"İçtihat Metni"
Taraflar arasındaki işkolu tespitine itiraz davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı ... vekili, ... El Sanatları, Turizm, Taşımacılık, Akaryakıt, Makine, Doğalgaz, İnşaat, Mühendislik, Madencilik, Temizlik, Gıda, Tarım, Hayvancılık, Ar-Ge Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi (... A.Ş.) vekili ve ... Otel Lokanta ve Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası (OLEYİS) vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı ... vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili Sendikanın talebi üzerine davalı Bakanlık tarafından 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) 5 inci maddesi gereğince davalılardan SİMPAŞ A.Ş. tarafından faaliyet gösterilen ...Belediye Başkanlığı işçilerinin yaptığı işin konaklama ve eğlence işleri işkoluna girdiğine dair 2019/63 karar numaralı işkolu tespit kararının 04.08.2019 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlandığını, davalı Bakanlığın kararının 5393 sayılı Belediye Kanunu’na (5393 sayılı Kanun) ve İşkolları Yönetmeliği ile Yargıtay içtihatlarına aykırı olduğunu, davalı Şirketin Belediye iştiraki şirketlerden olduğunu, Şirketin yönetim ve denetim yetkisinin ...Belediye Başkanlığına ait olduğunu, davalı Şirket tarafından 5393 sayılı Kanun ve diğer mevzuatta Belediyelerin hak ve görevleri ile sorumluluğu altında olan sosyal belediye hizmetlerinin bir bölümünün Belediye adına yürütüldüğünü, Belediye sınırları içerisinde dinlence, sağlık tesisi, termal eğlence ve benzeri yerleri yapmanın, yaptırmanın, işletmenin veya işlettirmenin, kurmanın ve kurdurmanın belediyelerin imtiyazları arasında yer aldığını, işkolu tespit aşamasında ise asıl olanın işin niteliği olacağını, bu kapsamda belediyeler tarafından doğrudan yürütülen veya belediye şirketleri / iştirakleri vasıtasıyla yürütülen ya da hizmet alımı suretiyle yürütülen işlerin hangi işkoluna girdiğinin tespitinde yürütülen işlerin belediyenin görev ve sorumlulukları ile yetki ve imtiyazları arasında bulunup bulunmadığına bakılmasının gerekeceğini, belediyelerin görev ve sorumlulukları kapsamında sayılan ve doğrudan Belediyeler tarafından veya belediye iştirakleri/ şirketleri, üçüncü kişilerden hizmet alımı yoluyla yürütülen hizmetlerin belediye hizmeti olma özelliğinden dolayı İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numarasında kayıtlı genel işler işkoluna girdiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davalı ...Ş.'ye ait 1023398.043, 1080945.043 ve 1080664.043 Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sicil numaralı işyerlerinde yürütülen işlerin İşkolları Yönetmeliği'nin 18 sıra numaralı konaklama ve eğlence işleri işkoluna girdiğine dair davalı ... Bakanlığının 04.08.2019 tarih ve 30852 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 2019/63 karar sayılı işkolu tespit kararının iptaline, davalı ...Ş. ve bağlı işyerlerinde yapılan hizmetlerin niteliği itibarıyla İşkolları Yönetmeliği'nin 20 sıra numarasında bulunan genel işler işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde; davacı Sendika tarafından müvekkili Bakanlığa gönderilen 07.02.2019 tarihli ve 94439 sayılı yazı ile ...Belediye Başkanlığının iştiraki olarak faaliyet gösteren SİMPAŞ A.Ş. unvanlı işyerinde yapılan işlerin hangi işkoluna girdiğinin belirlenmesinin istenildiğini, müvekkili Bakanlıkça yapılan incelemede, SİMPAŞ A.Ş. işverenliğine ait 1023398.043 SGK sicil numaralı işyerinin bir yemekhane olduğunu, genel olarak ...Belediyesi çalışanlarına tabldot yemek hizmeti verdiğini, bunun yanında dışarıdan bireysel olarak gelen müşterilere de aynı hizmeti verdiğini, 1080945.043 SGK sicil numaralı işyerinin Harlek Termal Otel unvanı altında 4 yıldızlı termal otel olarak faaliyet gösterdiğini, kendi müşterilerine kahvaltı ve yemek hizmeti sunduğunu, 1080664.043 SGK sicil numaralı ... yerinin Sarıkız Erkekler ve Kadınlar Hamamı unvanı altında hamam işletmesi olarak faaliyet gösterdiğini, bu nedenle yapılan işlerin İşkolları Yönetmeliği’nin 18 sıra numaralı konaklama ve eğlence işleri işkolunda yer aldığının tespit edildiğini, müvekkili Bakanlıkça yapılan işkolu tespitinin fiili duruma ve mevzuata uygun olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ...