"İçtihat Metni"
BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : ... 3. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : TESPİT
İLK DERECE
MAHKEMESİ : ... ... Mahkemesi
Taraflar arasındaki menfi tespit davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu ... Grup Başkanlığının görevlendirmesiyle davacı Şirkete ait işyerinde yapılan denetimler sonucunda düzenlenen 02.04.2018 tarihli tespit tutanağının ve bu tespit tutanağının Tablo-3 ve Tablo-5'de gösterilen fazla çalışma alacağına ilişkin kısmın iptalini ve inceleme tarihinde işyerinde çalışmakta olan işçilerin ödenmeyen fazla çalışma ücretlerinin ödenmesine ilişkin karar gereğince müvekkili aleyhine tahakkuk ettirilen fazla çalışma ücretleri yönünden borçlu olmadıklarının tespitine karar verilmesini istemiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davacıya ait işyerinde yapılan teftiş sonucunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu tarafından henüz bir teftiş raporu hazırlanmadığını, rapor tamamlandığında taraflarınca esasa ilişkin cevaplarını sunacaklarını belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacı tarafından, ... müfettişinin işçi alacağına dair tespitine karşı borçlu olunmadığı gerekçesiyle itiraz edilmiş ise de ... ... Kurumu Genel Müdürlüğüne karşı dava açılması ve işçinin taraf olarak gösterilmemesinin hatalı olduğu gerekçesiyle davanın husumetten reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf dilekçesinde; 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) 92 nci maddesi lafzının son derece açık olduğunu, Kanun'da davanın işçilere yöneltilmiş olmasının dava şartı olarak sayılmadığını, davaya konu tutanağın hukuki dayanaktan yoksun olduğunun taraflarınca ispat edildiğini, husumetten ret kararının hatalı olduğunu, İlk Derece Mahkemesi tarafından işin esasına girilmesi gerektiğini ... sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılarak davanın kabulüne karar verilmesini istemiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
"...
Davacı taraf ... teftiş raporunda adı geçen işçilere yönelik eksik ödendiği belirlenen fazla mesai ücretleri ile ilgili tespitin iptalini talep etmiş olup verilecek karar işçinin de hak alanını ilgilendirmektedir. Taraf teşkili HMK.nun 114. Maddesi gereğince dava şartı olup Y.9.HD.nin 2021/4053 esas ve 2021/1810 karar sayılı içtihadı gereğince Çalışma Bakanlığının fazla mesai ücretlerine ilişkin tesbiti ilgili işçinin de hak alanının ilgilendirdiğinden davalı bakanlığın ilgili işçiyle birlikte dava edilmesi gerekirken sadece bakanlığa dava açılması HMK.nun 114 vd. maddelerine aykırıdır.
Bu sebeple yargılamanın 21.11.2019 günlü duruşmasında davacı vekiline ... teftiş raporunda adı geçen işçilere karşı dava açması ve ... bu dosyayla birleştirilmek üzere 1 aylık süre verilmiş ancak belirtilen süre içerisinde davacı taraf dava açmadığı gibi mahkemeye sunduğu 20.12.2019 günlü beyan dilekçesinde dava açılmasının kendilerinin zarara uğratacağını savunmuştur. İDM.since davalı bakanlığın ... başına dava takip yetkisine sahip olmaması nedeniyle HMK 114/1-e maddesi gereğince dava şartı yokluğundan davanın usulden reddine karar vermesinde usul ve yasaya aykırı bir yön bulunmamaktadır.
..." gerekçesiyle davacı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili, istinaf sebeplerini tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması ve İlk Derece Mahkemesi bozulması istemi ile temyiz başvurusunda bulunmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 4857 sayılı Kanun'un 92 nci maddesi kapsamında tespit tutanağına itiraz ve menfi tespit istemiyle açılan davada taraf teşkili ile tutanakta adı geçen işçilere husumet yöneltilmesi gerekip gerekmediğine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 114 ve 115 inci maddeleri ile 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ve 371 inci maddesi.
