"İçtihat Metni"
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : ... Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi
SAYISI : 2021/1511 E., 2022/1429 K.
DAVA TARİHİ : 19.....2019
KARAR : İstinaf başvurusunun esastan reddi
İLK DERECE MAHKEMESİ : ... Asliye Hukuk (...) Mahkemesi
SAYISI : 2019/103 E., 2021/121 K.
Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.
Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararı davalı ... AŞ (...) vekilince temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalıya ait ... ve Hidroelektrik Santrali (HES) ... İşletme Müdürlüğü kapsamında yer alan Kral Kızı Barajı işyerinde davalı işveren işçisi olarak çalıştığını, görünürde hizmet alım ihalesi kapsamında çalışma söz konusu ise de yapılan işin asıl ... olması nedeniyle muvazaanın söz konusu olduğunu, davacının sendika üyesi olup üyeliğinin işverene bildirildiğini, bu çerçevede davalı ... AŞ (...) ile Tes ... Sendikası arasında imzalanan toplu ... sözleşmesinden yararlanması gerektiğini, müvekkili tarafından açılan davada ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 2017/1041 Esas, 2017/613 Karar sayılı kararı ile davacının muvazaalı olarak çalıştırıldığının tespit edildiğini ve talep ettikleri alacakların 22.05.2014 olan dava tarihine kadar kabul edildiğini, kararın Yargıtay denetiminden geçerek kesinleştiğini, müvekkilinin 22.05.2014 tarihi ile işbu dava tarihi arasındaki dönem yönünden alacaklarının ödenmediğini ileri sürerek ... güçlüğü tazminatı, sosyal yardım, ikramiye ve ilave tediye alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; husumet, derdestlik, kesin hüküm itirazlarının olduğunu ve zamanaşımı def'i ileri sürdüklerini, davanın belirsiz alacak davası olarak açılamayacağını, müvekkili İdarenin usulüne uygun yürütülüp sonuçlandırılmayan ve tarafı olmadığı toplu ... sözleşmesi sebebiyle fark ödemesinin hukuka ve hakkaniyete aykırı olduğunu, davacının çalıştığı ihale ile verilen işin anahtar teslim olup davada müvekkili İdarenin hasım gösterilmesinin kabul edilemeyeceğini, ... hukukundan kaynaklı tüm ödemelerden ihaleyi alan firmanın sorumlu olduğunu, muvazaanın kurucu unsurlarının ve bunlara ilişkin hüküm ve sonuçların gerçekleşmediğini savunarak davanın reddini istemiştir.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; genel olarak HES'lerin güvenlik hariç enerji üretimini gerçekleştirmek üzere işletme periyodik, bakım, onarım, arıza giderme ve revizyon işlerinin yaptırılmasına yönelik olduğu, sözleşmelerde çalıştırılacak işçi sayısının sabit olduğu, sadece alt işverenlerin ve sözleşme sürelerinin değiştiği, şartnamede alınacak işçilerin unvanlarının ayrı ayrı belirtildiği, personelin ... sözleşmelerinin İdarenin onayının alınarak feshedileceğinin düzenlendiği, ihalelerin hizmet ve ... üzerinden değil işçi sayısı üzerinden yapıldığı, dolayısıyla işçi temin edildiği, ayrıca davalı ...'ın asıl işin bölünerek verilmesi için teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren ... kriterini ortaya koyamadığı, “gerekli görülme hâlini” kanıtlayamadığı, asıl olan işverenin asıl işlerini kendi işçileri ile yürütmesi olduğundan yukarıda belirtilen nedenlerle asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaa nedeniyle geçersiz olduğu, muvazaa nedeniyle davacının baştan beri davalı Şirketin işçisi olduğu, davalı işverenin imzaladığı toplu ... sözleşmesinden ihtilaflı dönem açısından davacının yararlanması gerektiği, bundan dolayı davacının ... güçlüğü tazminatı, ikramiye alacağı ve sosyal yardım alacağına hak kazandığını, ayrıca davalı Şirketin kamu kurumu niteliği taşıdığı dikkate alındığında davacının ilave tediye alacağına hak kazandığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili; davacının davalı teşekküle bağlı özelleştirilen santralde hizmet alımı yoluyla ... alan firmalarda çalıştığını, ihale ile anahtar teslimi ... vermesi sebebiyle müvekkilinin asıl işveren olduğunun kabulünün hatalı olduğunu, muvazaa da bulunmadığını, davalı Kurumun asıl işi olan elektrik üretmek ve satışını yapmanın dışında