"İçtihat Metni"
BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : ... 30. Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : TESPİT
İLK DERECE
MAHKEMESİ : ... 4. ... Mahkemesi
Taraflar arasındaki toplu ... sözleşmesinin uygulanma alanının tespiti davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalılar vekilleri tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili ile davalılar vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkiminin hazırladığı rapor dinlendikten sonra, dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkili Sendikanın, 10 numaralı Ticaret, Büro, Eğitim ve ... Sanatlar işkolunda faaliyet gösterdiğini, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 10.12.2019 tarihinde davalı ... Rektörlüğüne bağlı 1104303.006 (Hacettepe Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmeleri) ve 1041648.006 (Hacettepe Üniversitesi Döner Sermaye İşletmeleri Müdürlüğü) sicil numaralı iki işyeri için müvekkili Sendika adına yetki tespiti düzenlendiğini, yetki tespitine itiraz davasının reddedildiğini, 22.01.2021 tarihli yetki belgesi düzenlendiğini ve toplu ... sözleşmesi görüşmelerine geçildiğini, 14.09.2021 tarihinde 01.02.2021-31.01.2023 yürürlük süreli 2. Dönem Toplu ... Sözleşmesinin bağıtlandığını, 2. Dönem Toplu ... Sözleşmesinin tüm hükümlerinin, başta Bakanlığın yetki belgesinde belirtilen 1104303.006 SGK işyeri sicil numaralı “Hacettepe Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmeleri” olmak üzere davalı ... bünyesinde Ticaret Büro Eğitim ve ... Sanatlar işkoluna bağlı olarak çalışan tüm ... üyesi işçilere uygulanmasının yasal bir zorunluluk olduğunu, arz edilen somut gerçekliğe rağmen davalı ... Rektörlüğünün, yürürlükteki toplu ... sözleşmesinin ücret zammı ve diğer parasal haklarla ilgili hükümlerini, Hacettepe Üniversitesi Rektörlüğüne bağlı Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmelerinde çalışan sendika üyelerine uygulamadığını, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmelerinin malî ve idarî yapısı nedeniyle, Sosyal Tesis ve İşletmeler ile Üniversitenin ayrı işverenler ve ayrı işyerleri olarak değerlendirilmesi gerektiği iddiasının, toplu ... hukuku ilkeleri karşısında hukuki karşılığı bulunmadığını, zira 1104303.006 SGK işyeri sicil numaralı Hacettepe Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmelerinin tüzel kişiliği bulunmayan ve ... tüzel kişiliğine bağlı bir birim olduğunu, Yargıtay (kapatılan) 22. Hukuk Dairesinin 04.10.2017 tarihli ve 2017/38746 Esas, 20483 Karar sayılı ilâmında da, 1104303 sicil numaralı işyeri ile birlikte “...’nün ... bir işyeri olarak değerlendirilmesi gerektiği”nin ifade edildiğini, Hacettepe Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmelerinin farklı bir bütçeye sahip olmasının, idari yapı ve organizasyonunun, vergi yükümlülüklerinin, emekli işçi çalıştırılabilmesinin, emekli çalışanlardan sosyal güvenlik destek primi kesilmemesinin, çalışanların kadro ihdasına tabi olmamasının, toplu ... hukuku anlamında sözü edilen daireye Üniversite Rektörlüğünden farklı bir işyeri ve işveren vasfı kazandırmayacağını ve yürürlükteki toplu ... sözleşmesinin uygulanmasını engellemeyeceğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle taraflar arasında bağıtlanan 01.02.2021-31.01.2023 yürürlük süreli 2. Dönem Toplu ... Sözleşmesinin, Hacettepe Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmelerde çalışan sendika üyesi işçilere uygulanması gerektiğinin tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı ... vekili cevap dilekçesinde özetle Üniversite Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis İşletmeler Müdürlüğü bünyesinde yer alan işçilere toplu ... sözleşmenin uygulanmasının yasal olarak mümkün olmadığını, toplu ... sözleşmesinin “İşe Almada Usul” başlıklı 11 inci maddesinde “İşe alınacak işçiler hakkında, işveren Kamu Kurum ve Kuruluşlarına işçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik' esaslarına göre hareket eder.” hükmüne yer verildiğini, oysa