"İçtihat Metni"
BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : ... 15. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : ALACAK
İLK DERECE
MAHKEMESİ : ... 13. ... Mahkemesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalıya ait üretim tesislerinde 21.09.1995- 30.....2016 tarihleri arasında üretim operatörü olarak çalıştığını, ... sözleşmesinin ikale yolu ile karşılıklı olarak feshedildiğini, işyerinde yetkili işçi sendikası olan ... Gıda ... Sendikası ile davalı işveren arasında yapılan toplu ... sözleşmesinin 01.01.2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 05.08.2016 tarihinde imzalandığını, davalı işverene keşide edilen ihtarname ile toplu ... sözleşmesi gereğince işçiler lehine öngörülen ve davacıya ödenmeyen fark alacakların talep edildiğini, ancak davacıya taraf sendika üyesi olmaması sebebiyle herhangi bir ödeme yapılamayacağının bildirildiğini, oysa davacı ile aynı konumda olmalarına rağmen ... fabrikasında çalışan tüm işçilere toplu ... sözleşmesine dayalı sosyal yardım ve fark alacaklarının ödendiğini, bu durumun eşitlik ilkesine aykırı olduğunu iddia ederek ihbar tazminatı farkı, kıdem tazminatı farkı, ücret farkı, izin ücreti farkı, ücret paket farkı, sosyal paket farkı, fazla çalışma ücreti farkı ve kıdem ödülü farkı alacaklarının davalıdan tahsilini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davacının davalı Şirkette 21.09.1995 - 30.....2016 tarihleri arasında üretim operatörü olarak çalıştığını, ... sözleşmesinin ikale ile sona erdirildiğini, davacı ile müvekkili Şirket arasında 30.....2016 tarihli protokol imzalandığını, bu protokole göre davacının Şirkette çalıştığı sürede doğmuş olan alacaklarının eksiksiz olarak kendisine ödendiğini, kaldı ki davacının söz konusu protokol gereği her türlü hak ve alacağa ilişkin dava ... ve taleplerden feragat ettiğini kabul ettiğini, davacının ... sözleşmesinin sona ermesi üzerine davalı Şirket tarafından davacının hak ettiği kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, aylık bakiye ücret alacağı, hak ediş ikramiyesi ve sözleşmenin ikale yolu ile sona erdirilmesi nedeniyle davalı işyerinde uygulanan ikale politikası gereğince 6 aylık brüt ücreti tutarında ek ödeme yapıldığını, davacının taleplerine dayanak yaptığı toplu ... sözleşmesinin ... Gıda ... Sendikası ile davalı işyeri arasında imzalandığını davacının taraf Sendikanın üyesi olmayıp ... Gıda ... Sendikası üyesi olduğunu ve bu nedenle de toplu ... sözleşmesinden yaralanmasının mümkün olmadığını, Mahkemece aksi kanaatle karar verilecek olması hâlinde ise ikale gereğince davacıya ödenen ek ödemelerin mahsup edilmesi gerektiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının 21.09.1995 - 30.....2016 tarihleri arasında davalı işyerinde çalıştığı, davacının işyerinde uygulanan toplu ... sözleşmesinin hükümlerinden yararlanması gerektiği, sözleşmenin 39 uncu maddesinde bu hususunun düzenlendiği, ... sözleşmesinin ikale ile sona erdiği, bunun üzerine davacıya bir kısım tazminat ve alacaklarının ödenmekle birlikte işyerinde uygulanan toplu ... sözleşmesi hükümleri uyarınca davacıya ödenmesi gereken sosyal yardım ve fark alacaklarının ödenmediği gerekçesiyle bilirkişi raporu ile hesaplanan ihbar tazminatı farkı, izin ücreti farkı, ücret farkı, sosyal paket farkı, kıdem ödülü farkı, fazla çalışma ücreti farkı, paket farkı alacaklarının kabulüne kıdem tazminatının eksiksiz ödendiği gerekçesiyle kıdem tazminatı farkı talebinin reddine dair hüküm kurularak davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili istinaf dilekçesinde; 6356 sayılı Sendika ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu'nun (6356 sayılı Kanun) 39 uncu maddesinin birinci fıkrası gereğince toplu ... sözleşmesinden yararlanabilmek için taraf sendikaya üye olunması gerektiği hususunun açıkça düzenlendiğini, dördüncü fıkrasında ise taraf sendikaya üye olmayan işçilerin toplu ... sözleşmesinden yararlanabilmeleri için dayanışma