herhangi bir mal ya da hizmet alımına ya da yapım işine ihtiyacı olması hâlinde bunları serbestçe piyasadan temin edemeyeceği, İktisadi Devlet Teşekkülü olması nedeniyle 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na tâbi olduğu, dolayısıyla Teşekkülün başkalarına yaptırdığı işlerde ihale makamı olduğunu, buna rağmen muvazaa iddiasının kabulü ile ihale makamı konumunda olan Teşekkülün mevcut ilişkide asıl işveren olarak nitelendirilerek talep olunan alacak kalemlerinden sorumluluğu cihetine gidilmesinın hukuka aykırı olduğunu, toplu ... sözleşmesinden kaynaklı alacaklardan Teşekkülün sorumlu olmadığını, kamu düzeni yönünden olan hususların dikkate alınması gerektiğini belirterek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesi istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararıyla; eldeki davadan önce davacı tarafından davalı aleyhine aynı taleplerle dava açıldığı, İlk Derece Mahkemesince davalı ile dava dışı yüklenici firmalar arasındaki ilişkinin muvazaalı olmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verildiği, kararın davacı vekilince istinaf edildiği, ilgili ... Bölge Adliye Mahkemesi 5. Hukuk Dairesinin 2017/1041 Esas, 2017/613 Karar sayılı ilâmı ile davalı ile dava dışı yüklenici firmalar arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğu, davacının başından itibaren davalı Şirketin işçisi olduğu gerekçesiyle dava tarihine kadar olan dönem için hesaplama yapıldığı ve davanın kabulüne karar verildiği, Bölge Adliye Mahkemesi kararının Yargıtay (Kapatılan) 22. Hukuk Dairesi tarafından onandığı, bu şekilde davalı ile dava dışı yükenici şirketler arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğunun sabit hâle geldiği, eldeki davada önceki davada talep edilmeyen ve hüküm altına alınmayan dönem için talepte bulunulduğu, Yargıtay kararı ile sabit olması nedeniyle davacının başından itibaren davalı Şirketin işçisi sayılması gerektiği, davacının sendika üyesi olduğu, sendika üyeliğinin usulünce davalı ve dava dışı yüklenici firmalara bildirildiği, davacının davalı Şirketin tarafı olduğu toplu ... sözleşmesi hükümlerinden yararlanması gerektiği, buna göre toplu ... sözleşmesinde düzenlenen ... güçlüğü tazminatı, akdi ikramiye ve sosyal yardım alacaklarına hak kazandığı, davacının ilave tediye alacağına da hak kazandığı, hükme esas alınan bilirkişi raporunda alacakların hesaplanmasına esas sürelerin ve ücret miktarlarının isabetli bir şekilde saptandığı, talep edilen alacakların bilimsel esaslara ve yerleşik içtihatlara uygun olarak hesaplandığı gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Davalı vekili; temyiz dilekçesinde ileri sürdüğü hususları tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesi istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, asıl işveren alt işveren ilişkisinin kanuna uygun kurulup kurulmadığı ve muvazaaya dayanıp dayanmadığı ile hüküm altına alınan alacaklarının ispatı ve arabuluculuk dava şartının tüm hesap dönemi bakımından yerine getirilip getirilmediği noktalarındadır.
2. İlgili Hukuk
1. 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu'mun "Hizmet alımı" başlıklı 22 nci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
“Lisans sahibi tüzel kişiler, lisansları kapsamındaki faaliyetlerle ilgili olarak hizmet alımı yapabilirler. Ancak, bu durum ilgili lisans sahibi tüzel kişinin lisanstan kaynaklanan yükümlülüklerinin devri anlamına gelmez. Hangi faaliyetlerin hizmet alımı yoluyla yaptırılabileceği Kurul tarafından belirlenir.”
2. Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği’nin (Yönetmelik) "Lisans sahiplerinin genel hak ve yükümlülükleri" başlıklı 29 uncu maddesinin ikinci fıkrası şöyledir:
“Lisans sahibi, lisanstan kaynaklanan yükümlülükleri saklı kalmak koşuluyla, lisansı kapsamındaki faaliyetlerinden, bu Yönetmelik ile belirlenenleri hizmet alımı yolu ile gördürebilir.”
3. Yönetmelik'in "Hizmet alımı" başlıklı 48 inci maddesi şöyledir:
“(1) Lisans sahibi tüzel kişiler, lisansları kapsamındaki faaliyetlerle ilgili olarak hizmet alımı yapabilirler.
