"İçtihat Metni"
I. BAŞVURU
Başvurucu vekili dilekçesinde; müvekkilinin ... Elektrik, Havagazı ve Otobüs İşletme Müessesesi (... Genel Müdürlüğü) - ... ... Ulaşım ve Doğalgaz Hiz. Proj. Taah. San. ve Tic. AŞ (...) bünyesinde şoför olarak çalışırken ilave tediye ücretinin ödenmemesi sebebiyle ... sözleşmesini feshettiğini, ödenmeyen ilave tediye ücreti ile kıdem tazminatının tahsili amacıyla açtığı davada İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verildiğini, karar aleyhine yaptığı istinaf başvurusunu inceleyen ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine kesin olarak karar verdiğini, davalı ...'ta müvekkili ile aynı konumda ... sözleşmesi ile şoförlük yapan diğer ... arkadaşlarının da aynı sebeple ... sözleşmelerini feshettiklerini ve kıdem tazminatı ile ilave tediye alacağının tahsili için açtıkları davaların ilk derece mahkemeleri tarafından kabul edildiğini, bu kararların istinafı üzerine inceleme yapan ... Bölge Adliye Mahkemesi Dairelerinin istinaf başvurularının esastan reddine kesin olarak karar verdiklerini, aynı Dairenin de aynı konuda aksi yönde kararı bulunduğunu; bu şekilde aynı gerekçelerle ... sözleşmelerini fesheden davacıların aynı sebeplere dayanarak aynı davalılara karşı açmış oldukları davalarda verilen farklı kararlar neticesinde uyuşmazlık ve çelişkinin meydana geldiğini belirterek Bölge Adliye Mahkemesi kararları arasında ortaya çıkan uyuşmazlığın giderilmesine karar verilmesini talep etmiştir.
II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU KARARI
... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 16.01.2023 tarihli ve 2023/2 Karar sayılı kararı ile; başvuru konusu ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 2021/3398 Esas sayılı dosyası ile aynı Dairenin 2020/138 ve 2019/3928 Esas sayılı dosyaları ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 2017/510 Esas sayılı dosyası arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi talebi üzerine raportör tayin edilerek dilekçede bahsedilen kararların incelenip rapor hâlinde Kurula bildirilmesinin istendiği, aynı zamanda 5. Hukuk Dairesinden çelişkili olduğu bildirilen aynı Daire kararları hakkında görüş sorulduğu, 5. Hukuk Dairesinin yazılı görüşü ile raportörün sunduğu raporun değerlendirilmesinde; ... Genel Müdürlüğü ile ... arasındaki şoför istihdam edilmesine ilişkin asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı olduğunun kesinleşmiş yargı kararları ile sabit olduğu, başvuru konusu ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 2021/3398 Esas sayılı dosyasında ise davacı işçinin; ... Genel Müdürlüğü ve ... nezdinde önce şoför olarak işe başladığını, daha sonra usta olarak çalışmaya devam ettiğini ve davalılar arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğunu, ödenmesi gereken ilave tediye alacağının ödenmediği gerekçesiyle ... sözleşmesini feshettiğini ileri sürerek kıdem tazminatı ile ilave tediye alacağının tahsili için açtığı davanın reddine karar verildiği, karara karşı yaptığı istinaf başvurusunun da kesin olarak esastan reddedildiği; çelişkili olduğu belirtilen aynı Dairenin 2020/138 ve 2019/3928 Esas sayılı dosyaları ile ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 2017/510 Esas sayılı dosyasında ise davacıların aynı işyerinde başından itibaren şoför olarak çalıştıkları ve bu dosyalardaki davacılar yönünden, kesinleşen muvazaa kararları doğrultusunda başından itibaren ... Genel Müdürlüğü işçisi kabul edilmelerinden dolayı ilave tediye alacağının ödenmemesi sebebiyle ... sözleşmelerini feshetmelerinin haklı fesih sebebi teşkil ettiği, bu sebeple de kıdem tazminatı ve ilave tediye alacağının ödenmesi için açtıkları davalarda verilen kabul kararlarına karşı istinaf başvurularının esastan reddedildiği; bu durumda aralarında uyuşmazlık bulunduğu ileri sürülen kesin kararların aynı veya benzer konuya ilişkin olmadıkları, konular farklı olunca kararların da farklı olduğu ve başvuru konusu kararlar arasında uyuşmazlık bulunduğundan söz edilemeyeceği; ancak 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un (5235 sayılı Kanun) 35 inci maddesinin birinci fıkrasının (3) üncü bendinde uyuşmazlığın giderilmesi talebi üzerine başkanlar kurulunda yapılan görüşme ve değerlendirmeler sonucu uyuşmazlık bulunmadığı veya diğer şartların gerçekleşmediğinin anlaşıldığı takdirde Yargıtay ilgili dairesinden talepte bulunmayacağına dair bir düzenlemenin yer almadığı gerekçesiyle görüş bildirilmeksizin dosyanın Dairemize gönderilmesi gerektiğine oy birliğiyle karar verilmiştir.
