"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; taraflar arasında ... İli ... İlçe Merkezinin ...ve ... Taşkınlarından Korunması İnşaatı Yapım İşine ilişkin 26/03/2015 tarihli sözleşme imzalandığını, işe başlanıp işin süresinde mevzuata uygun bir şekilde geçici kabulü yapılarak işin davalı kuruma teslim edildiğini, müvekkili şirketin dilekçe ile davalı kuruma başvurarak, davalı kurumca yapılan poz ve hesap hatalarının belirlenmesi ve müvekkilinin hak etmiş olduğu alacak hakkının tespit edilmesini talep ettiği, ayrıca ... KM=0+486,00'da bulunan yan dere kavşutu(menfezi) için müvekkiline uygulama projesi hazırlatıldığını ve müvekkilinden montajının yapılmasının istenildiğini, müvekkiline 30/08/2019 tarihinde gönderilen ... sonu projelerinde SAM-SPZ-ISL-005 nolu projede belirtildiği üzere söz konusu menfezlerin ... belediyesince tedarik edilmiş nakliye, montaj, işçilik ve dolgusunun müvekkilince yapıldığını, kesin hesap işlemlerinin yapılmasını, itiraz edilen kesin hak edişteki hesap ve poz hatalarından doğan alacak hakkının tespitinin yapılmasını, müvekkili tarafından yapılan harçlı kargir duvar arkası dolgu yapılması işi ile ilgili olarak doğan alacak hakkının tespitinin yapılmasını, müvekkili tarafından yapılan ...KM: 0+486,00 bulunan yan dere kavşutu prekast menfez montajı işi ile ilgili doğan alacak hakkının tespitinin yapılmasını, ... Belediyesi ...KM:0+146,00'da bulunan mevcut köprünün yıkılması işinin yer tesliminin geç yapılmasından dolayı Davalı kurumca süre uzatımının verilmemesi, ödenek aktarımının yapılmaması ve doğru fiyat farkının uygulanmaması nedeniyle doğan alacak hakkının tespitinin yapılmasını, müvekkili tarafından sözleşmeye uygun olarak kontrol mühendislerine tahsis edilen araçların amacına ve süresine aykırı kullanılmasından ve trafik cezalarının tahakkuk ettirilmesinden dolayı meydana gelen zarardan dolayı doğan alacak hakkının tespitinin yapılmasını, müvekkili tarafından dava konusu sözleşmeye dayanan işten dolayı yapılmış olan fazla imalatlardan dolayı yapmış olduğu harcamaların tespitinin yapılarak fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla 300.000,00 TL alacağın davalı kuruma yapmış oldukları ihtarname tarihi olan 15/11/2019 tarihinden itibaren işleyecek ticari avans faizi ile birlikte davalıdan tahsilini talep etmiş, ıslah dilekçesi ile %20 ... artışı dahilinde fazla yapılan imalat bedeli 693.635,12 TL, sözleşme uyarınca %20 ... artışı dahilinde yapılan imalatların fiyat farkı tutarı 56.461,74 TL, sözleşme tutarının %20'sinin üzerinde yer alan fazla imalatların yapıldığı tarihteki serbest piyasa rayiçleri ile değeri 47.254,60 TL olarak tespit edildiğinden bu doğrultuda alacak miktarını 797.351,46 TL olarak ıslah etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; taraflar arasında imzalanan sözleşmedeki ... muhtevasında davacının 1300 m temeli beton harçlı kargir duvar ve 2 adet ... köprü imalatları bulunduğunu, söz konusu işin ihale bedeli 3.348.000 TL olup ... %20'den fazla keşif atışı gerektirdiğinden DSİ 7. Bölge Müdürlüğünün 24/11/2016 tarih ve 783685 sayılı oluru ile tasfiye edildiğini, 1100 m temeli beton harçlı kargir duvar ve 1 adet ... köprü imalatlarının tamamlandığını, davacı tarafın dava konusu taleplerinde haksız olduğunu, müvekkili tarafından yapılan kesin hakedişteki hesap ve poz hatalarından dolayı davacının alacaklı olduğunun iddia edildiğini, müvekkili tarafından işe ait geçici kabul yapılarak, yüklenici tarafından sunulmadığından Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 40. maddesine göre müvekkilince ... sonu projeleri ve kesin hesap hazırlanmış olup davacıların kesin hesaba süresi içerisinde bir itirazı olmadığını, menfez montajı işi ile ilgili olarak belediyenin talebiyle menfezlerin ilgili belediyesince temin edildiğini, yüklenici tarafından yapıldığını ve işin bitimine kadar da konu ile ilgili yeni fiyat talebi olmadığını, dava dilekçesinde ... Belediyesi ...KM:0+146,00'da bulunan mevcut köprünün yıkılması işinin yer tesliminin geç yapılmasından dolayı idarece süre uzatımının verilmemesi, ödenek aktarımının yapılmaması, doğru fiyat farkının uygulanamaması nedeniyle davacının alacağının bulunduğunun iddia edildiğini, işe ait DSİ 7. Bölge Müdürlüğünün 31/01/2016 tarih ve 67131 sayılı yazıları ile bir kere 48 günlük süre uzatımı verildiğini ve ... bitim tarihinin 12/08/2016 tarihine ötelendiğini, işin zaten tasfiye edilmesi ve süresi içerisinde bitirilmesi sebebiyle ikinci bir süre uzatımına gerek duyulmadığını, köprü yıkım ile ilgili geçen süre zarfında yüklenici duvar kazı imalatlarına devam