aidati ödemeleri gerektiğinin belirtildiği, davacının yetkili ... Gıda ... Sendikasının değil yetkisiz ... Gıda ... Sendikasının üyesi olduğunu, ayrıca dayanışma aidatı da ödemediğinden davanın reddi gerektiğini, ayrıca toplu ... sözleşmesi kapsamı dışında olan davacının talebi üzerine, ... sözleşmesinin karşılıklı anlaşma yoluyla sona erdirildiğini, sona erme tarihinde davacıya ikale yönetmeliği uyarınca altı aylık ücreti tutarında ek ödeme yapıldığını, davacının toplu ... sözleşmesine taraf sendikanın üyesi olmadığı gibi dayanışma aidatı da ödemediğinden kapsam dışı personel kabul edilerek ikale yönetmeliğinden faydalandırıldığını, ancak Mahkemece bu durumun da dikkate alınmadığını, böylelikle davacının hem toplu ... sözleşmesi kapsamı dışındakilerin tâbi olduğu ikale yönetmeliği avantajlarından, hem de toplu ... sözleşmesinin hükümlerinden yararlandırılmış olduğunu, sendika üyesi olmayan hatta dayanışma aidatı bile ödemeyen davacının sendika üyesi işçilerden bile daha imtiyazlı duruma getirilmiş olduğunu belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasını istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının ... sözleşmesinin feshedildiği tarihte üyesi olduğu ... Gıda ... Sendikası ile imzalanmış olan toplu ... sözleşmesi bulunmadığı gibi dayanışma aidatı da ödemeyen davacının, kapsam dışı personel kabul edilerek ikale yönetmeliğinden faydalandırıldığı, toplu ... sözleşmesinden yararlanmak için uygulandığı işyerinde çalışır olma şartı ile birlikte işverenin faaliyet alanı kapsamına giren işkolundaki sendikaya üye olunması gerektiğini, toplu ... hukukunun dayandığı bağlılık ilkesi çerçevesinde toplu ... sözleşmesinden yararlanmanın temel koşulunun taraf sendikaya üyeliğin gerçekleşmesi olduğu, taraf sendikaya üye olmayanların toplu ... sözleşmesinin imza tarihinden sonra yararlanmalarının ise dayanışma aidatı ödenmesine bağlı olduğu, sendika üyesi olmadan ve sendika üyeliğinin gerektirdiği yükümlülükleri yerine getirmeden, herhangi bir külfete katlanmadan sadece toplu ... sözleşmelerinin avantajlarından yararlanılması kabul edilemeyeceği, aksi hâlin kabulünün işyerinde o tarihte çalışıp toplu ... sözleşmesine taraf sendikanın üyesi olmayan, hatta dayanışma aidatı da ödememiş işçilerin de bu toplu ... sözleşmesinden yararlanabileceği şeklinde kanuni düzenlemelere aykırı bir sonuç doğuracağı gerekçesiyle davalının istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve toplu ... sözleşmesinden kaynaklanan fark alacak talebiyle açılan davanın reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz dilekçesinde; davacının her ne kadar toplu ... sözleşmesinin tarafı olan ... Gıda ... Sendikasına üye olmasa da sözleşmeye taraf olmayan ... Gıda ... Sendikası üye olduğunu, davalı işverenin ...'daki fabrikasında çalışan ve ... Gıda ... Sendikası üyesi olan tüm işçilerin aynı toplu ... sözleşmesinin tarafı bir sendika üyesi olmadıkları hâlde sözleşme hükümlerinden yararlandırılmış olduklarını, davalı işveren eşitlik ilkesine aykırı davranarak müvekkili aleyhine ayrımcılık yaptığını, davacı ile aynı konumdaki işçilerin toplu ... sözleşmesi hükümlerinden yararlandırıldıkları hâlde davacının yararlandırılmamasının eşitlik ilkesine açıkça aykırı olduğunu, bu durumun tanık beyanları ile de ispatlandığını, Mahkemece ... fabrikasında çalışan işçilerle ilgili herhangi bir araştırma yapılmadan karar verilmesinin hatalı olduğunu belirterek ve resen dikkate alınacak nedenlerle Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, toplu ... sözleşmesine taraf sendikanın üyesi olmayan davacının toplu ... sözleşmesinden yararlanmasının mümkün olup olmadığı ve davalı işverenin eşit işlem borcuna aykırı davranıp davranmadığı konularındadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
2. 6356 sayılı Kanun'un "Toplu ... sözleşmesinden yararlanma" kenar başlıklı 39 uncu maddesi şöyledir:
"(1) Toplu ... sözleşmesinden taraf işçi sendikasının üyeleri yararlanır.