2. 4857 sayılı Kanun'un 91 inci maddesinin ikinci fıkrası şu şekildedir:
"...
(Ek fıkra: 13/2/2011-6111/77 md.; Değişik fıkra: 12/10/2017-7036/13 md.) İşçilerin kanundan, ... ve toplu ... sözleşmesinden ... ... alacaklarına ilişkin başvuruları üzerine, ... sözleşmesinin devam etmesi kaydıyla birinci fıkra hükmü uyarınca işlem yapılabilir.
...'
3. 4857 sayılı Kanun'un 92 nci maddesi ise söyledir:
"91 inci madde hükmünün uygulanması için ... hayatının izlenmesi, denetlenmesi ve teftişiyle ödevli olan ... müfettişleri, işyerlerini ve eklentilerini, işin yürütülmesi tarzını ve ilgili belgeleri, araç ve gereçleri, cihaz ve makineleri, ham ve işlenmiş maddelerle, ... için gerekli olan malzemeyi 93 üncü maddede yazılı esaslara uyarak gerektiği zamanlarda ve işçilerin yaşamına, sağlığına, güvenliğine, eğitimine, dinlenmesine veya oturup yatmasına ilişkin tesis ve tertipleri her zaman görmek, araştırmak ve incelemek ve bu Kanunla suç sayılan eylemlere rastladığı zaman bu hususta Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte açıklanan şekillerde bu halleri önlemek yetkisine sahiptirler.
(Değişik ikinci fıkra: 13/2/2011-6111/78 md.) Teftiş, denetleme ve incelemeler sırasında işverenler, işçiler ve bu işle ilgili görülen başka kişiler izleme, denetleme ve teftişle görevli ... müfettişleri (…)tarafından çağrıldıkları zaman gelmek, ifade ve bilgi vermek, gerekli olan belge ve delilleri getirip göstermek ve vermek; ... müfettişlerinin birinci fıkrada yazılı görevlerini yapmaları için kendilerine her çeşit kolaylığı göstermek, bu yoldaki isteklerini geciktirmeksizin yerine getirmekle yükümlüdürler.
(Değişik üçüncü fıkra: 13/2/2011-6111/78 md.) Çalışma hayatını izleme, denetleme ve teftişe yetkili ... müfettişleri (…) tarafından tutulan tutanaklar aksi kanıtlanıncaya kadar geçerlidir. ... müfettişleri tarafından düzenlenen raporların ve tutulan tutanakların işçi alacaklarına ilişkin kısımlarına karşı taraflarca otuz gün içerisinde yetkili ... mahkemesine itiraz edilebilir. ... mahkemesinin kararına karşı taraflarca 5521 sayılı Kanunun 8 inci maddesine göre kanun yoluna başvurulabilir. Kanun yoluna başvurulması ... mahkemesince hüküm altına alınan işçi alacağının tahsiline engel teşkil etmez."
4. 31.10.2012 tarihli ve 28543 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu Yönetmeliği'nin (Yönetmelik) 43, 44, 45, 46 ve 47 nci maddeleri.
5. 19.04.2022 tarihli ve 31814 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren ... Teftişi Hakkında Yönetmelik hükümleri.
3. Değerlendirme
1.Devletin çalışma hayatını izlemek, denetlemek ve teftişe yetkili ... müfettişlerinin genel çalışma planı işin yürütümü ile ... sağlığı ve güvenliği teftişleri için ayrı ayrı hazırlanır. Biçimi bakımından ... teftişi faaliyetleri, “programlı teftiş” ve “incelemelerden oluşan program dışı teftiş” olmak üzere planlanır. Programlı teftiş, genel çalışma planı kapsamında programlanan ve çalışma hayatındaki sorunların değerlendirilmesi ve önceliklendirilmesi sonucu işyerlerinde gerçekleştirilen teftişlerdir. Buna karşılık incelemelerden oluşan teftiş ise programlı teftiş dışında çalışma mevzuatı ile ilgili talep üzerine veya ... Teftiş Kuruluna intikal ettirilen evraklardan teftiş hizmetiyle bağdaşır nitelikte olanların teftiş programına alınması sonucu işyerlerinde gerçekleştirilen teftişlerdir.