ettiğini, hak edişlerde de imalatın gerçekleştiği aya göre fiyat farkı hesaplandığını, yüklenici taleplerinin haksız olduğunu savunarak, davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile, 27/09/2021 tarihli bilirkişi heyet raporu ve 25/01/2022 tarihli bilirkişi heyet ek raporu usul ve yasaya uygun, denetime elverişli bulunarak, hükme esas alınmıştar. Davacı yüklenici tarafından sözleşme kapsamında yapılması gereken imalatların yapıldığı, ...KM 0+ 486,00'da bulunan yandere kavşutu prekast menfezlerinin montaj işinin sözleşme kapsamında olmadığı ancak idarenin bilgisi dahilinde yapıldığı, prefabrik imalatlara ilişkin bir kısım ödemenin (beton, kazı vb.) ara hakkedişter ile ödendiği ayrıca idare tarafından onaylı ... sonu projelerinde; “ Prefabrik menfezler, ... Belediyesi tarafından satın alınmıştır.” “ Montaj ve işçilik yüklenici tarafından yapılmıştır.” ibarelerinin bulunması nedeniyle söz konusu işin ilave ... niteliğinde olduğu, fazla imalatın ... sahibi yararına olduğu kanaatine varılarak bilirkişi heyet raporunda KDV'nin piyasa fiyatlarının içinde olduğu dikkate alınarak yapılan hesaplama sonucu davacının alacak miktarının 797.351,46 TL olduğu anlaşıldığından davanın kabulüne, toplam 797.351,46 TL nin 15/11/2019 tarihinden itibaren işleyecek ticari avans faizi ile birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine dair aşağıdaki şekilde karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı ... sahibi vekili istinaf başvuru dilekçesinde özetle: mahkemece verilen kararın usul ve yasaya aykırı olduğunu, kazı alanından depo sahasına taşınma işleminin, diğer bir ifade ile kazıdan çıkan ve dolguda kullanılamayacak olan malzemenin depo alanına naklinin birim fiyata dahil olduğu, bu nedenle davacı yüklenicinin yeni fiyat yapılması talebi de bilirkişinin bu talebi karşılamasının da hukuka aykırı olduğu, ayrıca kazıdan çıkan ve dolguda kullanılabilecek uygun malzemenin dolgunun yapılacağı yere nakli ve serilmesi de birim fiyata dahil olduğu, zaten kazıdan çıkan malzeme depo sahasına taşınıyorsa duvar arkası dolgusu yapılmasına uygun bir yapısı olmadığı için gönderildiğini "dolgu malzemesinin depo edilmesi ve depo mahallinden tekrar alınarak dolguda kullanılması" şeklinde bir imalat yönteminin de izlenmediğini, sözleşmesinin 27.maddesi ile mevcut sözleşme kapsamında olmayan işlerin yükleniciye yaptırılması, 28. madde ile sözleşmede bulunmayan işlere ait işlerin birim fiyatlarının tespiti ile ilgili hususlarda yapım işleri genel şartnamesine atıfta bulunulduğu, yapım işleri genel şartnamesi madde 21 ile; sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, ... eksilişi ve işin tasfiyesi, madde 22 ile sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespitinde ne şekilde işlem yürütüleceğinin belirlendiğini, gerek duvar arkası dolgu imalatlarının serilmesi ve sıkıştırılmasına dair ödeme yapılacağına dair, gerekse prekast menfez imalatlarının yapılması nedeniyle yükleniciye herhangi bir ödeme yapılacağına dair herhangi bir kurum talimatının bulunmadığı tespit edildiğini, 4734 sayılı kanuna uygun olarak ihale edilen, 4735 sayılı Kanuna uygun olarak sözleşmesi imzalanan ve sözleşmenin eki olan yapım işleri genel şartnamesi hükümlerine göre yürütülen "... ... ilçe merkezinin ...ve ... taşkınlarından korunması inşaatı" yapım işinde, bilirkişi raporunda belirtilen iddiaların herhangi bir kanıta dayandırılmadığı tespit edilmiş olup konu ile ilgili yeni bir bilirkişi heyeti ile mahallinde yeniden keşif yapılması gerektiğini, bu nedenle kararın kaldırılması için istinaf talebinde bulunmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile istinaf sebepleriyle sınırlı olarak ve re'sen kamu düzeni yönünden yapılan inceleme sonucu, ilk derece mahkemesinin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı kanaatine varıldığından; davalı DSİ vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili temyiz dilekçesinde; istinaf dilekçesinde belirtilen sebepler ve re’sen gözetilecek nedenlerle ilk Derece Mahkemesi kararının bozulması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, eser sözleşmesinden kaynaklanan ilave ... bedelinin ve fiyat farkının tahsili istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 369 ncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 nci maddeleri, 6098 sayılı TBK 470-486 maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere ve menfezlerin davacı tarafından monte edildiğinin kabul edilmesine göre davalı vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan diğer temyiz itirazları yerinde görülmeyip, reddi gerekmiştir.