(2) Toplu ... sözleşmesinden, sözleşmenin imzalanması tarihinde taraf sendikaya üye olanlar yürürlük tarihinden, imza tarihinden sonra üye olanlar ise üyeliklerinin taraf işçi sendikasınca işverene bildirildiği tarihten itibaren yararlanır.
(3) Toplu ... sözleşmesinin imza tarihi ile yürürlük tarihi arasında ... sözleşmesi sona ... üyeler de, ... sözleşmelerinin sona erdiği tarihe kadar toplu ... sözleşmesinden yararlanır.
(4) Toplu ... sözleşmesinin imzası sırasında taraf işçi sendikasına üye olmayanlar, sonradan işyerine girip de üye olmayanlar veya imza tarihinde taraf işçi sendikasına üye olup
da ayrılanlar veya çıkarılanların toplu ... sözleşmesinden yararlanabilmeleri, toplu ... sözleşmesinin tarafı olan işçi sendikasına dayanışma aidatı ödemelerine bağlıdır. Bunun için
işçi sendikasının onayı aranmaz. Dayanışma aidatı ödemek suretiyle toplu ... sözleşmesinden
yararlanma, talep tarihinden geçerlidir. (İptal dördüncü cümle:Anayasa Mahkemesinin
30/12/2020 tarihli ve E.:2020/57; K.:2020/83 sayılı Kararı ile)
(5) Dayanışma aidatının miktarı, üyelik aidatından fazla olmamak kaydıyla sendika tüzüğünde belirlenir.
(6) Faaliyeti durdurulmuş sendikalara dayanışma aidatı ödenmez.
(7) Bu Kanun anlamında işveren vekilleri ile toplu ... sözleşmesi görüşmelerine işvereni temsilen katılanlar, toplu ... sözleşmesinden yararlanamaz.
(8) Grev sonunda yapılan toplu ... sözleşmesinden, 65 inci maddeye göre zorunlu olarak çalışanlar dışında işyerinde çalışmış olanlar aksine hüküm bulunmadıkça yararlanamaz."
3. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 12.05.2022 tarihli ve 2022/4932 Esas, 2022/5892 Karar sayılı ilâmında; eşit davranma borcuna ilişkin bazı ilke ve esaslar şu şekilde ortaya konulmuştur:
"...5. 4857 sayılı Kanun sistematiğinde eşit davranma borcu, işverenin genel anlamda borçları arasında yerini almıştır. Buna karşın eşitlik ilkesini düzenleyen 5 inci maddede, her durumda mutlak bir eşit davranma borcu düzenlenmiş değildir. Belli bazı durumlarda işverenin eşit davranma borcunun varlığından söz edilmiştir. Dairemiz kararlarında “ esaslı nedenler olmadıkça” ve “biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça” bu yükümlülüğün bulunmadığı vurgulanmıştır.
6. İşverence, işçiler arasında farklı uygulamaya gidilmesi yönünden nesnel nedenlerin varlığı hâlinde eşit işlem borcuna aykırılıktan söz edilemez.
7. 4857 sayılı Kanun'un 5 inci maddesinin ilk fıkrasında, dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din ve mezhep gibi sebeplere dayalı ayrım yasağı getirilmiştir. Belirtilen bu hususların tamamının mutlak ayrım yasağı kapsamında ele alınması gerekir. Eşit davranma ilkesinin uygulanabilmesi için aynı işyerinin işçileri olma, işyerinde topluluk bulunması, kolektif uygulamanın varlığı, zamanda birlik ve ... sözleşmesiyle çalışmak koşulları gerekmektedir.
..."
3. Değerlendirme
1.Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre ve özellikle dosya içeriğine göre sendika üyesi olmadıkları hâlde toplu ... sözleşmesinden yaralandırıldıkları ve davalı işverenin bu nedenle eşit işlem borcuna aykırı davrandığı iddiasıyla davacı tarafından isimleri bildirilen işçilerin, dayanışma aidatı ödemek suretiyle toplu ... sözleşmesinden yaralanma yönünde talepte bulundukları anlaşılmakla davacı ile aynı konumda kabul edilemeyecekleri ve dolayısıyla davalının eşitler arasında farklı uygulama yaparak eşit işlem borcuna aykırı davrandığından söz edilemeyeceğinden, usul ve kanuna uygun olup davacı vekilince temyiz dilekçesinde ... sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
01.11.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.