(2) Dağıtım şirketleri, lisansları kapsamındaki faaliyetlerle ilgili olarak;
a) Kanunun 23’üncü maddesi çerçevesinde, her yıl, takip eden beş yıl için ve takip eden on yıl için olmak üzere sistemlerine bağlanabilecek bölgesel üretim tesisi kapasitelerinin belirlenmesi,
b) SCADA’ nın işletilmesi ile ilgili mevzuat uyarınca proje onayı ve kabul işlemleri, üretim ve tüketim tesislerinin dağıtım sistemine bağlantısı ile ilgili görüşlerin verilmesi ve 21/12/2012 tarihli ve 28504 sayılı Resmî Gazete’ de yayımlanan Elektrik Dağıtımı ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliği kapsamındaki yükümlülüklerin yerine getirilmesi,
c) Yapım işleri ile mal ve hizmet alımı işlerinde, ihale dokümanlarının hazırlanması ve tekliflerin değerlendirilmesi gibi yüklenici ve/veya tedarikçi ile sözleşme imzalanmasına kadar olan sürece ilişkin işlemlerin yapılması,
ç) Tüketicilere yönelik çağrı hizmetleri dışında, tüketici hizmetleri merkezlerinin ... ve işlemleri, konularında hizmet alımı yapamaz.
(3) Görevli tedarik şirketleri;
a) Faturalandırma ve tahsilat işlemleri ile tüketici hizmetleri merkezlerinin tüketicilere yönelik çağrı hizmetleri için,
b) Nüfusu elli binin altında olan ilçelerde tüketici hizmetleri merkezlerinin tüm faaliyetleri için, hizmet alımı yapabilirler. Görevli tedarik şirketleri hizmet alımına ilişkin uygulamasını, her yıl, ... İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan nüfus sayılarını esas alarak takip eden yılın sonuna kadar bu fıkra hükmüne uygun hale getirir.
(4) Dağıtım şirketleri ile görevli tedarik şirketleri, bu madde kapsamındaki hizmet alımlarını dağıtım ve perakende satış faaliyetlerinin hukuki ayrıştırması çerçevesinde belirlenen ve bu Yönetmelik ile ilgili diğer mevzuatta yer alan düzenlemelere aykırı olmamak koşuluyla yapabilirler.
(5) Bu madde kapsamında düzenlenen hizmet alımı, ilgili lisans sahibi tüzel kişinin lisanstan kaynaklanan yükümlülüklerinin devri anlamına gelmez.”
4. Yönetmelik'in “Üretim lisansı sahibinin hak ve yükümlülükleri” başlıklı 30 uncu maddesinin ilgili bentleri şöyledir:
"(1) (Değişik:RG-24/2/2017-29989) Üretim lisansı, sahibine;
a) Lisansında belirtilen üretim tesisini kurma ve işletme,
...
(2) Üretim lisansı sahibi, ilgili mevzuatta sayılanların yanısıra;
a) Mücbir sebepler ile yıllık programlı bakım takvimi dışında, üstlenilmiş bulunan yükümlülükleri yerine getirecek şekilde üretim tesisini işler halde tutmak,
..."
5. Yönetmelik'in “Hizmet alımına ilişkin sürenin başlangıcı" başlıklı geçici 12 nci maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
"48 inci madde kapsamında öngörülen hizmet alımına ilişkin düzenlemeler, 1/1/2014 tarihinden itibaren yürürlüğe girer.”
6. 6098 sayılı ... Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) 19 uncu maddesinin birinci fıkrası şöyledir:
"Bir sözleşmenin türünün ve içeriğinin belirlenmesinde ve yorumlanmasında, tarafların yanlışlıkla veya gerçek amaçlarını gizlemek için kullandıkları sözcüklere bakılmaksızın, gerçek ve ortak iradeleri esas alınır."
7. 7036 sayılı ... Mahkemeleri Kanunu'nun 3 üncü maddesi.
8. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.
3. Değerlendirme
1. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
2. Davacı işçi davalı ile dava dışı şirketler arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğu iddiasında bulunmuş, toplu ... sözleşmesinden kaynaklanan alacaklarını talep etmiştir. İhbar olunan ... Turizm Madencilik Enerji İth. İhr. ve Tic. Ltd. Şti. (... firması) ile ... arasında yapılan hizmet alım sözleşmelerinin muvazaalı olduğuna ilişkin olarak açılan davalar, muvazaa tespiti yapılarak kesinleştiğinden davacının 01.09.2017 tarihine kadar ... firmasında çalıştığı dönem için muvazaanın kabulü isabetlidir.
3. 01.09.2017 tarihinden sonraki dönem incelendiğinde; davacının, ...'ın hizmet alım sözleşmesi imzaladığı ihbar olunan ... Müh. En. Tem. Gıda İnş. ve Tic. Ltd. Şti. (... firması), ihbar olunan ... Makina San.ve Tic. AŞ (... firması) ve ihbar olunan ... firması nezdinde çalışması bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu döneme ilişkin ise asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı olup olmadığının tespiti gerekir.
