"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi
SAYISI : 2018/229 E., 2024/219 K.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacı ...'nın Karasu Sulh Hukuk Mahkemesinin 1989/157 Esas, 1989/160 Karar sayılı ilamı ile muris ... ve eşi davalı ... tarafından resmi şartların yerine getirilerek resmen evlat edinildiğini, ...'nın 23.10.2003 tarih 11909 yevmiye sayılı vasiyetname ile tüm gayrimenkul ve menkullerini Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfına bağışladığını belirterek vasiyetnamenin tenkisine karar verilmesini talep ve dava etmişlerdir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davanın reddini istemiş; yargılama aşamasında tercih hakkını taşınmazdan yana kullanmıştır.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 08.04.2015 tarihli ve 2009/124 ve 2015/195 Karar sayılı kararıyla; 212.626,00 TL miktar yönünden tenkis talebinin kabulüne karar verilmiştir.
IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. İlk Derece Mahkemesinin 08.04.2015 tarihli kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
2. Yargıtay 1. Hukuk Dairesi 06.02.2018 tarih ve 2015/10530 ve 2018/790 Karar sayılı ilamında; tasarrufa konu olan malın sabit tenkis oranında bölünmezliği ortaya çıktığı takdirde 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun 564. maddesinde düzenlenen tercih hakkının gündeme geleceği, sabit tenkis oranı belirlenmeden tercih hakkının kullandırılmasının doğru olmadığı gibi, tereke miktarını ve tenkis hesabını değiştirme ihtimali bulunan 738 parsel sayılı taşınmaz üzerindeki tavuk kümesinin mülkiyetine ilişkin Karasu 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2010/250 Esas sayılı dava davasının sonucu beklenmeden karar verilmiş olmasının da doğru olmadığı gerekçesiyle hükmün bozulmasına karar verilmiştir.
B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesi, yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararında; mirasbırakan ...’nın ... 2. Noterliğinin 23.10.2003 tarih, 11909 yevmiye numaralı düzenleme şeklinde vasiyetnamesi ile ... ili, ... ilçesi, ... Köyü’nde bulunan bütün taşınır ve taşınmaz mallarını davalı eşi ...’nin ölünceye kadar oturması şartıyla davalı kuruma vasiyet ettiği, alınan bilirkişi raporları ile murisin yapmış olduğu tasarruflarla davacının saklı payına tecavüz edildiğinin tespit edildiği, davalının 12.10.2023 tarihinde tercih hakkını tenkisi gereken kısmın değerini ödeyerek malın kendisinde kalmasından yana kullandığı, bilirkişi tarafından davacının tenkis alacağının 2.489.160,25 TL olarak hesaplandığı, davacı vekilinin 06.03.2024 tarihli dilekçesi ile davayı bu miktara ıslah ederek ıslah harcını yatırdığı, mahkemenin 08.04.2015 tarihli kararı ile 212.626,00 TL tenkis alacağının davalıdan alınarak davacıya verilmesine karar verildiği, kararın davacı tarafından temyiz edilmediği, mahkeme kararının davalının temyiz talebi üzerine bozulmasına karar verildiği, böylece davalı ... lehine usuli kazanılmış hak doğduğu gerekçesiyle davanın kısmen kabulü ile 212.626,00 TL tenkis alacağının davalı ... Vakfından alınarak davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin istemin reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde; bozma ilamı sonrası Karasu 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2010/250 Esas sayılı dosyasının sonucunun beklendiğini, davacı tarafça bu davada dava konusu olan tavuk çiftliği bedelinden tarafına düşecek saklı pay miktarından feragat etmesi sonucu, mahkemece diğer gayrimenkullerde bilirkişi incelemesi yapılarak, tenkis alacağının 2.489.160,25 TL olarak hesaplandığını, ıslah edilerek harcın tamamlandığını, tenkis alacağının da tercih hakkı ile muaccel olacagı ve taşınmazların güncel değerlerinin belirlenmesi ile tenkis alacağının yükseleceğini, bu durumda davalı lehine usuli kazanılmış hak oluşmayacağını ileri sürerek hükmün bozulmasını talep etmiştir.
B.Değerlendirme ve Gerekçe
Uyuşmazlık tenkis istemine ilişkindir.
Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunun 09.05.1960 tarihli ve 1960/21 Esas, 1960/9 Karar sayılı kararının ilgili kısmı şöyledir: "Usul Kanunumuzda bu şekildeki usule ait müktesep hakka ilişkin açık bir hüküm konulmuş değilse de Temyizin bozma kararının hakka ve usule uygun karar verilmesini sağlamaktan ibaret olan gayesi ve muhakeme usulünün hakka varma ve hakkı bulma maksadıyla kabul edilmiş olması yanında hukuki alanda istikrar gayesine dahi ermek üzere kabul edilmiş bulunması bakımından usule ait müktesep hak müessesesi; usul kanununun dayandığı ana esaslardandır ve amme intizamıyla da ilgilidir."
Yargıtay içtihatları ile kabul edilen “usuli kazanılmış hak” olgusunun, birçok hukuk kuralında olduğu gibi yine Yargıtay içtihatları ile geliştirilmiş istisnaları bulunmaktadır. Mahkemenin bozmaya uymasından sonra yeni bir İçtihadı Birleştirme Kararı (09.05.1960 gün ve 21/9 sayılı YİBK) ya da geçmişe etkili bir yeni kanun çıkması karşısında, Yargıtay bozma ilâmına uyulmuş olmakla oluşan usuli kazanılmış hak hukukça değer taşımayacaktır. Benzer şekilde, uygulanması gereken bir kanun hükmünün, hüküm kesinleşmeden önce Anayasa Mahkemesince iptaline karar verilirse, usuli kazanılmış hakka göre değil, Anayasa Mahkemesinin iptal kararından sonra oluşan yeni duruma göre karar verilebilecektir (HGK'nun 21.01.2004 gün ve 2004/10-44 Esas, 19 Karar; 03.02.2010 gün ve 2010/4-40 Esas, 2010/54 Karar sayılı kararları).
Somut olayda, mahkemenin 212.626,00 TL tenkis bedeline hükmettiği 08.04.2015 tarihli kararı, davalı tarafından temyiz edilmiş, davacı taraf tenkis miktarına itiraz etmemiştir. Bozma ilamına uyularak mahkemenin 29.05.2024 tarihli kararı ile davalı lehine usuli kazanılmış hak oluştuğu gerekçesiyle 212.626,00 TL tenkis bedeline hükmedilmiştir. Tenkis miktarı hesaplanırken malın "karar günündeki değerinin" esas alınması, 4721 sayılı Kanun'un 564. maddesinin gereğidir, bu açıdan sabit tenkis oranı belirlenmeden kullanılan tercih hakkına dayanılarak hüküm verilmiş olması durumunda karşı taraf lehine kazanılmış bir hakkın doğduğundan bahsedilemez.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Mahkeme kararının BOZULMASINA,
Bozma sebebine göre sair temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik yer olmadığına,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere,
Dosyanın kararı veren Mahkemeye gönderilmesine,
06.03.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.