Sosyal Tesis ve İşletmelerinde istihdam edilen işçilerin işe alınmalarında anılan Yönetmelik hükümlerinin bugüne kadar uygulanmadığını, dolayısıyla bu hükmün sözleşmede yer almış olmasının, söz konusu toplu ... sözleşmesi kapsamına Sosyal Tesis ve İşletmelerde çalışan işçilerin dâhil olmadığının açık bir göstergesi olduğunu, Üniversite Sosyal Tesis ve İşletmelerinin, özel bütçeli bir kamu idaresi olan ve 2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası’nın (Anayasa) 130 uncu maddesi ile 2809 sayılı Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanunu (2809 sayılı Kanun), 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu (2547 sayılı Kanun), 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (5018 sayılı Kanun), 124 sayılı Yükseköğretim Üst Kuruluşları ile Yükseköğretim Kurumlarının İdari Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (124 sayılı KHK), 2 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ve diğer muhtelif mevzuat hükümleri çerçevesinde kurulmuş olan Hacettepe Üniversitesi ile Üniversitenin birimleri ve Üniversite bünyesinde yer alan döner sermaye işletmesinden tamamen ayrı ve bunlardan bağımsız bir idari ve malî yapı ve organizasyon olarak sadece Hacettepe Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmelerinin İdaresi Hakkında Yönerge hükümleri çerçevesinde oluşturulduğunu ve işlev yürüttüğünü, Üniversite Sosyal Tesis ve İşletmelerinin, “Yürütme Kurulu”, “Denetim Kurulu” ve “İşletme Müdürü” şeklinde örgütlendiğini, ayrı organizasyona ve yönetim organlarına sahip bulunduğunu, bu çerçevede Sosyal Tesis ve İşletmeler ile Üniversitenin ayrı işverenler ve ayrı işyerleri olarak değerlendirilmelerinin zorunlu görüldüğünü, Üniversite Sosyal Tesis ve İşletmelerinin kaynaklarının merkezi yönetim bütçesi veya döner sermaye bütçeleri gibi kamusal imkânlarla donatılmadığını, tamamen kendi ürettiği kaynaklarla sınırlı bulunduğunu, merkezi yönetim kapsamında yer alan Üniversite birimlerinin bütçesinde oluşabilecek açık veya eksiklerin kamu kaynakları ile belli kural ve yöntemler dâhilinde kapatılabilirken, Üniversite Sosyal Tesis ve İşletmelerinin faaliyetleri sonucu oluşabilecek açık veya zararın bu suretle karşılanmasının mümkün bulunmadığını, Sosyal Tesis ve İşletmeler personelinin kamu personel hukuku/rejimi dışında olduğunu, kamu işçisi olmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
2. Davalı ... (...) vekili cevap dilekçesinde özetle Hacettepe Üniversitesi İle Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis İşletmeler Müdürlüğünün birbirinden iki ayrı işveren ve ayrı işyerleri sıfatını haiz olmaları nedeniyle söz konusu toplu ... sözleşmesinin Üniversitenin Sosyal Tesis ve İşletmelerinde çalışan işçilere uygulanmasının mümkün olmadığını, Sosyal Tesis ve İşletmelerin Üniversiteden ayrı bir yapıya sahip olduğunu, toplu ... sözleşmesinin Sosyal Tesis ve İşletmelerde çalışan işçilere uygulanmasının mümkün olmadığını, Sosyal Tesis ve İşletmelerin, ...'e üye olmadığını, bu nedenle davanın husumet yokluğu nedeniyle reddi gerektiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini talep etmiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“...Tüm dosya kapsamından, davacı sendika ile davalı ... adına diğer davalı ... Ağır Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası (...) ile yapılan görüşmeler sonunda, 14.09.2021 tarihinde 01.02.2021-31.01.2023 yürürlük süreli 2. Dönem Toplu ... Sözleşmesi bağıtlandığı ve taraflar arasında bağıtlanan 01.02.2021-31.01.2023 yürürlük süresi 2. Dönem Toplu ... Sözleşmesinin, Hacettepe Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmelerde çalışan sendika üyesi işçilere uygulanmadığı anlaşılmıştır. 10.12.2019 tarihli Yetki tespit raporunun 1104303.006-1041648.006 sicil nolu işyerlerini kapsadığı, dosyada mübrez Yargıtay 22. Hukuk Dairesi 'nin 04.10.2017 tarih, 2017/38746 esas, 2017/20483 karar sayılı ilamı ile özetle ''...