"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2023/637 E., 2023/680 K.
KARAR : İstinaf başvurusunun kabulü ile davanın kabulü
TEMYİZ EDENLER : Davalılar vekilleri
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... 2. ... Mahkemesi
SAYISI : 2022/184 E., 2022/665 K.
Taraflar arasındaki yetki tespitine itiraz davasından dolayı yapılan yargılama sonunda ... 22. ... Mahkemesinin 13.07.2021 tarihli ve 2021/276 Esas, 2021/440 Karar sayılı kararı ile ... ... Mahkemesinin yetkili olduğundan bahisle davanın yetkisizlik nedeniyle usulden reddine karar verilmiştir.
Yetkisizlik kararının istinaf edilmesi üzerine Bölge Adliye Mahkemesince verilen başvurunun esastan reddine dair karar temyiz edilmiş, yapılan incelemede karar Dairemizin 16.02.2022 tarihli ve 2022/1173 Esas, 2022/1824 Karar sayılı ilâmı ile onanmış, davacı vekilinin dava dosyasının yetkili mahkemeye gönderilmesini talep etmesi sonrası yetkili İlk Derece Mahkemesi tarafından yapılan yargılamada davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalılar vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davalı Bakanlığın 13.04.2021 tarihli ve 937312 sayılı yazısıyla davalı Sendikanın işletme toplu ... sözleşmesi yapabilmek için gerekli çoğunluğu sağladığının tespit edildiğini, bu kararın davacı Şirkete 21.04.2021 tarihinde tebliğ edildiğini, davacı Şirketin bir işletme olmadığını, Şirketin "Tekkeköy/..." adresindeki birimi ile "Kavak/..." adresindeki biriminin birbirinden bağımsız nitelikte olmadığını, davacının üretim sürecinin zorunlu aşamalarından birisi olan model tasarımı faaliyetinin yalnızca "Tekkeköy/..." adresindeki birimde gerçekleştiğini, Kavak ilçesinde bulunan birimde model tasarım faaliyetinin yürütüldüğü bir modelhane bulunmadığını, modelhane bulunmayan bu birimde "Tekkeköy/..." adresindeki birimden bağımsız üretim yapılamayacağını, Kavak ilçesinde bulunan birimin bağlı yer niteliğinde olduğunu, bu sebeple ancak işyeri toplu ... sözleşmesi yapılabileceğini, bunun için gerekli çoğunluğun sağlanması gerektiğini, yetki tespit yazısındaki işçi ve üye sayılarında hata bulunduğunu, yetki tespit yazısında esas alınan üyeliklerin geçerliliğinin araştırılması gerektiğini, yetki tespitinde devam eden işe iade davalarının dikkate alınmasını ve bekletici mesele yapılmasını zorunlu olduğunu beyanla Bakanlığın 13.04.2021 tarihli ve 937312 sayılı yetki tespitinin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı Bakanlık vekili cevap dilekçesinde; İlk Derece Mahkemesinin yetkili olmadığını, davada yetkili mahkemenin ... Çalışma ve ... Kurumu İl Müdürlüğünün faaliyet alanı içerisinde yer alan ... ... mahkemeleri olduğunu, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu ... Sözleşmesi Kanunu'nun (6356 sayılı Kanun) 41 inci maddesi uyarınca davalı Sendikanın yetki tespiti için başvurduğu tarih itibarıyla bulunduğu işkolundaki işçilerin %2,43 oranında üyeye sahip olduğu ve işkolu barajını aştığını, sendika üyeliklerinin ve sendikadan istifaların e-Devlet sistemi üzerinden yapıldığını, yetki başvuru tarihi olan 12.04.2021 tarihinde davacıya ait işyerlerinde çalışan 483 işçinin 206'sının davalı Sendika tarafından üye kaydedildiğini savunarak ve dilekçesinde yazılı diğer sebeplerle davanın reddini istemiştir.
