"İçtihat Metni"
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 32. Hukuk Dairesi
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın reddine karar verilmiştir.
Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun vekâlet ücreti ve arabuluculuk ücreti yönünden kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve bu yönden yeniden hüküm kurulmak suretiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildi.
Davacı vekilince temyiz incelemesinin duruşmalı olarak yapılması istenilmiş ise de 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (6100 sayılı Kanun) 369 uncu maddesinin ikinci fıkrası gereğince duruşma isteğinin miktardan reddine ve incelemenin dosya üzerinden yapılmasına karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalıya ait işyerinde gemiadamı olarak görev yapmakta olduğunu, müvekkilinin üyesi olduğu ... Denizciler Sendikası (Sendika) ile davalı arasında imzalanan toplu ... sözleşmesi gereği her altı ayda bir ücret zammı yapıldığını, fazla çalışma ve resmî tatil ücretlerinin %25 zamlı olarak hesaplanmak suretiyle ücret bordrosuna yansıtılarak ödendiğini, ancak 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu’nun (6098 sayılı Kanun) 402 nci maddesinin birinci fıkrası ve 4857 sayılı ... Kanunu’nun (4857 sayılı Kanun) 41 ... maddesinin ikinci fıkrası gereği fazla çalışma ücretinin en az %50 zamlı saat ücreti üzerinden hesaplanmasının öngörüldüğünü, toplu ... sözleşmesinin 111 ... maddesinin (a) bendinde de fazla çalışma ücretinin %50 zamlı ödeneceğinin ve 110 uncu maddesinde fazla çalışmaya esas bir saatlik ücretin gemiadamları için 1/208 esası üzerinden tespit edileceğinin belirtildiğini, Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 20.11.2018 tarihli ve 2015/27849 Esas, 2017/14749 Karar sayılı kararında fazla çalışma ve resmî tatil günlerinde yapılan çalışmaların ücretlerinin gemiadamları için de %50 zamlı olarak hesaplanması gerektiği yönünde karar verildiğini, 854 sayılı ... ... Kanunu'nun (854 sayılı Kanun) 48 ... maddesinde bu Kanun hükümlerinin daha elverişli menfaat sağlayan kanun veya toplu ... sözleşmesinin uygulanmasına engel olmayacağının, daha sonra yürürlüğe giren ve daha ... haklar tanıyan kanunun müvekkili lehine uygulanarak fazla çalışma ücretlerinin %50 zamlı saat ücreti üzerinden hesaplanması gerektiğini ileri sürerek fark fazla çalışma ücreti alacağının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı süresinin dolduğunu, talep edilen alacaklara kanuni faiz uygulanması gerektiğini, davacının toplu ... sözleşmesi kapsamında 854 sayılı Kanun'a tâbi gemiadamı olarak kaptanlık yaptığını, davacıya toplu ... sözleşmesinde belirlenen ... esas alınarak fazla çalışma ücreti ödendiğini, toplu ... sözleşmesinin 111 ... maddesinin gemiadamlarına değil, 4857 sayılı Kanun'a tâbi çalışanlara uygulandığını, dava konusu olaya ... kanun niteliğinde olan 854 sayılı Kanun'un uygulanması gerektiğini, gemiadamının çalışma koşullarının farklılık arz ettiğini ve çalışma usullerinin ... ve uluslararası kurallar ile 854 sayılı Kanun'a göre belirlendiğini, 854 sayılı Kanun'da boşluk olması hâlinde 6098 sayılı Kanun'un hizmet sözleşmesine ilişkin hükümlerinin kıyasen uygulanması gerekmekle birlikte 854 sayılı Kanun'da fazla çalışmaya ilişkin açık hüküm bulunduğunu, öte yandan genel kanun niteliğinde olan 6098 sayılı Kanun'un 402 nci maddesinin gerekçesinde sadece 4857 sayılı Kanun'dan bahsedildiğini, genel kanunun ... kanun hükmünü bertaraf etmesinin ancak kanun koyucunun amacını açık ve net olarak ortaya koyması hâlinde mümkün olacağını belirterek davanın reddini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesinin 9. Hukuk Dairesi ile birleşmesinden sonra Yargıtay 9. Hukuk Dairesi tarafından yayınlanan İçtihat Farklılıklarının Görüşülmesi başlıklı Eylül 2020 tarihli uygulamanın birleştirilmesi kararının (3) numaralı bendinde "20.04.1967 tarih ve 854 sayılı ... ... Kanunu’nun 28.maddesine göre bu kanuna göre tespit edilmiş bulunan ... sürelerinin aşılması suretiyle yapılan çalışmalar, fazla saatlerde çalışma sayılır. Aynı maddenin 2.fıkrasında yapılacak fazla çalışmanın her saatine ödenecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarı % 25 oranında artırılmak suretiyle bulunacak miktardan az olamayacağı düzenlenmiştir. 