2. ... teftişi sonucunda düzenlenecek rapor türleri, yapılan teftişin niteliğine göre değişiklik gösterir. Programlı teftiş sonucunda düzenlenecek rapor, programlı teftiş raporu iken programlı teftiş kapsamı dışında, çalışma mevzuatı ile ilgili olarak işyerlerinde gerçekleştirilen teftişler sonucu düzenlenen rapor inceleme raporu yahut ... Teftişi Hakkında Yönetmelik'in 12 nci maddesinde ifade edildiği şekliyle program dışı teftiş raporudur.
3. Yönetmelik'in 43 üncü maddesinin dördüncü fıkrasına göre 4857 sayılı Kanun'un 91 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca yapılan işçi şikâyetleri incelemesi işlemlerinin teftişi, ... teftişi faaliyetleri kapsamında planlanır ve yürütülür. ... Teftişi Hakkında Yönetmelik'in 5 inci maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde de benzer şekilde bir hükme yer verilmiş ve çalışma mevzuatı ile ilgili ihbar, şikâyet ve benzeri talepler üzerine Başkanlığa intikal ettirilen evrakların teftiş programına alınması sonucu işyerlerinde program dışı teftişler yapılabileceği ifade edilmiştir.
4. Program dışı teftiş ya da incelemelerden oluşan teftiş olarak adlandırılabilecek teftiş sonucunda düzenlenen tutanaklar da gerek 4857 sayılı Kanun'un 92 nci maddesinin üçüncü fıkrası gerekse ... Teftişi Hakkında Yönetmelik'in 11 inci maddesi uyarınca aksi ... oluncaya kadar geçerlidir.
5. Bu açıklamalara göre şikâyet veya ihbar üzerine yapılan program dışı teftiş sonucunda düzenlenen rapor ve tutanaklara itiraz edilmesi hâlinde davanın şikâyetçi veya ihbar eden işçiye de yöneltilmesi gerekir. Ancak işçinin kimliğinin belirlenememesi durumunda şikâyetçi veya ihbar eden işçiye husumet yöneltilmeden davaya devam edilmelidir. Davanın şikâyetçi veya ihbar eden işçiye yöneltilmesi gerekliliği, salt teftiş sonucunda düzenlenen tutanaklar ve raporlarda adı geçen işçiler bakımından aranmaz. Şikâyetçi veya ihbar eden işçi konumunda olmadığı sürece tutanakta adı geçen işçilere husumet yöneltilmesi gerekli değildir.
6. Somut olayda; dava konusu yapılan 02.04.2018 tarihli tutanağın fazla çalışma yaptırıldığı iddiası ile Alo 170 hattına yapılan isimsiz ihbar gereğince işyerinde yapılan denetim sonucunda tanzim edildiği anlaşılmaktadır. Söz konusu tutanakta işyerindeki toplam 69 işçi için fazla çalışma yönünden inceleme yapılarak sonuç bölümünde 62 işçi için fazla çalışma ücretlerinin ödenmesi gerektiği sonucuna varılmış ve bu husus davacı işverene yazılı olarak bildirilmiştir. İnceleme raporunun isimsiz olarak Alo 170 hattına yapılan şikâyet sonucu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ... Teftiş Kurulu tarafından tüm işyerine şamil olmak üzere tanzim edildiği ve şikâyet sahibinin bilgilerinin bulunmadığı dikkate alındığında davalı Bakanlığa husumet yöneltilmesi yeterli olup inceleme raporunda fazla çalışma ücreti ödenmesi gerektiği belirtilen işçilerin davaya dâhil edilmesine gerek bulunmamaktadır.
7. Yukarıda açıklanan ilke ve esaslara göre İlk Derece Mahkemesince tutanakta adı geçen işçilerin davada taraf olarak gösterilmemesinin hatalı olduğu gerekçesiyle davanın dava şartı yokluğundan reddine karar verilmesi hatalı olup kararın bu sebeple bozulması gerekmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alının temyiz harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
21.11.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.