2. Davalı ... Çelik-... Sendikası vekili cevap dilekçesinde; kesin yetki kuralı gereği davaya bakmaya yetkili mahkemenin ... ... mahkemeleri olduğunu, davacıya ait iki işyerinin aynı işkolunda yer alan ve farklı ilçelerde bulunan bağımsız birimler olduğunu, tespite konu işyerleri arasında hukuki birlik, yönetimde birlik ve amaçta birlik unsurları bulunmadığını, yetki tespitine konu işyerlerinin ayrı ayrı olarak üretim faaliyetlerini sürdürdüğünü, her iki işyerinde de süreçlerin bağımsız olarak gerçekleştiğini, savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; bilirkişi raporu ve dosya kapsamı gözetildiğinde; Ar-Ge ve Modelhane bölümlerinin ...'da bulunduğu, Kavak ilçesindeki birimde bulunmadığı anlaşılsa da işverenin ... modeli dahi ...'da üretip diğer işyerinden bağımsız üretim gerçekleştirebileceği, Modelhane bölümünün diğer işyerinde bulunmamasının işyerlerini birbirine bağlı kılmayacağı, Kavak ilçesinde bulunan işyerinin ...'da bulunan işyerinden bağımsız biçimde teknik işlevlerini yürüttüğü, ... ve Kavak ilçesinde bulunan işyerlerinin teknik anlamda birbirlerini tamamlayıcı işler yapmadıkları, ayrıca müşterilerden gelen modellerin Kavak ilçesinde bulunan işyerinde yapılmasının da burada teknik anlamda bağımsız üretim yapıldığını gösterdiği, her iki işyeri arasında ekonomik anlamda bir bütünlüğün söz konusu olduğu gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili; İlk Derece Mahkemesince sendika üyeliklerinin sıhhatlerine yönelik itirazlarıyla ilgili delillerin toplanmadığını ve herhangi bir inceleme yapılmadığını, yetki döküm listesinin dönem bordroları ile karşılaştırılabilmesinin mümkün olmadığını, 6356 sayılı Kanun'da üyeliğin geçerliliğine yönelik belirtilen hususların karşılanıp karşılanmadığının da denetlenemeyeceğini, davacı Şirketin yetki döküm listesinde yer alan, davalı Bakanlığın yaptığı tespite konu işçilerin kendi işyerinde çalışıp çalışmadığını dahi denetleyemediğini belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacı işverenin "Tekkeköy/ ..." adresinde bulunan (1093221) işyeri sicil numaralı ..., "Kavak/..." adresinde bulunan (...) işyeri sicil numaralı şube biçiminde örgütlendiği, her iki işyerinin aynı il coğrafi sınırları içerisinde bulunduğu, her iki fabrika arasında 60 km mesafe olduğu, her iki fabrikada döküm çelik üretimi yapıldığı, çok çeşitli boyut ve niteliklere sahip döküm ocakları, kalıplama hatları, ısıl işlem fırınları, taşlama ekipmanları ve ... tezgâhları ile üretim yapıldığı, davacıya ait her iki işyerinde İlk Derece Mahkemesince keşif ve bilirkişi incelemesi yapıldığı, dosya kapsamındaki bilgi ve belgeler ile örtüşen bilirkişi raporunda sonuç olarak; "Tekkeköy/ ..." adresinde bulunan (1093221) işyeri sicil numaralı ... işyerinde Çelik Döküm Üretimi, Model Tasarımı, Talaşlı İmalat, Kaynak Birleştirme ve NDT Faaliyetleri yapıldığı, "Kavak/..." adresinde bulunan (...) işyeri sicil numaralı fabrikada ise, Çelik Döküm Üretimi, Talaşlı İmalat, Kaynak Bitleştirme ve NDT Faaliyetleri yapıldığı, her iki birimde yapılan incelemeden anlaşıldığı üzere, üretilecek ürünün üretim şeklini tasarlayan Ar-Ge departmanı ve Ar-Ge departmanına bağlı olan Modelhanenin yalnızca (1093221) işyeri sicil numaralı ... işyerinde bulunduğu, yine hassas kontrollerin yapıldığı radyografik kontrolün yine ... işyerinde olduğu, "Kavak/..." adresinde bulunan (...) işyeri sicil numaralı fabrikada ise bu işlemi yapacak birimin olmadığı, yine burada ahşap işleme yapacak yani modellemede kullanılan ahşapı işleyecek freze tezgahlarının olmadığı, burada sadece metal işleme yapan frezelerin olduğunun anlaşıldığı, her ürün kartında model hazır olsa bile