üniversitesin ... bir işyeri niteliğinde bulunduğu ve bu itibarla üniversitede çalışan bütün işçilerin yetki tespitinde dikkate alınması gerektiği, ... bir işyeri niteliği söz konusu olduğunda, bağlı birimlerin farklı bir işkolunun mevcut olmasının olanaklı olmadığı ifade edilmiş olup, yetki tespitinde 1104303.006 ve 1041648.006 sicil nolu işyerlerinin toplamının dikkate alınmış olması ve anılan Yargıtay ilamında işaret edildiği üzere üniversitenin ... bir işyeri niteliğinde bulunduğu dikkate alındığında taraflar arasında imzalanan 01.02.2021-31.01.2023 yürürlük süreli 2. Dönem Toplu ... Sözleşmesinin, Hacettepe Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmelerde çalışan sendika üyesi işçilere uygulanması gerektiği...” gerekçesiyle davanın kabulü ile “Taraflar arasında imzalanan 01.02.2021-31.01.2023 yürürlük süreli 2. Dönem Toplu ... Sözleşmesinin, Hacettepe Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmelerde çalışan sendika üyesi işçilere uygulanması gerektiğinin TESPİTİNE” karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekilleri istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
1. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle; Üniversite Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis İşletmeler Müdürlüğü bünyesinde yer alan işçilere toplu ... sözleşmenin uygulanmasının yasal olarak mümkün olmadığını, toplu ... sözleşmesinin “İşe Almada Usul” başlıklı 11 inci maddesinde “İşe alınacak işçiler hakkında, işveren Kamu Kurum ve Kuruluşlarına işçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik' esaslarına göre hareket eder.” hükmüne yer verildiğini, oysa Sosyal Tesis ve İşletmelerinde istihdam edilen işçilerin işe alınmalarında anılan Yönetmelik hükümlerinin bugüne kadar uygulanmadığını, dolayısıyla bu hükmün sözleşmede yer almış olmasının, söz konusu toplu ... sözleşmesi kapsamına Sosyal Tesis ve İşletmelerde çalışan işçilerin dâhil olmadığının açık bir göstergesi olduğunu, Üniversite Sosyal Tesis ve İşletmelerinin, özel bütçeli bir kamu idaresi olan ve Anayasa'nın 130 uncu maddesi ile 2809 sayılı Kanunu, 2547 sayılı Kanun, 5018 sayılı Kanun, 124 sayılı KHK, 2 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ve diğer muhtelif mevzuat hükümleri çerçevesinde kurulmuş olan Hacettepe Üniversitesi ile üniversitenin birimleri ve üniversite bünyesinde yer alan döner sermaye işletmesinden tamamen ayrı ve bunlardan bağımsız bir idari ve mali yapı ve organizasyon olarak sadece Hacettepe Üniversitesi Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmelerinin İdaresi Hakkında Yönerge hükümleri çerçevesinde oluşturulduğunu ve işlev yürüttüğünü, Üniversite Sosyal Tesis ve İşletmelerinin, “Yürütme Kurulu”, “Denetim Kurulu” ve “İşletme Müdürü” şeklinde örgütlendiğini, ayrı organizasyona ve yönetim organlarına sahip bulunduğunu, bu çerçevede Sosyal Tesis ve İşletmeler ile Üniversitenin ayrı işverenler ve ayrı işyerleri olarak değerlendirilmelerinin zorunlu görüldüğünü, Üniversite Sosyal Tesis ve İşletmelerinin kaynaklarının merkezi yönetim bütçesi veya döner sermaye bütçeleri gibi kamusal imkânlarla donatılmadığını, tamamen kendi ürettiği kaynaklarla sınırlı bulunduğunu, merkezi yönetim kapsamında yer alan Üniversite birimlerinin bütçesinde oluşabilecek açık veya eksiklerin kamu kaynakları ile belli kural ve yöntemler dâhilinde kapatılabilirken, Üniversite Sosyal Tesis ve İşletmelerinin faaliyetleri sonucu oluşabilecek açık veya zararın bu suretle karşılanmasının mümkün bulunmadığını belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili istinaf dilekçesinde özetle Hacettepe Üniversitesi İle Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis İşletmeler Müdürlüğünün birbirinden iki ayrı işveren ve ayrı işyerleri sıfatına haiz olmaları nedeniyle söz konusu toplu ... sözleşmesinin Üniversitenin Sosyal Tesis ve İşletmelerinde çalışan işçilere uygulanmasının mümkün olmadığını, Sosyal Tesis ve İşletmelerin Üniversiteden ayrı bir yapıya sahip olduğunu, Sosyal Tesis ve İşletmelerin ...'e üye olmadığını, bu nedenle davanın husumet yokluğu nedeniyle reddi gerektiğini belirterek ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle kararın kaldırılmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile;
