"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki istirdat davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı ... vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacılar vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkillerinin ihbar olunan ... Şirketinin eski ortakları, davalı ...'ın ise diğer davalı şirketin hakim ortağı ve müdürü olduğunu, 2013 yılında müvekkillerinin ortaklıkları devam ederken, ... Şirketinin adresinde kurulacak Krakinger Sistem (... yakıtının inceltilmesi sureti ile yakıt tasarrufu sağlayan sistem) yapılması hususunda davalı şirketle sözlü sözleşme yapıldığını, bu ... karşılığında 50.000,00 TL kapora verildiğini, sistemin kurulamaması halinde ödenen kaporanın iade edileceğinin kararlaştırıldığını, ayrıca 30.11.2013 vadeli 100.000 TL bedelli teminat senedi verildiğini, sistemin kurulduğunu, ancak bir yıl süren denemelerin başarısızlıkla sonuçlandığını, sonuç olarak zaten teknik olarak imkansız olduğu ortaya çıkınca sözleşmenin feshedildiğini, yapılan imalatların da davalı şirket tarafından sökülerek alındığını, buna rağmen ödenen 50.000,00 TL kapora ve senedin iade edilmediğini, ayrıca senedin ... ... 9. İcra Müdürlüğünün 2013/21122 Esas sayılı dosyası ile icra takibine konulduğunu belirterek, takibe konu senetten dolayı borçlu olmadığının tespitine, 50.000,00 TL'nin ticari reeskont faiziyle birlikte davalılardan müşterek ve müteselsilen tahsili ile davacı ...'a ödenmesine karar verilmesi talep edilmiştir.
II. CEVAP
Davalılar vekili cevap dilekçesinde özetle; davacının iddialarının yazılı belgelerle ispatının zorunlu olduğunu, dava dilekçesi incelendiğinde söz konusu senet ile ilgisi olmayan hususların kafa karışıklığı oluşturmak için ileri sürüldüğünü belirterek davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
... Asliye Ticaret Mahkemesi 2016/886 Esas, 2022/42 Karar ve 19.01.2022 tarihli kararı ile özetle; davalı ... hakkında ... 11. Asliye Ceza Mahkemesinin 2020/77 Esas sayılı dosyasında bedelsiz senedi kullanmak suçundan dolayı dava açıldığı, yapılan yargılama sonunda 6 aylık şikayet süresinin geçmesi nedeniyle düşme kararı verildiği, kararın kanun yollarından geçerek kesinleştiği anlaşılmıştır. Söz konusu ceza dosyasında davalı ... verdiği ifadesinde, Onat Kimyanın yetkilisi olduğunu, krakinger makinesinin yapılmasına rağmen ilk denemede başarısız olunduğunu, yeni kazanlar yapıldığını, ısı kazanlarında problemler çıktığını ve işin yapılmak istenmediğinin söylendiğini, ...’le yapılan görüşmede yapılan makine olmadığı için 50.000,00 TL’nin alacağına mahsup edileceği hususunda anlaştıklarını, senedin bu konu ile alakası olmadığını, farklı bir ... olan Tin Film ... makinesi ile ilgili borçlarına karşılık verilen senet olduğunu belirtmiştir. Bonoda kural olarak ispat yükü senedin bedelsiz olduğunu iddia eden tarafa aittir. Ancak, bir defa bir mal alışverişine dayandığı "malen" kaydıyla ya da bir alacak borç ilişkisine dayandığı "nakten" kaydı ile senede yazılmışsa, artık buna uyulmak gerekir. Bu kayıtların aksinin savunulması senedin ta'lili (nedene, illete bağlanması) anlamına gelir ki, böyle bir durumda ispat yükü yer değiştirir. Senedi ta'lil eden, savını kanıtlamak yükümlülüğü altına girer. Senette borcun nedeni "mal" ya da "nakit" olarak belirtilmişse, tarafların yazılı borç sebebine dayanmaya hakkı olacağından, ispat yükü bunun aksini ileri süren tarafa ait olacaktır. Eğer yanlardan biri senet metninde yazılı kaydın doğru olmadığını söylüyorsa, lehine olan senet karinesi çürümüş sayılacak, bunun sonucu olarak da, iddiası paralelinde ispat yükünü de üstlenecektir. Bu anlamda ta'lil senet metninde açıklanan düzenleme (ihdas) nedenine aykırı beyanda bulunma anlamına