III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR
A. ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 16.02.2022 Tarihli ve 2021/3398 Esas, 2022/341 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının davalı işverene ait işyerinde en son usta kadrosunda çalıştığı, davacı tarafça ... sözleşmesinin ilave tediye alacaklarının ödenmemesi üzerine haklı nedenle feshedildiğinin ileri sürüldüğü, davalılar tarafından ise ilave tediye ödeme yükümlülüklerinin bulunmadığı, bu nedenle davacının ... sözleşmesini feshinin haklı olmadığının savunulduğu, kıdem tazminatı ve ilave tediye istemli davada İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verildiği; davalılar arasında düzenlenen protokol hükümleri, belediyelere ait mevzuat hükümleri, davacının yaptığı işin yardımcı ... olması, protokol ile davalı Şirkete verilen işler dikkate alındığında davalılar arasındaki ilişkinin muvazaalı olmadığı ve aralarında hukuken geçerli bir asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu, belediyeler tarafından kurulan veya ortak olunan şirketlerin 6102 sayılı ... Ticaret Kanunu hükümlerine tâbi sermaye şirketleri olup belediyelerin tüzel kişiliğinden ayrı ve bağımsız özel hukuk tüzel kişileri oldukları, belediyelerin kurdukları veya ortak oldukları ticaret şirketlerine, kamu tüzel kişiliği kazandıran herhangi bir kanun hükmü bulunmadığı gibi kamusal yetki ve ayrıcalıklar da tanınmadığı; dolayısıyla söz konusu şirketlerin kamu tüzel kişisi ya da kamu kurum ve kuruluşu olduklarının kabul edilemeyeceği, davalılar arasındaki ilişki muvazaalı olmadığından davacının başından itibaren ... Genel Müdürlüğü işçisi kabul edilemeyeceği, davacının çalıştığı ...'ın ise ilave tediye ödemekle yükümlü kurum ve kuruluşlardan olmadığı ve davanın reddine karar verilmesinin usul ve kanuna uygun olduğu gerekçesiyle davacı vekilinin istinaf başvurusunun 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi gereğince esastan reddine kesin olarak karar verilmiştir.
B. ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 29.12.2020 Tarihli ve 2020/1238 Esas, 2020/3170 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının ihbar olunan şirketler nezdinde ... sözleşmesinin feshedildiği 31.05.2018 tarihine kadar otobüs şoförü olarak çalıştığı, kesinleşen yargı kararlarıyla şehir içi kara taşımacılığında istihdam edilen otobüs şoförlerinin işvereni ile davalı ... Genel Müdürlüğü arasındaki asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayandığının tartışılmaz hâle geldiği, davacı başından itibaren davalı ... Genel Müdürlüğünün işçisi sayıldığından ve davalı, 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması ve 6452 Sayılı Kanunla 6212 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesinin Kaldırılması Hakkında Kanun'da (6772 sayılı Kanun) sayılan ilave tediye ödemekle yükümlü kamu kurumlarından olduğundan davacının ilave tediye alacağına hak kazandığı, buna göre ilave tediye ve ücret alacaklarının ödenmemesi sebebi ile işçi tarafından yapılan feshin haklı olduğunu belirterek kıdem tazminatı ve ilave tediye ile ücret alacaklarını hüküm altına alan İlk Derece Mahkemesi kararının bu yönden usul ve kanuna uygun olduğu; ancak yargılama aşamasında sunulan ödeme belgelerinin her aşamada dikkate alınması gerektiği ve davalı tarafça ücret farkı alacaklarına dair bir kısım ödeme belgesi sunulduğu, bu durumda yapılan ödemelerin alacaktan mahsup edilmesi gerektiği gerekçesiyle davalı ... Genel Müdürlüğü vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) nci alt bendi gereğince İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve esas hakkında yeniden hüküm kurulmak suretiyle kıdem tazminatı ile ücret ve ilave tediye alacaklarının hüküm altına alınmasına kesin olarak karar verilmiştir.
C. ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 14.12.2021 Tarihli ve 2019/3928 Esas, 2021/3523 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının davalı nezdinde ... sözleşmesinin feshedildiği tarihe kadar otobüs şoförü olarak çalıştığı, kesinleşen yargı kararlarıyla şehir içi kara taşımacılığında istihdam edilen otobüs şoförlerinin işvereni ile davalı ... Genel Müdürlüğü arasındaki asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayandığının tartışılmaz hâle geldiği, davacı başından itibaren davalı ... Genel Müdürlüğünün işçisi sayıldığından ve davalı, 6772 sayılı Kanun'da sayılan ilave tediye ödemekle yükümlü kamu kurumlarından olduğundan davacının ilave tediye alacağına hak kazandığı, buna göre ilave tediye alacağının ödenmemesi sebebi ile işçi tarafından yapılan feshin haklı olduğunu belirterek kıdem tazminatı ve ilave tediye alacağını hüküm altına alan İlk Derece Mahkemesi kararının usul ve kanuna uygun olduğu gerekçesiyle davalı ... Genel Müdürlüğü vekilinin istinaf başvurusunun 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (1) inci alt bendi gereğince esastan reddine kesin olarak karar verilmiştir.
D. ... Bölge Adliye Mahkemesi 9. Hukuk Dairesinin 28.03.2017 Tarihli ve 2017/510 Esas, 2017/852 Karar Sayılı Kararı
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; davacının ... bünyesinde ancak ... Genel Müdürlüğüne ait işyerinde şoför olarak çalıştığı, Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesi tarafından daha önce incelenen emsal nitelikteki dosyalarda, davalı ...'ın davalı ... Genel Müdürlüğü tarafından işçi temini için kurulduğu ve davalılar arasındaki asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı olduğunun tespit edildiği, bu nedenle davalılar arasındaki hukuki ilişkinin muvazaalı olduğuna yönelik Mahkeme kararının yerinde olduğu, davalı ... Genel Müdürlüğü 6772 sayılı Kanun kapsamında yer alan bir işyeri olduğundan davacının ilave tediye alacağına hak kazandığı, buna göre ilave tediye ve bir kısım ücret alacağının ödenmemesi sebebi ile işçi tarafından yapılan feshin haklı olduğunu belirterek kıdem tazminatı ve ilave tediye ile bir kısım ücret alacağını hüküm altına alan İlk Derece Mahkemesi kararının bu yönden usul ve kanuna uygun olduğu; ancak davalı tarafça ıslaha karşı ileri sürülen zamanaşımı def'i dikkate alınmadan karar verilmesinin hatalı olduğu gerekçesiyle davalılar vekillerinin istinaf başvurularının kabulü ile 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) nci alt bendi gereğince İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve esas hakkında yeniden hüküm kurulmak suretiyle kıdem tazminatı ile ilave tediye ve bir kısım ücret alacaklarının hüküm altına alınmasına kesin olarak karar verilmiştir.
IV. GEREKÇE
A. Uyuşmazlık
Uyuşmazlık, Bölge Adliye Mahkemelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında, ... Genel Müdürlüğü ile ... arasındaki ilişkinin muvazaalı olup olmadığı, ... Genel Müdürlüğü işyerinde alt işveren ... işçisi olarak çalışan davacıların ilave tediye ücretine hak kazanıp kazanmadığı ve ilave tediye ücretinin ödenmemesi sebebiyle ... sözleşmelerini feshetmelerinin haklı olup olmadığı konularında içtihat aykırılığı bulunup bulunmadığına ilişkindir.
B. İlgili Hukuk
1. Bölge adliye mahkemelerinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinde yer alan düzenlemedir.
2. 5235 sayılı Kanun'un 35 inci maddesinin birinci fıkrasının (3) üncü bendinde yer alan düzenlemeye göre; “Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemesi Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtaydan bu konuda bir karar verilmesini istemek” bölge adliye mahkemesi ceza daireleri başkanlar kurulu ve hukuk daireleri başkanlar kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.