“...Yargıtay 22.(Kapatılan) Hukuk Dairesinin 2017/38746 Esas, 2017/20483 Karar sayılı ilamı ışığında; Üniversitenin "amaçta birlik" ve "yönetimde birlik" ilkeleri ile ... organizasyonu kavramı çerçevesinde farklı birimlerin ... bir işyeri niteliğinde bulunduğu, bu nedenle "Hacettepe Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı sosyal Tesis ve İşletmeleri'nde" çalışan bütün işçilerin yürürlükteki toplu ... sözleşmesinden yararlanması gerektiği sonucuna varılması yerinde olmuştur. Nitekim 10.12.2019 tarih ve 3118943 sayılı yetki tespiti yazısı kapsamında; Hacettepe Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Sosyal Tesis ve İşletmeleri işyerinin yetki tespiti belgesi kapsamında sayılan işyeri arasında yer aldığından yapılan itiraz sonucunda verilen ... 19. ... Mahkemesinin 24.11.2020 tarih ve 2019/679 Esas, 2020/408 Karar sayılı kararın, taraflarca istinaf edilmeksizin kesinleştiği görülmüştür. Davalı tarafça belirtili işletmenin ... kolunun değiştiği savunulmuş ise de, 6356 sayılı kanunun m.37/1. maddesinde, "Toplu ... sözleşmesine taraf olan sendikanın tüzel kişiliğinin sona ermesi, faaliyetinin durdurulması, işçi sendikasının yetkiyi kaybetmesi ve toplu ... sözleşmesinin uygulandığı işyerlerinde işverenin veya işyerinin girdiği işkolunun değişmesi toplu ... sözleşmesini sona erdirmez." düzenlemesi mevcut olup, yetki tespit yazısı tarihi ve ... imza tarihi gözetildiğinde, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı sosyal Tesis ve İşletmeleri Müdürlüğünün Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın 2022/37 sayılı kararı ile 18 nolu ... koluna girdiği tespit edilmiş ise de, 14.09.2021 imza tarihli 01.02.2021-31.01.2023 tarihli ...'ten faydalanmaya devam edeceğinin kabulü yerinde olmuştur....” gerekçesiyle istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde taraf vekillerince temyiz başvurusunda bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davacı vekili temyiz dilekçesinde; Bölge Adliye Mahkemesi tarafından tesis edilen gerekçeli kararın sonuncu hüküm fıkrasında “kararın tebliğinden itibaren iki haftalık süresi içinde Yargıtay’da temyiz yolu açık olmak üzere” ifadelerine yer verildiğini, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu’nun (6356 sayılı Kanun) 53 üncü maddesinin birinci fıkrası gereğince kararın kesin olduğunu belirterek bu yönden kararın düzeltilerek onanmasını talep etmiştir.
2. Davalı ... vekili dava ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle kararın bozulmasını talep etmiştir.
3. Davalı ... vekili dava ve istinaf dilekçelerinde belirttiği sebeplerle kararın bozulmasını talep etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, toplu ... sözleşmesinin uygulanma alanının tespiti istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. Anayasa'nın “Toplu ... sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu ... sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Kanun’un “Tanımlar” kenar başlıklı 2 nci maddesinin ilgili kısmı da şöyledir:
“Toplu ... sözleşmesi: ... sözleşmesinin yapılması, içeriği ve sona ermesine ilişkin hususları düzenlemek üzere işçi sendikası ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren arasında yapılan sözleşmeyi...ifade eder.
3. 6356 sayılı Kanun’un “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası ise şöyledir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu ... sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
4. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere ve özellikle uyuşmazlık konusu işyerinin toplu ... sözleşmesinin imzalanmasına esas teşkil eden 10.12.2019 tarih ve 3118943 sayılı yetki tespitinin kapsamında yer aldığının anlaşılmasına göre usul ve kanuna uygun olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,03.11.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.