamına uyularak mahallinde keşif yapılmış ve oluşturulan bilirkişi kurulundan rapor alınmış ise de, bilirkişi raporunda sözleşme dışı inşaat imalatlarının bedeli ile elektrik imalatlarının bedelinin vekaletsiz iş göre hükümleri dikkate alınarak serbest piyasa fiyatlarına göre hesaplanması gerekirken, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı inşaat birim fiyat tarifleri ile elektrik birim fiyatları esas alınarak hesaplanmıştır.
2.Yine mahallinde yapılan keşif sonucu harita mühendisi bilirkişi tarafından düzenlenen raporda belirtilen "Pilye tesis ve ölçüm işleri" ile "Sayısal halihazır harita ve talvek kotu ölçüm işleri"nin sözleşme dışı iş olup olmadığı açıklanmamış, "sözleşmeye göre harita işleri için İller Bankası harita yapım işi birim fiyatına göre" işlerin bedeli hesaplanmıştır. Bu haliyle bozma uyarınca inceleme yapıldığının ve bozma gereğinin yerine getirildiğinin kabulü mümkün değildir. Hükme esas alınan rapordaki hesaplama, bozma ilamına ve usuli kazanılmış hakka aykırılık teşkil etmektedir.
3.Ayrıca davalı vekili bilirkişi raporunda sözleşme dışı iş olarak bedeli hesaplanan inşaat ve elektrik imalatlarının bir kısmının sözleşme kapsamına dahil olduğunu ileri sürerek bu konuda esaslı ve teknik nitelikte itirazlarda bulunmuştur.
4.Bu durumda mahkemece yapılacak iş, 6100 sayılı HMK'nın 281. maddesi hükmünce gerçeğin ortaya çıkması için yeniden konusunda uzman teknik bilirkişi kurulu oluşturularak mahallinde keşif de yapılmak ve tarafların önceki raporlara yaptıkları itirazlar da değerlendirilmek suretiyle hükmüne uyulan bozma ilamında açıklandığı üzere, sözleşme kapsamına dahil olan işler ile davacının talebine konu imalatların karşılaştırması yapılmak suretiyle gerektiğinde dava dışı idare tarafından düzenlenen sözleşme ve belgeler de getirtilerek hangi imalatların sözleşme dışında yapıldığının tespit edilip, bedelllerinin vekaletsiz iş görme hükümlerine göre yapıldığı yıl serbest piyasa fiyatları uyarınca hesaplattırılarak gerekçeli ve denetime elverişli rapor alınması ve sonucuna göre karar verilmesinden ibarettir.
5.Açıklanan nedenlerle, bozma ilamına uygun şekilde araştırma yapılmadan ve usuli kazanılmış hakka aykırı olarak karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olmuş, kararın bozulması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
8.400,00 TL duruşma vekalet ücretinin davacıdan alınarak Yargıtay duruşmasında vekille temsil olunan davalıya verilmesine,
Peşin alınan harcın istek halinde iadesine,
Kararın tebliğinden itibaren 15 gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, 04.07.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.