gelmektedir. Nihayet, “malen” ibaresi bulunan bir bonoda malın teslim alındığı, borçlu tarafından ikrar edilmiştir. Alacaklının teslim ettiğini kanıtlamak yükümlülüğü yoktur. Yazılı ikrarın aksini diğer bir deyişle, malın teslim edilmediğini borçlu kanıtlamak yükümlülüğündedir. Dosya kapsamındaki takibe konu bono incelendiğinde; TTK’nın 688. maddesi hükmünde öngörülen zorunlu unsurları içerdiği ve dolayısıyla kambiyo senedi niteliğinde olduğu, bono vasfındaki senette “malen” düzenleme kaydı bulunduğu görülmektedir. Senedin, teminat senedi olduğu ve boş kısımlarının taraflar arasında anlaşmaya aykırı doldurulduğu yönünde HMK'nın 200. maddesi anlamında delil bulunmamaktadır. Somut olayda, kural olarak uyuşmazlık konusu bononun, teminat senedi olduğunu ve dolayısıyla bedelsiz kaldığını, davacı keşidecinin yazılı delillerle kanıtlaması zorunludur. Davacılar, sözleşme uyarınca bononun “teminat” olarak keşide olunup davalıya verildiğini ileri sürmüş ise de; dosyaya davacıların ortaklığından ayrıldıkları dava dışı ... Kimya San. ve Tic. Ltd. Şti. ile davalı şirket arasındaki sözleşme sunulmamış, uyuşmazlık konusu bonoda da teminat senedi olduğuna dair bir kayıt ve düzenleme bulunmadığı görülmüştür. Malen kaydı olan bonoda malın teslim alınmadığını ispat külfeti de davacıdadır. Davalı dava konusu senedin, davacılara satışı yapılan tin film ... makinesi karşılığı düzenlendiğini savunmaktadır. Bu savunmadan dava konusu senedin teminat senedi ve bedelsiz olduğu sonucu çıkarılamamaktadır. Davalının savunması senetteki malen kaydıyla uyumludur. Davacılar ise davalının kendisine mal satmadığını, kraking sistem imalatına ilişkin teminat olarak verdiğini yani senette yazan malen kaydının aksini iddia etmektedir. Bu durumda senedi talil eden davacılar olup, iddiasını HMK'nın 200.maddesine göre senede karşı ancak bir senetle ispatlayabilir. Davacıların bu nitelikte bir delili bulunmamaktadır. Dava dışı ... Kimya ...Ltd. Şti. ile davalı şirket arasındaki sözleşme gereğince ödendiği belirtilen ve davacılardan ...'a temlik edilen 50.000,00 TL'nin davalı tarafa ödendiğine ilişkin dosya kapsamında herhangi bir ödeme belgesi bulunmamaktadır. Bu konuda ceza dosyasında ...'ın 50.000,00 TL'nin yapılan işlere karşılık alacağa mahsup edileceği hususunda anlaştıkları şeklinde beyanda bulunduğu, dava dışı ... Kimya ile davalı şirket arasındaki sözleşme ibraz edilmediği gibi, ticari defter ve kayıtlar da ibraz edilmediğinden bilirkişi incelemesi yaptırılamadığından, ayrıca dava dışı ... Kimyanın tasfiye sürecinde olması nedeniyle uyuşmazlık konusu imalat üzerinde de teknik inceleme yaptırılması mümkün olmadığından, söz konusu bedelin sebepsiz yere ödendiği iddiası ispatlanamamıştır. Davalı şirketin takip konusu bonoda alacaklı sıfatının bulunmaması, takip alacaklısının da diğer davalı ... olduğu dikkate alındığında davalı şirketin menfi tespit davasında husumetinin bulunmadığı değerlendirilerek davacıların, davalı ... Kimya ...Ltd Şti aleyhine açtıkları menfi tespit davasının ayrı ayrı pasif husumet yokluğu nedeniyle usulden reddine, davacı ...'ın davalılar aleyhine açtığı istirdat davasının reddine karar vermek gerekmiştir. Dava ve takip konusu bono hakkında davacıların ihtiyati tedbir talebi %15 teminat karşılığında kabul edilmiş olup, davacı tarafça teminat yatırılması üzerine tedbir kararı 10/06/2016 tarihli yazısı ile infaz edilmek üzere İcra Müdürlüğü'ne bildirildiğinden, İİK.'nın 72-(4) maddesine göre tedbir kararının uygulanmış olması tazminata hükmetmek için yeterli olduğundan davacıların takip tutarının %20'si oranında tazminata mahkum edilmesine karar vermek gerekmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararını süresi içinde davacı vekili istinaf etmiştir.
