"İçtihat Metni"
Taraflar arasındaki sendika üyeliğinin tespiti davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davacı ... davalı tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun davacı yönünden istinaf başvurusunun esastan reddine, davalı yönünden ise kısmen kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin uzun yıllardan bu yana yüklenici olarak adlandırılan kamu kurum kuruluşları, il özel idaresi, belediyeler, sivil toplum kuruluşlarının asli işlerinde çalıştığını, Toplum Yararına Program (TYP) kapsamında çalışmış olduğu yüklenicilerin (işveren) sorumluluğunda olduğunu, dolayısıyla kamu kurum ve kuruluşları, il özel idaresi, belediyeler, sivil toplum kuruluşları (yüklenici) ile müvekkili arasında işçi-işveren ilişkisinin kurulduğunun sabit olduğunu, Yargıtayın yerleşik içtihatlarının TYP kapsamında çalışanların işçi statüsünü haiz olduğu ve işçilere tanınan tüm haklardan yararlandırılması gerektiği yönünde olduğunu, işbu nedenle TYP çalışanlarının çalışma usul ve esaslarının düzenlendiği Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği'nin normlar hiyerarşisindeki yerinin T.C. Anayasası, 4857 sayılı ... Kanunu (4857 sayılı Kanun), 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu (6356 sayılı Kanun), Milletlerarası Sözleşmelerden sonra geldiği nazara alınarak, müvekkilinin sendika üyeliğine izin verilmesi, e-Devlet sisteminden sendikalara üyelik bölümünün aktif hale getirilmesini talep ettiklerini, kamu kurum ve kuruluşlarının süreklilik arz eden asıl ve/veya yardımcı işlerinin TYP kapsamında çalıştırılan TYP emekçilerine gördürülmekte olduğunu, güvencesiz istihdamın artmakta olduğunu, bu hâliyle programın TYP emekçilerine uzun süreli ve düzenli bir ... ilişkisi sağlamadığı gibi düzenli, sürekli istihdamın azalması, TYP emekçilerinin toplu ... sözleşmesi haklarının elinden alınması, sendikasızlaşma, ... güvencesi hükümlerinin önüne geçilmesi, kıdem tazminatı, yıllık izin vb. işçinin en doğal haklarının elinden alınması anlamına gelmekte olduğunu, ... ... Kurumunun toplum yararına çalışma programları ile amaçlanan ilkelerin dışına çıktığını, taşeron işçilerin kamu kurumları, belediyelerin, il özel idarelerinin iktisadi teşebbüslerinde istihdam edildiği, işçilerin sendikalara üyeliklerinin desteklendiği bir dönemde kaynağını TYP programlarında çalışan işçileri İngiliz yoksulluk yasalarında olduğu gibi güvencesiz, sendikasız çalışmaya mecbur kılmanın günümüz siyasi ve hukuki sistemi ile bağdaşmadığını, ülkemizde işgücü piyasasında yüksek işsizlik oranlarının olması ve istihdam oranlarının ilerlemenin gerisinde kalması nedeniyle bir takım önlemler alınmaya çalışıldığını ve bu yönde işgücünün niteliklerini geliştirmek, işçilerin farklı sektörlerde istihdam edilebilirliklerini arttırmak ve böylece işsizliği azaltmak amacıyla toplum yararına çalışma projesi programlarının araç olarak kullanıldığını, bu pragramların yoksulluğun önlenmesi ve yoksulların durumunun iyileştirilmesi, istihdamın artması, çalışma hayatına vatandaşların kazandırılması amacından ziyade sendikasız, kıdem tazminatı, yıllık izin, fazla çalışma vb. en doğal haklarından mahrum bir şekilde çalıştırılmaları nedeniyle ülkemizin kendi vatandaşının emeğini sömürdüğü bir hâl aldığını, ... genelinde sendikalara üye olmak isteyen müvekkili gibi birçok TYP çalışanının e-Devlet sistemi üzerinden üyeliklerini gerçekleştiremediklerini, 4857 sayılı