Ş. vekili cevap dilekçesinde; söz konusu tespit davasında taraf sıfatlarının bulunmadığını, bu nedenle davanın tarafları yönünden öncelikle husumet yokluğu nedeniyle reddi gerektiğini, müvekkili Şirketin yalnızca Bakanlıkça yapılan işkolu tespitine ve Yönetmelik çerçevesinde tespite uygun olarak hareket ettiğini, Bakanlığın işkolu tespit kararı doğrultusunda müvekkili Şirketin sunduğu hizmete göre hangi işkolunda yer aldığının söz konusu Yönetmeliğe göre düzenlendiğini, söz konusu hizmet tespitinin kim tarafından, ne şekilde ve kimlere yapılacağının ilgili mevzuatta belirtildiğini, müvekkili Şirketin ilgili olayda husumeti bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
3. Davalı OLEYİS vekili cevap dilekçesinde; belediyelere tanınmış birtakım hak ve görevler kapsamındaki hizmetleri yerine getiren şirketin sırf belediye iştiraki olması nedeniyle yapılan hizmetlerin genel işler işkoluna girmesinin çok geniş bir yorum olacağını ve mevzuatın ruhuna aykırı olacağını, İşkolları Yönetmeliği’nin konaklama ve eğlence işleri başlığı altında “oteller ve benzeri konaklama yerleri, tatil ve diğer kısa süreli konaklama yerleri”nin hangi işyerleri olarak tanımlandığının ... ... sayıldığını, 5393 sayılı Kanun'da bu tür hizmetlerin müşterek nitelikte olması koşuluyla ve istisnai bir şekilde belediyelerce yapılabileceğinin bir hak ve imtiyaz olarak tanımlandığını, istisnai hükümlerde hükmün lafzına bağlılığın daha belirgin olduğunu, istisna hükmünde, sadece belediye tüzel kişiliğinin zikredildiğini, belediye iştirakleri ya da şirketlerinden bahsedilmediğini, bu istisnanın sadece doğrudan belediye tarafından yerine getirilen hizmetler için öngörüldüğünü, istisna yaratılmaya çalışılmasının hatalı olduğunu, İşkolları Yönetmeliği’nin 20 numaralı genel işler işkolunda belediye hizmetleri denilerek münhasıran belediyelerin asli görevi olarak belirtilen ve doğrudan belediyeler tarafından yerine getirilen işlerin kastedildiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“...
Dosya kapsamında celp edilen belgeler, alınan bilirkişi raporu içeriği, emsal kararların hep birlikte incelenmesi sonrası davalı ... ... A.Ş.'nin gelen ticaret sicil kayıtlarına göre ...Belediyesi iştiraki şirketlerinden olduğu, ... kolu tespitine dahil edilen ve bu şirket tarafından faaliyet yürütülen her üç işyerinin (Kültür merkezi yemekhane, Harlek Otel İşletmesi, Ilıca Kadınlar ve Erkekler Hamamı) farklı adreslerde bulunduğu, gönderilen işverenlik işyeri organizasyon şemasına göre bu işyerlerinin genel müdür yardımcısına onun da Genel Müdüre ve nihai aşamada da şirket yönetim kuruluna bağlı olduğu, 5393 Sayılı Belediye Kanununun Belediyenin Görev ve Sorumlulukları başlıklı 14.maddesinin 1.fıkrasının a bendi gereğince belediyeler, mahalli müşterek nitelikte olmak şartıyla "...sosyal hizmet ve yardım, nikah, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar ve yaptırır..." 14/1-b bendi gereğince "...sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir..." hükmü, 5393 Sayılı Belediye Kanununun Belediyenin Yetkileri ve İmtiyazları başlıklı 15/1-a maddesinde de "Belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak", aynı kanunun 67.maddesine göre de belediyelerin yemek hizmetleri, sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işleri ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebileceği, aynı yasanın 70.maddesine göre ise "Belediye kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre şirket kurabilir" hükmü ve bu anlamda yasal düzenlemeler dikkate alındığında davalı ... ... A.