01.07.2012 tarih ve 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu’nun 402.maddesinde fazla mesai alacağının %50 zamlı hesaplanacağı düzenlenmişse de, ... ... Kanunu kapsamında , ... taşıma işlerinde çalışan işçilere ... ... Kanunu hükümlerinin genel kanun niteliğindeki ... Borçlar Kanunu karşısında uygulanma önceliği vardır. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün 180 sayılı sözleşmesine ek olarak çıkarılmış olan 187 sayılı tavsiye kararının “Gemi Adamlarının Ücretleri” başlıklı II. Bölümünün 3. Maddesinin c bendinde fazla çalışmanın saat başına ödenecek ... ücretin 1,25’inden az olmamak üzere yasal düzenlemeler veya toplu sözleşmelerle belirleneceği belirtilmiştir. ... ... Kanunu’nun yukarıda belirtilen hükmü uluslararası düzenlemelere de uygun düşmektedir. Buna göre hesaplama % 25 zamlı ücretle yapılmalıdır. " gerekçesiyle fazla çalışma ücretlerinde gemiadamlarına 854 sayılı Kanun'da düzenlenen %25 oranındaki arttırım ile ücretin belirlenmesi esasının kabul edildiği, dava konusu uyuşmazlıkta davacının fazla çalışma ücretinin 854 sayılı Kanun'a uygun olarak belirlendiği ve ödendiği hususunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunmadığı, davacıya yasal düzenlemeye uygun olarak ödemelerin yapıldığı ve davacının fazla çalışma ücreti alacağının bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davacı vekili istinaf başvuru dilekçesinde; Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 14.09.2020 tarihli ve 2016/26476 Esas, 2020/7547 Karar sayılı kararında; '' .. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi tarafından daha önce verilen kararlarda hukuki yarar yokluğu sebebiyle dava şartı yokluğuna bağlı davanın reddi kararları verilmediğinden aynı Dairenin görev alanındaki bölgelerden gelen dosyalarda birleşme öncesi uygulamalarına ... duyularak açılan davalarda aynı Dairenin önceki uygulamalarına devam edilecektir. Hukuki belirlilik ve öngörülebilirlik ilkeleri ve sürpriz karar verme yasağı gereği birleşme tarihinden önce yukarıda belirtilen esasları dikkate ... ilk kararın Yargıtay Kararları Dergisi veya başkaca yolla yayını tarihinden sonra açılan davalarda belirtilen ilkeler uygulanacaktır. Başka bir anlatımla açıklanan kararın yayınından önce açılan davalarda her iki Daire görev alanına giren bölgelerde verilen kararlar bakımından Yargıtay 9. Hukuk Dairesi ile Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin önceki uygulamalarına devam edilecektir....'' denilmekle hukuki belirlilik, öngörülebilirlik, hukuki güvenlik ilkeleri ve sürpriz karar verme yasağının öneminin vurgulandığını, bu şekilde Yargıtay Dairelerinin birleştirilmesi nedeniyle geçiş döneminde Dairenin eski içtihadına devam etmesinin gerektiğini, fazla çalışma ücreti ile ilgili Kanunlar incelendiğinde; 4857 sayılı Kanun’un 41 ... maddesinin birinci fıkrasının “Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının % 50 yükseltilmesi suretiyle ödenir.” şeklinde olduğunu, 854 sayılı Kanun’un 28 ... maddesinde “Yapılacak fazla çalışmanın her saatine ödenecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarı % 25 oranında artırılmak suretiyle bulunacak miktardan az olamaz.” şeklinde düzenleme bulunduğunu, aynı Kanun'un 48 ... maddesinin; “Bu Kanun hükümleri, gemiadamına daha elverişli hak ve menfaatler sağlayan kanun, toplu ... sözleşmesi, hizmet akti, örf ve adetlerden ... haklara halel getirmez. Bu kanunun uygulanması sonucu olarak işverene düşen yükümlülükler, gemi adamlarının ücret vesair haklarının daha ... hadlere indirilmesine sebep tutulamaz.” şeklinde olduğunu, 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Kanun’un 402 ... maddesinin ise “İşveren, fazla çalışma için işçiye normal çalışma ücretini en az yüzde elli fazlasıyla ödemekle yükümlüdür. İşveren, işçinin rızasıyla fazla çalışma ücreti yerine, uygun bir zamanda fazla çalışmayla orantılı olarak izin verebilir.” şeklinde olduğunu, 6098 sayılı Kanun'un ilgili bölümünün hüküm altına alınış amacına bakılması gerektiğini, 6098 sayılı Kanun'un genel gerekçe ve Adalet Komisyonu raporunun hizmet sözleşmeleri başlık altıncı bölümünde yer ... Kanun maddelerinin hüküm altına alınış amacının, bölüm gerekçesinde; hizmet sözleşmelerinin, 4857 sayılı Kanun'un kapsamı dışında kalan işçileri kapsadığının, bu işçiler ile 4857 sayılı Kanun kapsamına giren işçiler arasında çok büyük farklılık yaratılmamaya çalışıldığının açıkça belirtildiğini; bu durumda, herhangi bir ayrım gözetmeksizin 4857 sayılı Kanun kapsamı dışında kalan tüm işçilere atıfta bulunulduğunu, 854 sayılı Kanun'un yaklaşık 60 yıl