B. İstinaf Nedenleri
Davacı vekili istinaf başvurusunda özetle; önceden yetkilisi olduğu ihbar olunan ... Kimya ve davalı şirketin defter ibrazından kaçındığını, davalı şirketin ispat külfetini yerine getirmediğini, senedin malen verildiğini, ancak davalının ceza dosyasında farklı bir hukuki ilişki ileri sürdüğünü, bunu ispat edemediğini, senedin veriliş sebebinin iki şirket arasındaki hukuki ilişki olması nedeniyle husumetten red kararı verilemeyeceğini belirterek, istinaf başvurusunda bulunmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile özetle; dava, kambiyo senedinden dolayı borçlu olunmadığının tespiti ve kapora olarak ödenen bedelin iadesi istemine ilişkindir. Davacı ...'un keşidecisi, diğer davacı ...'ın kefili olduğu, ihdas kısmında malen olduğu belirtilen 30/11/2012 tanzim, 30/11/2013 vade tarihli ve 100.000,00 TL bedelli bononun menfi tespiti ve sözleşme kapsamında verildiği iddia olunan kapora bedeli talep edilmektedir.
Bonoda kural olarak ispat yükü senedin bedelsiz olduğunu iddia eden tarafa aittir. Ancak, bir defa bir mal alışverişine dayandığı "malen" kaydıyla senede yazılmışsa, artık buna uyulmak gerekir. Bu kayıtların aksinin savunulması senedin ta'lili (nedene, illete bağlanması) anlamına gelir ki, böyle bir durumda ispat yükü yer değiştirir. Senedi ta'lil eden, savını kanıtlamak yükümlülüğü altına girer.
Uyuşmazlık konusu bonoda da teminat senedi olduğuna dair bir kayıt ve düzenleme bulunmamaktadır. Davacıların, senedin, teminat senedi olduğu ve boş kısımlarının taraflar arasında anlaşmaya aykırı doldurulduğu yönünde HMK’nın 200. maddesi anlamında delille ispatlamaları gerekmektedir. Malen kaydı olan bonoda malın teslim alınmadığını ispat külfeti davacı da olup, bu durumu ispat edememiştir. Davacı tarafça, davalının savunmasında öne sürdüğü davacılara "tin film ..." makinesi sattığı ve 50.000,00 TL'nin bu ... için kapora olarak alındığı, alacağa mahsup edileceği şeklindeki beyanlarından dava konusu senedin teminat senedi ve bedelsiz olduğu sonucu çıkarılamamaktadır. Ayrıca, ceza dosyasında ...'ın "...... Kumbaracı bu işi yaptırmak istemediğini beyan ederek verdiği kaporanın 50.000 TL'sini geri istediler. Dolayısı ile bize bu işten vazgeçtiklerini söylediler. Daha evvelki ... bey ile görüşmemizde yapılan makine olmadığı için 50.000,00 TL'nin alacağa mahsup edileceği hususunda aramızda anlaştık." şeklinde beyanda bulunmakta ise de dava dışı ... Kimya...Ltd. Şti. ile davalı şirket arasındaki sözleşme ibraz edilmemiştir. Davalının ceza dosyasındaki savunması mahkeme içi ikrar olarak değerlendirilemez. Ticari defter ve kayıtlar üzerinde de bilirkişi incelemesi ve uyuşmazlık konusu imalat üzerinde teknik inceleme yaptırılamadığı, bu sebeplerle söz konusu bedelin sebepsiz yere ödendiği iddiası ispatlanamamıştır. Davalı şirketin takip konusu bonoda alacaklı sıfatının bulunmadığı dikkate alındığında, davalı şirketin menfi tespit davasında husumeti bulunmamaktadır. Bu sebeplerle, davacı vekilinin aksi yöndeki istinaf taleplerinin reddine karar vermek gerekmiştir.
Açıklanan nedenlerle; ilk derece mahkemesi dosyasında davanın esasıyla ilgili hükme etki edecek tüm delillerin toplandığı, kanunun olaya uygulanmasında ve gerekçede hata edilmediği, ihtilafın doğru olarak tanımlandığı, bu nedenle inceleme konusu kararın usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu anlaşıldığından, davacı vekilinin yerinde bulunmayan istinaf başvurusunun 6100 Sayılı HMK'nın 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine karar verilerek aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararını süresi içinde davacı ... vekili temyiz etmiştir.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili, istinaf dilekçesinde belirtilen gerekçelerle kararı temyiz etmiştir.
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, icra takibine konulan senetten dolayı borçlu bulunmadığının tespiti ile ödenen ... bedelinin iadesi istemlerine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
TBK’nın 470 maddesi. TTK’nın 688 inci, HMK’nın 200 üncü maddesi, İİK’nın 72/4 üncü maddesi.
3. Değerlendirme
1. Bölge Adliye Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup, davacı vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesi’nin 2022/353 Esas, 2022/808
Karar ve 03.06.2022 tarihli kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca
ONANMASINA,
Aşağıda yazılı onama harcının temyiz eden davacıdan alınmasına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
23.01.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.