Ş. tarafından ... kolu tespitine konu her üç işyerindeki faaliyetin, belediyelerin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütülmesine yönelik olduğu, belediyelerin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütülmesi durumunda gerek doğrudan belediyeye ait işyerleri gerekse belediye şirketlerine ait işyerlerinin “Genel işler” işkolunda yer aldığının kabulünün gerektiği anlaşılarak, davalı ... ... A.Ş. bünyesinde bulunan ve hüküm fıkrasında gösterilen her üç işyerinin ... kolları yönetmeliğinin 20 sıra nolu Genel İşler ... Koluna girdiğinin tespiti ile davalı bakanlıkça yapılan aksi tespit kararının iptaline karar verilerek ...” gerekçesiyle davanın kabulü ile işkolu tespit kararının iptaline ve tespit konusu işyerlerinin İşkolları Yönetmeliği’nin 20 sıra numaralı genel işler işkoluna girdiğinin tespitine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılardan ... vekili, .... A.Ş. vekili ve ... vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde; işkolu tespit kararı ile mevzuat hükümleri doğrultusunda ilgili işletmeye ait işyerlerinin işkolunun tespit edildiğini, bilirkişi raporunda da 1023398.043 SGK sicil numaralı işyerinde sadece belediye çalışanlarına hizmet verilmediği ve 1080945.043 SGK ve 1080664.043 SGK sicil numaralı işyerlerinde ağırlıklı olarak belediyeye hizmet verildiğine ilişkin bilgi ya da belgenin yer almadığının belirtildiğini, işkolu tespit kararının mevzuat hükümlerine ve bahse konu işyerinde yürütülen işlerin niteliğine uygun olduğunu belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde; 5393 sayılı Kanun çerçevesinde belediyelerin sunduğu hizmetlerin, doğası itibarıyla ve münhasıran bir görev olarak belediyelerin görmesi gereken hizmetler ile belediyenin asli görevi olmayan ancak bir yetki ve imtiyaz olarak tanınan, belediyelerce yapılabilecek hizmetler şeklinde değerlendirildiğini, belediyenin doğrudan hizmeti kendisinin sunması ile iştiraki/şirketi aracılığıyla sunması veya üçüncü kişilerden hizmet alımı yoluyla sunması arasında fark olmaması kuralının, münhasıran belediyeye bırakılmış ve belediyenin asli görevi olarak sayılmış işler için geçerli olduğunu, tespite konu olan işlerin ise nitelikleri itibarıyla belediyenin kendisine tanınan hak ve imtiyazlar çerçevesinde sunabileceği hizmetler olduğunu, belediyelerin asli görevleri arasında sayılmadığı hususu da göz önünde bulundurularak bir hak ve imtiyaz olarak belediyelere tanınan bu işlerin, belediyenin iştiraki olduğu bir şirket tarafından yapılmasının, tespite konu işleri genel işler işkoluna sokmayacağını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
3. Davalı OLEYİS vekili istinaf dilekçesinde; 5393 sayılı Kanun çerçevesinde belediyelerin sunduğu hizmetlerin, doğası itibarıyla ve münhasıran bir görev olarak belediyelerin görmesi gereken hizmetler ile belediyenin asli görevi olmayan ancak bir yetki ve imtiyaz olarak tanınan, belediyelerce yapılabilecek hizmetler şeklinde değerlendirildiğini, belediyenin doğrudan hizmeti kendisinin sunması ile iştiraki/şirketi aracılığıyla sunması veya üçüncü kişilerden hizmet alımı yoluyla sunması arasında fark olmaması kuralının, münhasıran belediyeye bırakılmış ve belediyenin asli görevi olarak sayılmış işler için geçerli olduğunu, tespite konu olan işlerin ise nitelikleri itibarıyla belediyenin kendisine tanınan hak ve imtiyazlar çerçevesinde sunabileceği hizmetler olduğunu, belediyelerin asli görevleri arasında sayılmadığı hususu da göz önünde bulundurularak bir hak ve imtiyaz olarak belediyelere tanınan bu işlerin, belediyenin iştiraki olduğu bir şirket tarafından yapılmasının, tespite konu işleri genel işler işkoluna sokmayacağını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“...