önce çıkması nedeni ile gemiadamları ile işverenleri arasındaki ilişkilerin çözümünde eksik ve yetersiz kaldığını, özetle işçilerin fazla çalışma ücret alacaklarının %50 zamlı olarak hesaplanması gerektiğini, İlk Derece Mahkemesinin davanın reddi kararını kabul etmemekle birlikte, yargılama sırasında emsal kararlar doğrultusunda Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin içtihatlarına devam etmesi göz önüne alınarak ret kararı ile sonuçlanacak olsa bile davacı aleyhine yargılama giderleri ve vekâlet ücretine hükmedilmesinin hukuki belirlilik, öngörülebilirlik, hukuki güvenlik ilkelerine aykırı olduğunu, ayrıca yerleşik Yargıtay kararı dikkate alınmaksızın davalı lehine vekâlet ücretine hükmedilmesinin hatalı olduğunu ileri sürmüştür.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacı vekilinin müvekkilinin gemiadamı olduğunu beyan ettiği, davalı vekilinin de cevap dilekçesinde davacının gemiadamı olduğunu doğruladığı, davacının zamanaşımına uğramayan dava konusu döneme denk gelen toplu ... sözleşmelerinde fazla çalışma ücret alacağının %25'den daha yüksek bir oranla zamlı olarak hesaplanmasını öngören ayrık bir hükmün bulunmadığı, davacının emsal Yargıtay kararları ve çalışılan geminin niteliği dikkate alındığında, 854 sayılı Kanun kapsamında çalıştığı, 854 sayılı Kanun'un 28 ... maddesinde yer ... açık düzenleme karşısında fazla çalışma ücretinin %25 zamlı ücretten hesaplanması gerektiği, 4857 sayılı Kanun veya sonradan yürürlüğe giren 6098 sayılı Kanun'un 402 ... maddesinin 854 sayılı Kanunu'na tâbi çalışanlar açısından uygulanamayacağı, gemiadamının fazla çalışma ücretinin %25 zamlı olarak hesaplanmasının anılan Kanunlara uygun olduğu, bu yönü ile İlk Derece Mahkemesi kararı yerinde olup davacı vekilince bu hususta ileri sürülen istinaf sebebinin yerinde görülmediği, bunun yanında, Yargıtayın yukarıdaki emsal ilâmı dikkate alındığında davanın reddine dair karar verilmesinden dolayı davalı yararına avukatlık ücreti ve yargılama giderine hükmedilmemesi gerektiği hâlde davalı yararına vekâlet ücretine hükmedilmesinin hatalı olduğu, ayrıca İlk Derece Mahkemesince arabuluculuk ücreti olan 680,00 TL yargılama giderinin davalıdan alınarak Hazineye irat kaydına karar verilmiş ise de bu hususun kamu düzenine ilişkin olduğu dikkate alınarak vekâlet ücretine yönelik istinaf sebebinin yerinde olduğu, gerekçesiyle 6100 sayılı Kanun'un 353 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (2) ... alt bendi gereğince İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılarak yeniden esas hakkında karar hüküm kurulmak suretiyle davanın reddi yönünde yeniden karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili temyiz başvuru dilekçesinde; istinaf dilekçesinde belirtilen sebepleri tekrar ederek fazla çalışma alacağı yönünden, Dairenin eski içtihadına güvenilerek açılan davalarda hukuki belirlilik ve öngörülebilirlik ilkesi gereğince davanın kabulüne karar verilmesi gerektiğini ileri sürmüştür.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 854 sayılı Kanun kapsamında çalışanların fazla çalışma ücretlerinin, 6098 sayılı Kanun'un yürürlüğe girmesinden sonra % 25 zamlı ücret yerine, % 50 zamlı ücretle ödenmesinin gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6100 sayılı Kanun'un 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 370 ve 371 ... maddeleri,
2. 854 sayılı Kanun’un 28 ... ve 48 ... maddeleri,
3. 6098 sayılı Kanun’un 402 ... maddesinin birinci fıkrası.
4. Yargıtay 9.Hukuk Dairesinin 11.10.2021 tarih ve 2021/9484 Esas ve 2021/14004 Karar sayılı kararı.
3. Değerlendirme
1. Bölge adliye mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371 ... maddesinde yer ... sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
2. Temyizen incelenen karar, tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dayandıkları belgelere, uyuşmazlığa uygulanması gereken hukuk kuralları ile hukuki ilişkinin nitelendirilmesine, dava şartlarına, yargılama ve ispat kuralları ile kararda belirtilen gerekçelere göre usul ve kanuna uygun olup davacı vekili tarafından temyiz dilekçesinde ileri sürülen nedenler kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeple;
Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının 6100 sayılı Kanun'un 370 ... maddesinin birinci fıkrası uyarınca ONANMASINA,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
17.05.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.