4. Asıl işveren alt işveren ilişkisi geçerli olarak kurulmuşsa muvazaa denetimi söz konusu olabilir.
5. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından 6446 sayılı Kanun'a dayanılarak hazırlanan ve 02.11.2013 tarihli 28809 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Yönetmelik'in "Amaç" başlıklı 1 inci maddesi; "Bu Yönetmeliğin amacı; elektrik piyasasındaki önlisans ve lisanslandırma uygulamalarına ilişkin usul ve esaslar ile önlisans ve lisans sahiplerinin hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesidir." şeklindedir. Aynı Yönetmelik'in "Kapsam" başlıklı 2 nci maddesinde ise; "Bu Yönetmelik; elektrik piyasasında faaliyette bulunulabilmesi için alınması zorunlu olan önlisans ve lisanslar ile bu lisanslara ilişkin temel hükümleri, lisanslandırma işlemlerini, önlisans ile lisans sahibi tüzel kişilerin hak ve yükümlülüklerini kapsar." düzenlemesi bulunmaktadır. Yönetmelik ile üretim ve tedarik lisansı olan ...'ın lisansı kapsamındaki hak ve yükümlülükleri belirlenerek hangi faaliyetlerde bulunabileceği açık bir şekilde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler nedeniyle ...'ın hizmet alımı yapabileceği faaliyetlerle ilgili olarak ayrıca bir Kurul kararının alınmasına gerek olmadığı anlaşılmaktadır.
6. Dosya içeriğinde bulunan hizmet alım sözleşmelerine göre; davalı ... tarafından dava dışı ... firmasına hizmet alım sözleşmesi ile verilen ... 72 kişi ile 3 aylık ... HES ... HES ve ... HES’in işletme bakım ve onarım hizmet alım işi; ... firmasına verilen ... ... HES ... HES ve ... HES’in güvenlik hariç enerji üretimini gerçekleştirmek üzere işletme priyodik bakım onarım arıza giderme ve revizyon işlerinin 74 kişi ile 3 yıl süreyle yaptırılması işi; ... firmasına verilen ... ... HES ... HES ve ... HES’in güvenlik hariç enerji üretimini gerçekleştirmek üzere işletme priyodik bakım onarım arıza giderme ve revizyon işlerinin 74 kişi ile 36 ay süreli yaptırılması işi olup bu işlerin Yönetmelik'in İlgili Hukuk kısmının (4) numaralı paragrafında belirtilen 30 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ve ikinci fıkrasının (a) bendi uyarınca ...'ın üretim lisansı kapsamında hizmet alım sözleşmesi ile verebileceği işlerden olduğu anlaşılmaktadır. Alt işverenlik sözleşmeleri kanuni yetkiye uygun olarak yapılmış ise 4857 sayılı ... Kanunu'nda öngörülen işletmenin ve işin gereği ile teknolojik uzmanlık gerektiren ... ve Alt İşverenlik Yönetmeliği'nde yer alan mal veya hizmet üretiminin zorunlu unsurlarından olan, işin niteliği gereği işletmenin kendi uzmanlığı dışında ayrı bir uzmanlık gerektiren ... şartı sınırlandırması burada aranamayacağından bu sözleşmeler geçerli olacak ve ancak 6098 sayılı Kanun'un 19 uncu maddesi çerçevesinde muvazaa denetimi yapılabilecektir. Bu durumda yapılması gereken, sözleşmelerle alt işverene fiilen verilen işin aynı olup olmadığının ve davacının yaptığı ... tam olarak tespit edilerek hizmet alım sözleşmeleri kapsamında çalışıp çalışmadığının belirlenmesidir.
7. 01.09.2017 tarihinden sonrası için yapılan sözleşmelerle alt işverene fiilen verilen işin aynı olduğu, davacı işçinin de bu ihaleler ile verilen ... kapsamında çalıştırıldığı belirlendiğinde, davalı ile dava dışı Şirketler arasındaki ilişkinin asıl işveren alt işveren ilişkisi olduğu sonucuna varılarak işçilik alacakları bu tespit nedeniyle; 01.09.2017 tarihine kadar olan dönem için toplu ... sözleşmesi hükümlerine göre, bu dönem sonrası için ise toplu ... sözleşmesi hükümleri dikkate alınmaksızın hesaplanarak hüküm altına alınmalıdır. Yapılan sözleşmelerle alt işverene fiilen verilen işin aynı olmadığı ya da davacının ihaleler ile verilen ... dışında çalıştırıldığının tespit edilmesi hâlinde ise davacı işçinin sendika üyesi olduğu dikkate alınarak toplu ... sözleşmesi hükümlerine göre şimdiki gibi hüküm kurulmalıdır. Eksik incelemeyle yazılı şekilde karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.
8. Kabule göre davacının alacaklarının 09.05.2019 arabuluculuk son tutanak tarihini aşacak şekilde 30.....2019 tarihine kadar hesaplanması da hatalı olup ayrı bir bozma sebebidir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
08.02.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.