3. 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesinin ikinci fıkrası ise şu şekildedir:
“(3) numaralı bende göre yapılacak istemler, ceza davalarında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına, hukuk davalarında ise ilgili hukuk dairesine iletilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı uyuşmazlık bulunduğuna kanaat getirmesi durumunda ilgili ceza dairesinden bir karar verilmesini talep eder. Uyuşmazlığın giderilmesine ilişkin olarak dairece bu fıkra uyarınca verilen kararlar kesindir.”
4. 4857 sayılı ... Kanunu'nun (4857 sayılı Kanun) "Tanımlar" kenar başlıklı 2 nci maddesinin ilgili kısmı şöyledir:
"...
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde ... alan ve bu ... için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile ... aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir. Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, ... sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu ... sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında asıl ... bölünerek alt işverenlere verilemez.
..."
5. 4857 sayılı Kanun'un 24 üncü maddesi, aynı Kanun'un 120 nci maddesi atfıyla hâlen yürürlükte olan mülga 1475 sayılı ... Kanunu'nun 14 üncü maddesi.
6. 6772 sayılı Kanun'un 1 inci maddesi.
C. Değerlendirme
1. 5235 sayılı Kanun ile bu Kanun'da sayılan kişi ve kurumlara tanınan uyuşmazlığın giderilmesini talep etme hakkı, mutlak biçimde her uyuşmazlığın esasına yönelik ... geliştirilmesine imkân vermez. Uyuşmazlığın giderilmesi talebi bir kanun yolu olmayıp böyle bir talebin varlığı hâlinde Yargıtayca temyiz incelemesine benzer bir inceleme yapılması da mümkün değildir.
2. İlk bakışta, az yukarıda özetlerine yer verilen başvuru konusu dosyalarda 5235 sayılı Kanun anlamında benzer olaylar bulunduğu sonucuna varılabilir. Şüphesiz benzer olaylardan söz edebilmek için davaların taraflarının aynı olması yahut olaylar arasında mutlak bir özdeşlik bulunması gerekmez. Ancak bazı dava dosyalarındaki maddi vakıaların fazlasıyla farklılık göstermesi farklı sonuçlara ulaşılmasına neden olabilir.
3. Başvuru konusu dosyalar incelendiğinde; ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 2021/3398 Esas sayılı dosyasına konu olayda davacı işçinin, ... Genel Müdürlüğü işyerinde alt işveren ... bünyesinde önce şoför olarak işe başladığı, ancak daha sonra usta olarak çalışmaya devam ettiği ve ... sözleşmesini feshettiği tarihte de usta olarak çalıştığı anlaşılmaktadır. Başvuru konusu ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin diğer kararları ile 9. Hukuk Dairesi kararına konu dosyalarda ise işçiler başından itibaren şoför olarak istihdam edilmişlerdir. Mahkemelerce, ... Genel Müdürlüğü ile ... arasındaki kara taşımacılığına ilişkin hizmet alım sözleşmelerinin muvazaalı kabul edilmesi sebebiyle otobüs şoförü olarak çalışan işçilerin, başından itibaren ... Genel Müdürlüğü işçisi sayıldıkları ve ilave tediyeye hak kazandıkları; dolayısıyla ilave tediye alacağının ödenmemesi sebebiyle yaptıkları fesihlerin de haklı kabul edildiği görülmektedir.
4. ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 2021/3398 Esas sayılı dosyasına konu olayda davacı işçinin en son usta olarak çalıştığı anlaşılmakla; başvuru konusu uyuşmazlık ile şoför olarak çalışan işçiler hakkında verilen başvuru konusu diğer kararlar arasındaki uyuşmazlığın benzer nitelikte olmadığı açıktır.
5. Bu açıklamalara göre başvurucunun dilekçesinde belirtmiş olduğu Bölge Adliye Mahkemesi Daireleri kararları arasında 5235 sayılı Kanun’un 35 inci maddesi kapsamında bir uyuşmazlık söz konusu değildir.
6. Açıklanan bu maddi ve hukuki olgular karşısında uyuşmazlığın giderilmesine yer olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
V. KARAR
1. ... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 16.01.2023 tarihli ve 2023/2 Karar sayılı kararına istinaden iletilen mevcut talep yönünden uyuşmazlığın giderilmesine yer olmadığına,
2. Dosyanın ... Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna gönderilmesine,
07.03.2023 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.