Kanun, 6356 sayılı Kanun, Yargıtayın 9. ve 22. Hukuk Dairelerinin "işyeri / işletmelerde çalışan typ çalışanlarının sendikalarca imzalanacak toplu ... sözleşmesi yetkisinde işçi sayısına dâhil edilmesi, ... güvencesinden ve işçilere sağlanan haklardan yararlanması gerektiği" yönündeki içtihatları, T.C. Anayasasının 51 inci maddesindeki "bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir" şeklindeki düzenleme, İLO 87 nolu sözleşmenin açık hükümleri nazara alındığında e-Devlet sisteminden sendikalara üyelik bölümünün açılması ve sendika üyeliklerinin engellenmesine ilişkin hukuka aykırılıkların giderilmesinin gerektiğini belirterek TYP çalışanlarının çalışma usul ve esaslarının düzenlendiği Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği'nin normlar hiyerarşisindeki yerinin T.C. Anayasası, 4857 sayılı Kanun, 6356 sayılı Kanun, milletlerarası sözleşmelerden sonra geldiği nazara alınarak müvekkilinin işçi olduğunun tespiti ile sendika üyeliğine izin verilmesi, e-Devlet sisteminden sendikalara üyelik bölümünün aktif hâle getirilmesini, T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 30131237-000- E.1894134 sayılı davacının üyeliğini engelleyen işleminin tedbiren durdurulmasını, müvekkilinin işçi olduğunun tespiti ile sendika üyeliğine izin verilmesi, e-Devlet sisteminden sendikalara üyelik bölümünün aktif hale getirilmesini engelleyen T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 30131237-000- E.1894134 sayılı kararının hukuka aykırı olduğunun tespiti ile üyelik başvurusunun reddine ilişkin sataşmanın önlenmesine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; 6356 sayılı Kanun'un 17 nci maddesine göre; onbeş yaşını dolduran ve bu Kanun hükümlerine göre işçi sayılanların işçi sendikalarına üye olabileceklerini, aynı Kanun'un 2 nci maddesinin 3 üncü fıkrasına göre ise bu Kanunun uygulanması bakımından işçi, işveren ve işyeri kavramlarının 4857 sayılı Kanun'da tanımlandığı gibi olduğunu, dolayısıyla sendikaya üye olabilmek için kişinin 4857 sayılı Kanun hükümlerine tabi işçi olarak kabul edilmesinin zorunlu olduğunu, davacının bu iki Kanun kapsamında işçi olmayıp TYP katılımcısı statüsünde olduğunu, katılımcı statüsünün ... ... Kurumu, program yararlanıcısı ve program katılımcısı olmak üzere üç tarafı bulunan sui generis bir statü olduğunu, TYP'nin uluslararası hukukta da yer bulan özel bir statü olduğunu, bunun hâlihazırda dünyanın pek çok ülkesinde ... Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın uygulanmakta olan bir aktif işgücü programı olduğunu, aktif işgücü uygulaması olan programın işsizlikle mücadele kapsamında sosyal amaçlar taşıdığını, istihdamın korunmasına ve artırılmasına, işsizlerin mesleki niteliklerinin geliştirilmesine, işsizliğin azaltılmasına ve istihdamında zorluk çekilen işsizlerin işgücü piyasasına kazandırılmasına yönelik bir program olduğunu, bu program kapsamındaki katılımcılara geçici gelir desteği sağlandığını ve bunun ücret olarak değerlendirilemeyeceğini, katılımcıya ödemenin, asgari ücretin gün sayısına bölünmesi sonrası katılımcının katıldığı gün sayısına çarpımı ile belirlendiğini ve bunun amacının geçici gelir desteğinin tutarının hesaplanmasına esas teşkil edecek yöntemin belirlenmesi olduğunu ve bunun ücret olarak nitelendirilemeyeceğini, programın sözleşmede belirlenen sürenin sona ermesiyle sona erdiğini ancak ilgili kurumların gerekçeli olarak uzatma talebinde