modellemenin yer aldığı, ... akışının; modelleme, kalıplama, kimyasal analiz, döküm, kalıp bozma, kırma, taşlama, ara kontrol, talaşlı imalat, kalite kontrol ve sevkiyat olarak gerçekleştiği, her iki birimde üretim sürecinde bir organik bağ olduğu görüş ve kanaatine varıldığı, (1093221) işyeri sicil numaralı birim ile (...) işyeri sicil numaralı birim arasında hukuki bağlılık, amaçta birlik ve yönetimde birlik unsurlarının bulunduğu (...) işyeri sicil numaralı birimin işyerine bağlı işyeri niteliğini taşıdığı şeklinde görüş bildirildiği, Kavak'taki birimin bağımsız satış ve pazarlama işleminin bulunmadığı, her iki birimin aynı işkolunda olduğu ve aynı usuller ile imalat gerçekleştirdiği, siparişlerin hangi birimde imal edileceğinin ... tarafından belirlendiği, üretim ve sevkiyat sürecinin ... tarafından planlanarak yürütüldüğü, gelen siparişlerle ilgili model üretiminin ve müşteri tarafından model gönderilmesi hâlinde de söz konusu modellerle üretim yapılmasına ilişkin Ar-Ge faaliyetlerinin, üretim sürecinin kontrolünün, kalite kontrol işlemlerinin merkezce yürütüldüğü, Kavak'taki birimin üretim proseslerini ... başına kararlaştırmadığı, her iki birimin Ar-Ge aşamasından geçen modellerin üretimini ... başına gerçekleştirebilme kapasitesine sahip oldukları, ancak dosyaya sunulan belgelerden anlaşıldığı üzere gerekli görülmesi hâlinde bazı siparişlerde üretimin bazı aşamalarının Kavak'ta bulunan birimde, bazı aşamalarının ise ... merkezindeki birimde gerçekleştirildiği, bu maddi ve hukuki olgulara göre yetki tespitine konu birimler arasında hukuki bağlılık, amaçta birlik ve yönetimde birlik unsurları mevcut olduğu ve tespit konusu birimlerin tamamının ... bir işyeri niteliğinde olduğu, bu itibarla toplu ... sözleşmesi yetkisi için davalı Sendika tarafından yarıdan fazla çoğunluğun sağlanması gerektiği hâlde yeterli çoğunluğun mevcut olmadığından bahisle İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar vekilleri temyiz isteminde bulunmuşlardır.
B. Temyiz Sebepleri
1. Davalı Bakanlık vekili; İlk Derece Mahkemesince bilirkişi raporunun doğru değerlendirildiğini ve bilirkişi raporuna neden itibar edilmediği hususunda gerekçelerin belirtildiğini, bizzat keşfe katılan hâkim tarafından bilirkişi heyetinin oy ve görüşünün diğer delillerle birlikte serbestçe değerlendirdiğini, faturalar ve sipariş formları incelendiğinde Kavak ilçesinde bulunan birim tarafından sipariş takibi yapıldığını, her iki birimin de ... başına üretim gerçekleştirebilecek kapasitede olduğunu ve bağımlı olma durumu söz konusu olmadığını belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
2. Davalı Sendika vekili temyizinde; bilirkişi raporunun yol gösterici nitelikte olduğunu ve bağlayıcı olmadığını, İlk Derece Mahkemesince bilirkişi raporuna itibar edilmeme gerekçesinin açıklandığını, her iki birimin kendi başına üretim yapma kapasitelerinin bulunduğunu ve bağımsız olduğunu, Kavak ilçesinde bulunan birimin bağımsız sipariş alabildiğini, bilirkişinin yapması gereken incelemenin Kavak ilçesinde bulunan birimin ... başına sipariş alıp üretim ve satış yapma kapasitesinin bulunup bulunmadığı olduğunu, her iki birim arasında bulunan mesafenin iki bağımsız işyeri olduğuna işaret ettiğini belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 6356 sayılı Kanun'un 41 inci ve devamı maddeleri kapsamında yetki tespitine itiraz istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
1. 2709 sayılı ... Cumhuriyeti Anayasası’nın “Toplu ... sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı” kenar başlıklı 53 üncü maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu ... sözleşmesi yapma hakkına sahiptirler.”
2. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki” kenar başlıklı 41 inci maddesinin birinci fıkrası şu şekildedir:
“Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birinin üyesi bulunması şartıyla işçi sendikası, toplu ... sözleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde çalışan işçilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yüzde kırkının kendi üyesi bulunması hâlinde bu işyeri veya işletme için toplu ... sözleşmesi yapmaya yetkilidir.”
3. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki tespiti için başvuru” kenar başlıklı 42 nci maddesi ise şöyledir:
“(1) Toplu ... sözleşmesi yapmak isteyen işçi sendikası Bakanlığa başvurarak yetkili olduğunun tespitini ister. İşveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işveren de Bakanlığa başvurarak yetkili işçi sendikasının tespitini isteyebilir.
(2) Bakanlık, kayıtlarına göre başvuru tarihi itibarıyla bir işçi sendikasının yetkili olduğunu tespit ettiğinde, başvuruyu, işyeri veya işletmedeki işçi ve üye sayısını, o işkolunda kurulu işçi sendikaları ile taraf olacak işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene altı ... günü içinde bildirir.
(3) İşçi sendikasının yetki şartlarına sahip olmadığının ya da işyerinde yetki şartlarına sahip bir işçi sendikasının bulunmadığının tespiti hâlinde, bu bilgiler sadece başvuruyu yapan tarafa bildirilir.
(4) Sigortalılığın başlangıcı ile sona ermesine ilişkin bildirimlerden yasal süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna yapılmayanlar, yetkili işçi sendikasının tespitinde dikkate alınmaz.
(5) Yetki tespiti ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.”
4. 6356 sayılı Kanun'un “Yetki itirazı” kenar başlıklı 43 üncü maddesi de şu şekildedir:
“(1) Kendilerine 42 nci madde uyarınca gönderilen tespit yazısını alan işçi veya işveren sendikaları veya sendika üyesi olmayan işveren; taraflardan birinin veya her ikisinin yetki şartlarına sahip olmadığı veya kendisinin bu şartları taşıdığı yolundaki itirazını, nedenlerini de göstererek yazının kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren altı ... günü içinde mahkemeye yapabilir.
(2) İtiraz dilekçesi görevli makama kayıt ettirildikten sonra mahkemeye verilir. Kurulu bulunduğu işkolunda çalışan işçilerin yüzde birinden daha az üyesi bulunan işçi sendikası, yetki itirazında bulunamaz.
(3) İtiraz dilekçesinde veya ekinde somut delillerin yer almaması hâlinde itiraz incelenmeksizin reddedilir. İşçi ve üye sayılarının tespitinde maddi hata ve süreye ilişkin itirazları mahkeme altı ... günü içinde duruşma yapmaksızın kesin olarak karara bağlar. (Değişik cümle: 12/10/2017-7036/34 md.) Bunların dışındaki itirazlar için mahkeme, duruşma yaparak karar verir ve bu karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde bölge adliye mahkemesi bir ay içinde kararını verir. (Ek cümle: 12/10/2017-7036/34 md.) Bu karara karşı temyiz yoluna başvurulması hâlinde Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir.
(4) 42 nci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca kendisine yetki şartlarına sahip olmadığı bildirilen işçi sendikası, altı ... günü içinde yetkili olup olmadığının tespiti için dava açabilir. Mahkeme açılan davayı o işkolunda çalışan işçilerin en az yüzde birini üye kaydeden işçi sendikaları ile işveren sendikası veya sendika üyesi olmayan işverene de bildirir. Mahkeme davayı iki ay içinde sonuçlandırır.
(5) İtiraz, karar kesinleşinceye kadar yetki işlemlerini durdurur.”
5. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 inci maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davalılar vekillerince temyiz dilekçelerinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Davalı ... harçtan muaf olduğundan harç alınmasına yer olmadığına,
Aşağıda yazılı temyiz giderinin temyiz eden davalılardan Özdemir Çelik Metal ve Metal Mamulleri İşçileri Sendikasına yükletilmesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
25.09.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.