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi gereğince belediyeler, İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans, şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, ... ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları (Bu Kanunun 75 inci maddesinin son fıkrası, belediyeler, il özel idareleri, bağlı kuruluşları ve bunların üyesi oldukları birlikler ile ortağı oldukları Sayıştay denetimine tabi şirketler tarafından, orta ve yüksek öğrenim öğrenci yurtları ile Devlete ait her derecedeki okul binalarının yapım, bakım ve onarımı ile tefrişinde uygulanmaz.) sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır.
5393 sayılı Kanun’un “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15 inci maddesinde de “Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak” hususu belirtilmiştir. 5393 sayılı Kanun’un 67 nci maddesine göre de belediyeler yemek hizmetleri, sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işleri ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilir. 5393 sayılı Kanun’un 70 inci maddesine göre ise “Belediye kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usûllere göre şirket kurabilir.” Diğer taraftan İşkolları Yönetmeliğine göre de “Belediye hizmetleri” 20 sıra numaralı “Genel işler” işkoluna dahildir.
Yukarıda belirtilen açıklamalar ve emsal Yargıtay kararları doğrultusunda belediyelerin görev ve yetkileri kapsamında yer alan faaliyetlerin yürütülmesi durumunda gerek doğrudan belediyeye ait işyerleri gerekse belediye şirketlerine ait işyerlerinin “Genel işler” işkolunda yer aldığının kabulü gerekmektedir.
Somut uyuşmazlıkta belediye şirketi niteliğini haiz Sinpaş...A.Ş.’ye ait olan tespit konusu 1080945.043 sicil nolu(Termal otel olarak işletilen işyeri), 1080664.043 sicil nolu (Erkek ve Kadınlar hamamı olarak işletilen işyeri), 1023398.043 sicil nolu (yemekhane olarak işletilen işyeri), ... yerlerinde yürütülen faaliyetlerin belediye hizmeti niteliğinde faaliyetler kapsamına dahil olduğu görülmekle, mahkemece tespit konusu ... yerlerinin “genel işler” işkoluna dahil olduğunun tespitine karar verilmesinde isabetsizlik bulunmamaktadır.
...”gerekçesiyle başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı ... vekili temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı ... vekili, istinaf dilekçesinde belirttiği sebeplerle kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü ve 5 inci maddeleri kapsamında işkolu tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 6356 sayılı Kanun’un "Kuruluş serbestisi" kenar başlıklı 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:
“Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.”
3. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolları” kenar başlıklı 4 üncü maddesi de şöyledir:
“(1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işçi ve işveren konfederasyonlarının görüşü alınarak ve uluslararası normlar göz önünde bulundurularak Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un 4 üncü maddesinin gerekçesinin ilgili kısmı şöyledir:
“Bir işyerinin girdiği işkolu bu işyerinde yürütülen asıl işe göre belirlenir. İşyerindeki yardımcı işler de asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılır. Bir işyerinde yürütülen yardımcı işin alt işveren tarafından üstlenilmesi halinde, bu ... artık asıl işveren yönünden yardımcı ... olarak kabul edilemez. Bu işler alt işveren bakımından asıl ... kabul edilir ve işkolu buna göre belirlenir.”
5. 6356 sayılı Kanun’un “İşkolunun tespiti” kenar başlıklı 5 inci maddesi ise şöyledir:
“(1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkça yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gün içinde dava açabilir. Mahkeme iki ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi iki ay içinde kararını verir. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/29 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay, uyuşmazlığı iki ay içinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu ... sözleşmesi için yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yürürlükteki toplu ... sözleşmesini etkilemez.”
6. 19.12.2012 tarihli ve 28502 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşkolları Yönetmeliği’nin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası da şöyledir:
“(1) Bir işyerinin hangi işkoluna girdiği konusunda anlaşmazlık çıkması halinde, ilgililerin başvurusu üzerine, işkolu, o işyerinde yürütülen işin niteliğine göre Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir. Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete’de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanununun 5 inci maddesine göre kararın yayımından itibaren onbeş gün içinde dava açabilir.”
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davalı Bakanlık vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
28.09.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.