bulunmaları ve gerekçenin il müdürlüğünce uygun bulunması hâlinde toplam dokuz ayı aşmamak şartı ve ödenek durumu da dikkate alınarak programın uzatılabildiğini, Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği'ne ilişkin olarak ... ... Kurumu tarafından Toplum Yararına Program Genelgesi çıkarıldığını ve Genelge'ye ek katılımcı taahhütnamesinin birinci maddesinde "TYP herhangi bir kamu kurumunda geçici veya daimi surette işçi statüsü kazandırmaz" şeklinde ibare bulunduğunu, Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği'nin TYP'nin tamamlanması başlıklı 72 nci maddesinde anılan Yargıtay kararında dayanak teşkil eden hükmün yapılan yönetmelik değişikliği ile kaldırıldığını, anılan hükmün TYP uygulamasının ... Kanunu hükümlerine tabi olmadığını vurgulamak için yazılmış olmasına rağmen Yargıtay tarafından farklı yorumlandığını, maddenin değişiklikten sonraki yürürlükteki mevcut şeklinde "TYP sözleşmede belirlenen sürenin tamamlanması ile sona erer. Başlangıçta sözleşmede belirlenen TYP süresi sonradan uzatılamaz" düzenlemesine yer verildiğini, TYP kapsamındaki katılımcılara 4857 sayılı Kanun'un uygulanamayacağını, 6356 sayılı Kanun'a göre işçi sendikalarına üye olabilmek için işçi olarak çalışmak gerektiğini TYP kapsamındaki katılımcıların 6356 saylı Kanun'a göre kurulmuş olan işçi sendikalarına üye olmasının mümkün olmadığını savunarak davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacının TYP kapsamında dava dışı Kurumda çalıştığı, yargı kararları ve normatif düzenlemeler dikkate alındığında davacının işçi statüsünde olduğu ve çalıştığı işkolunda kurulu işçi sendikalarına üye olmasında herhangi bir engel bulunmadığı, Toplum Yararına Program Genelgesi'ne ek katılımcı taahhütnamesinde TYP'nin işçi statüsü kazandırmayacağının ifade edilmesinin sonuca etkisi olmadığı, davalı Bakanlığın davacının sendika üyeliği talebinin reddine dair işleminin yasal dayanağı bulunmadığı gerekçesiyle,
"1)-Davacının davasının KISMEN KABUL KISMEN REDDİNE,
2)-Davacının işçi statüsünde olduğunun TESPİTİ ile aynı ... kolundaki bir işçi sendikasına üye olma hakkına sahip olduğunun TESPİTİNE,
3)-Davalı Bakanlığın davacının işçi sendikasına üye olmayacağına dair 30131237-000-E. 1894134 sayılı işleminin davacının işçi statüsünde olması sebebi ile İPTALİNE,
4)-Davalı bakanlığın davacının üyeliğini engelleyen işleminin tedbiren durdurulması talebinin KABULÜNE,
5)-Davalı bakanlığın davacının işçi sendikasına üye olamayacağına dair 30131237-000-E. 1894134 sayılı işlemin DURDURULMASINA,
6)-Davacının e-devlet sisteminde sendika üyelik bölümünün aktif hale getirilmesi talebinin iç işleyiş ile ilgili olması nedeniyle REDDİNE," karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1.Davacı vekili istinaf dilekçesinde; Mahkeme kararının müvekkili aleyhine olan 6 ncı hüküm fıkrasının dosya ve delil durumuna, uyuşmazlığın özüne, usule, esasa, hukuka, mevcut mevzuata ve yerleşik Yargıtay içtihatlarına aykırı olduğunu, e-Devlet kapısının davalı Bakanlığın iç işi olmadığını, e-Devlet kapısına girişi yasaklananın müvekkili olup yasaklayanın ise davalı Bakanlık olduğunu, diğer taraftan “Davacının e-devlet sisteminde sendika üyelik bölümünün aktif hale getirilmesi talebinin iç işleyiş ile ilgili olması nedeniyle REDDİNE” ilişkin hükmün her yönü ile hukuka, uluslararası sözleşme ve anlaşmalara, Anayasamıza, kanun ve sair iç düzenlemelere aykırılık taşıdığını ileri sürerek kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