2. Taraflar arasında imzalanan 26.03.2015 tarihli sözleşme ile davacı ... ortaklığı “... İli ... İlçe Merkezinin ...ve ... Taşkınlarından Korunması İnşaatı yapımı işini birim fiyatla üstlenmiştir.
Davacı yüklenici, dava dilekçesinde hakedişlerde hesaba katılmadığını belirttiği prefabrik menfezlerin montaj bedeli yanında duvar arkası dolgu yapılması işine ilişkin alacak hakkının tespiti ve tahsilini istemiştir.
Sözleşmenin 8. maddesinde sözleşmenin ekleri sayılmış, ihale dokümanını oluşturan Yapım İşleri Genel Şartnamesi, sözleşmenin eki olarak kabul edilmiştir. Yapım İşleri Genel Şartnamesi 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 193. maddesi uyarınca delil sözleşmesi niteliğinde olup, taraflarca ileri sürülmese dahi mahkemece ve Yargıtay'ca re'sen gözetilmesi gerekir.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, ... eksikliği ve işin tasfiyesi başlıkla 24. maddesi ve bu kanuna göre çıkartılan Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin “sözleşme kapsamında yaptırılabilecek ilave işler, ... eksilişi ve işin tasfiyesi” başlıklı 21. maddesinin b bendinde ilave işlerin, anahtar teslimi götürü bedelle ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin %10'una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen yapım sözleşmelerinde ise %20'sine kadar oran dahilinde süre hariç olmak üzere sözleşme ve ihale dökümanlarındaki hükümler çerçevesinde yükleniciye yaptırılabileceği açıklanmış, 22. maddede ise sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti yöntemi belirlenmiştir.
Yerinde yapılan keşif sonucu hükme esas alınan bilirkişi kurulu raporunda; çıkan kazı malzemesinin yüklenici tarafından döküm sahasına nakil edilmesi sonrasında tekrar duvar arkasındaki dolgularda kullanılmak üzere bu malzemeyi döküm sahasından alarak yükleme ve taşıma işi yaptığı ve duvar arkası dolgu imalatı için (serpme sıkıştırma gibi) bir bedelin birim fiyat tarifine dahil masraflar içinde olmadığı kanaati ile yükleme, nakil ve duvar arkası doldurulması imalatları için hesaplama yapılmış ve yüklenicinin kesin hesap alacağı belirlenirken bu miktar da eklenmiştir.
Sözleşmenin ekleri arasında sayılan ... Şartname’nin 2. maddesinde duvar arkalarının dolgusunun yapılması imalatının sözleşme eki birim fiyat tariflerinin ...-1 pozu ile tariflendiği, birim fiyata dahil masraflar arasında kazıdan çıkan her türlü malzemenin her türlü vasıtalarla inşaat alanında kullanılacak olanların tasnif edilerek inşaat alanına, kullanılamayacak durumda olanların ise depo alanı dışına taşınması” olarak belirtildiği, ilgili olarak projesinde dolgu yapılacağı yerlere taşıma bedelinin ...-1 poz no.lu birim fiyata dahil olduğu anlaşıldığından bu hususlarla ilgili olarak yüklenici herhangi bir talepte bulunmayacaktır. Dolgu malzemesinin taşınmasının imalat pozlarında yer aldığı, ek imalat olmadığı, depolama alanının makul uzaklıkta olduğu anlaşıldığından, yüklenicinin makine ile duvar arkası dolgusu ile ilgili yükleme ve nakil bedeli isteminin reddi gerekirken bilirkişi raporunda hesaplanan alacağın tamamına hükmedilmesi doğru olmamış, kararın bozulması gerekmiştir.
Mahkemece duvar arkası dolgusu ile ilgili yükleme ve nakil bedeli isteminin reddi ile bunun dışındaki ilave imalata ilişkin talebin, Şartname’nin 21 inci maddesi gözetilerek birim fiyatlı sözleşmelerde %20’ye kadar sözleşme fiyatlarıyla artan kısmın ise TBK’nın 529 uncu maddesi gereğince vekaletsiz ... görme hükümleri uyarınca yapıldığı yıl serbest piyasa fiyatlarıyla hesaplama yöntemine uygun şekilde rapor alınarak, davacılar vekilinin temyiz talebi olmadığına ve usuli kazanılmış haklara riayet edilerek, sonucuna göre karar verilmesi gerekir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Yukarıda “Değerlendirme” bölümünün “1” inci bendinde açıklanan nedenlerle davalı vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine, “2” inci bendinde açıklanan nedenlerle davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile temyiz olunan, ilk derece mahkemesi kararına karşı davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının davalı yararına BOZULMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye
Mahkemesine gönderilmesine, 31/01/2024 tarihinde oy birliği ile karar verildi.