2.Davalı vekili istinaf dilekçesinde; Mahkemenin ihtiyati tedbir kararı vermesinin usule aykırı olduğunu, hükümdeki bentlerin çelişkili olduğunu, ilgili mevzuat gereğince davacının işçi statüsünde kabul edilemeyeceğinden işçi sendikalarına üyelik hakkının da olamayacağını ileri sürerek kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile en son Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 21.10.2021 tarihli ve 2021/8796 Esas, 2021/14726 Karar sayılı kararı ile 23.11.2021 tarihli ve 2021/11404 Esas, 2021/15736 Karar sayılı kararı dikkate alındığında, Mahkemece TYP kapsamında çalıştığı dönem bakımından davacının işçi niteliğinde olduğunun ve işçi sendikalarına üyelik hakkı bulunduğunun tespitine karar verilmesinin yerinde olduğu, bununla birlikte dava konusu Bakanlık işlemi özü itibariyle bir idari işlem niteliğinde ise de, uyuşmazlık 6356 sayılı Kanun’dan kaynaklandığından aynı Kanun’un 79 uncu maddesi gereğince ... mahkemesinin görevli olduğu açık olduğundan somut uyuşmazlıkta dava konusu işlemin hukuka aykırı olduğunun tespiti talep edilebilir ise de Mahkemece dava konusu idari işlemin iptaline karar verilmesinin doğru olmadığı gerekçesiyle,
"A)Davacının istinaf başvurusunun 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 353-(1) b) 1 maddesi gereğince ESASTAN REDDİNE,
B)Davalının dava konusu işlemin iptaline dair istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının (bu yönden) 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 353-(1) b) 2 maddesi gereğince KALDIRILMASINA,
Davanın KISMEN KABULÜNE,
1-Davacının işçi statüsünde olduğunun TESPİTİ ile aynı ... kolundaki bir işçi sendikasına üye olma hakkına sahip olduğunun TESPİTİNE,
2-Davalı bakanlığın davacının işçi sendikasına üye olmayacağına dair 30131237-000-E. 1894134 sayılı işleminin hukuka aykırı olduğunun TESPİTİNE,
3-Davalı bakanlığın davacının üyeliğini engelleyen işleminin tedbiren durdurulması talebinin KABULÜNE,
4-Davalı bakanlığın davacının işçi sendikasına üye olamayacağına dair 30131237-000-E. 1894134 sayılı işlemin DURDURULMASINA,
5-Davacının e-devlet sisteminde sendika üyelik bölümünün aktif hale getirilmesi talebinin iç işleyiş ile ilgili olması nedeniyle REDDİNE, " karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili temyiz dilekçesinde; Bölge Adliye Mahkemesinin ihtiyati tedbir talebine ilişkin verdiği kararın usule aykırı olduğu, kararın üç ve dört numaralı bentleri ile beş numaralı bendinin çelişkili hükümler içerdiği, ayrıca ilgili mevzuat gereği davacı işçi statüsünde sayılamayacağından işçi sendikalarına üyelik hakkının bulunmadığı ileri sürülerek kararın bozulması talep edilmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, davacının toplum yararına program kapsamında çalıştığı dönem bakımından davacının işçi pozisyonunda kabul edilip edilmeyeceği ve bu bağlamda işçi sendikalarına üyelik hakkı bulunup bulunmadığının tespitine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile, 370 ve 371 inci maddeleri, 4857 sayılı Kanun ve 6356 sayılı Kanun'un ilgili hükümleri ile 12.03.2013 tarihli ve 28585 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliği.
3. Değerlendirme
1.Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davalı vekilince temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
28.09.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.